تلویزیون
مدیران سازمان بازیگران سریالهای تاریخی
تنگناهای ساخت سریالهای تاریخی در سیما به بهانه پخش سریال جدید بهرام بهرامیان
فهیمه پناه‌آذر/روزنامه نگار
ساخت سریالهای تاریخی برای تلویزیون همیشه با سختی‌ها و انتقادهای زیادی روبه‌رو بوده و هست با این حال در طول این 40سال بعد از انقلاب نمی‌توان منکر سریالهای تاریخی شد که هنوز هم با شنیدن نامشان از یادآوری تماشای آن لذت نبرده باشیم، از «هزار دستان» علی حاتمی گرفته تا «گرگ‌ها»ی داوود میرباقری. «سربداران» و «سلطان و شبان»، «روزی روزگاری»، «امیر کبیر» و «یوسف پیامبر» نمونه‌های دیگر سریالهای تاریخی هستند که همیشه در یادها می‌مانند. بعدها نیز با حضور حسن فتحی در تلویزیون سریال‌هایی چون «پهلوانان نمی‌میرند»، « شب دهم» و «مدار صفر درجه» ساخته شد که باز هم تماشاگران علاقه‌مند را پای تلویزیون نشاند. هر چند ساخت سریال‌هایی چون «سال‌های مشروطه»، «عمارت فرنگی»، «تبریز در مه» و «معمای شاه» نیز بعدها ساخته شد و روی آنتن آمد اما سریالهای اخیر نقدهایی را به همراه داشت.
با همه این اوصاف ساخت سریالهای تاریخی در تلویزیون هیچ‌گاه بدون حاشیه نبوده و به‌زعم بسیاری از سازندگان طولانی‌شدن جریان ساخت، فراز و نشیب‌های بودجه‌ای و تغییر مدیران و در نهایت اعمال نظر سلیقه روی فیلمنامه تا آخرین ساعات شب پخش، شرایطی پیچیده برای عوامل سریالهای تاریخی ایجاد کرده و می‌کند؛ شرایطی که باعث می‌شود گفتمان تاریخی و روایی سریال‌ها در حد کتاب‌های درسی تاریخ باقی بماند و همیشه محل طعنه و گلایه علاقه‌مندان تاریخ باشد.
تنگناهای ساخت سریال تاریخی
این شب‌ها سریال 25قسمتی «از یادها رفته» به کارگردانی بهرام بهرامیان از شبکه اول سیما روی آنتن می‌رود؛ سریالی که تیر‌ماه سال گذشته کلید خورد. علی‌اکبر تحویلیان، تهیه‌کننده سریالهای تاریخی به تنگناهایی اشاره کرده و معتقد است که علاوه بر دوره‌ای که قرار است سریال در آن زمان ساخته شود، امکانات بسیار مهم است. اخیرا سرمایه‌گذاری روی بازسازی بناهای تاریخی کاهش یافته و همه متوسل به ساخت دکور می‌شوند که بسیار هزینه‌بر است.
تحویلیان به تغییر مدیران در طول ساخت سریال‌ها نیز اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «تغییر مدیریت شاید بتواند اعمال نظرهایی را در سریالهای تلویزیونی ایجاد کند اما این تغییر نمی‌تواند زیربنایی باشد مگر آنکه پروژه متوقف شود». تحویلیان این موضوع را عادی خوانده و عنوان می‌کند که به تناسب موقعیت‌ها این تغییر نگرش نه‌تنها در نگاه مدیران بلکه سازندگان سریال‌ها نیز وجود دارد.
سلیقه‌های شخصی علیه تاریخ
اما حسن هدایت، کارگردان سریال «کارآگاه علوی» نظر دیگری دارد. وی به همشهری می‌گوید: « همه جا ساخت سریالهای تلویزیونی به‌خصوص تاریخی یک جدول زمانی خاص و هزینه ثابت دارد اما متأسفانه در ایران از یک سو برخی تهیه‌کننده‌ها برای اینکه پول بیشتری بگیرند به همین دلیل کار پروژه را طولانی‌تر می‌کنند و از سوی دیگر به‌دلیل سوءمدیریت‌ها، همیشه سلیقه‌های شخصی در تلویزیون حاکم بوده. در تلویزیون به شکل حیرت‌انگیزی، وحدت مدیریت وجود ندارد و همین موضوع دامن سریالهای تاریخی را که به‌دلیل هزینه‌های زیاد، زمان‌بر شده‌اند می‌گیرد».
آشفته بازار در تولید سریال ها
حسن هدایت با اشاره به تاریخچه ساخت سریال‌ها در تلویزیون یادآور می‌شود: «در دوره‌ای نظم بیشتری در تولید و پخش سریالهای تاریخی وجود داشت اما در سال‌های اخیر تلویزیون به یک بازار آشفته تبدیل شده که هر کسی سعی دارد، متاع خود را به فروش برساند. کیفیت در رده پایین قرار دارد».
کارگردان فیلم «آخرین بندر» به تعطیلی پروژه‌های تاریخی نیز اشاره می‌کند: «وقتی آشفتگی در تولید و تزریق هزینه وجود دارد، پروژه‌ها نیز طولانی شده و همین باعث تعطیلی آنها می‌شود. هر پروژه‌ای در تلویزیون معیارهای نگارش و تولیدش با جریان‌های سیاسی و تغییر مدیران نیز تغییر می‌کند. امیدوارم یک روز برسد که تلویزیون یک نظام‌نامه واحد داشته باشد که در هر دوره سیاست‌هایش تغییر نکند. وقتی اعمال نظرها زیاد شود روی کیفیت نیز تأثیر می‌گذارد».
مدیران و سلیقه مدیران
امرالله احمدجو، کارگردان سریال روزی روزگاری به همشهری می‌گوید: «در این زمینه تجربه تلخی دارم. تغییر مدیران در سازمان و رویکرد سلیقه‌ای که به پروژه‌های تلویزیونی دارند تنها در سریالهای تاریخی نیست بلکه این اعمال نظر در دیگر سریال‌ها هم وجود دارد. محوریت تصمیم‌گیری‌ها براساس سلیقه بوده و به جای ضوابط، مدیران همه کاره می‌شوند».
توقیف سریال کارگردان روزی روزگاری
امرالله احمدجو تجربه تلخی از تغییر مدیران و تعطیلی پروژه خود دارد. وی به همشهری می‌گوید: «در دوره مدیریت هاشمی و لاریجانی سریالهای اول و دوم خود را ساختم و در دوره عزت‌الله ضرغامی سریال سوم خود را ساختم اما به‌خاطر دارم زمان ساخت «پشت کوه‌های بلند» در معاونت سیما با تغییر مدیر روبه‌رو شدیم. با اینکه 70درصد از پروژه پیش رفته بود خبر دادند که باید سریال متوقف شود و در نهایت با اصرار و کمک‌های برخی از افراد در سازمان تصمیم بر این شد تا 30درصد پروژه هم ساخته شود اما ادامه کار با تنگناهای عجیب و غریب مالی همراه بود. به‌شدت جلوی پرداخت‌ها را می‌گرفتند و در نهایت سریال ساخته شد اما به‌طور حتم فشارها روی کیفیت کار و نوع کار تأثیر گذاشت».
احمدجو البته از نبود شهرک‌های مناسب سریالهای تاریخی نیز گله‌مند است و می‌گوید: «ما بعد از این همه سال شهرک خاصی برای ساخت سریال نداریم و دکورها در شهرک‌های مختلف ساخته و در نهایت رها می‌شوند».
از یادها رفته چرا آن‌قدر طولانی شد
سریال از یادها رفته 17تیر 96کلید زده شد. این سریال تاریخی در 25قسمت قرار بود از شبکه پنجم پخش شود اما نمایش آن همزمان با شروع‌ماه رمضان از شبکه یک روی آنتن رفت. به گفته تهیه‌کننده، پروسه ساخت 25قسمت 12ماه طول کشیده است. تحویلیان، تهیه‌کننده سریال درباره طولانی‌شدن ساخت سریال به همشهری می‌گوید: «دلیل اصلی طولانی‌شدن ساخت پروژه این بود که سریال تاریخی بود و مجبور بودیم زمان زیادی را صرف ساخت آن کنیم. این سریال ابتدا برای شبکه5 ساخته شد و بعد با توجه به هزینه‌هایی که داشت، تصمیم بر این شد که به سیما فیلم منتقل شود و تولیدش ادامه پیدا کند تا بتوانیم از عهده هزینه‌های سریال که الف ویژه بود، برآییم». این تهیه‌کننده در پاسخ به این سؤال که آیا اعمال نظرهایی در سریال صورت گرفته و دلیل تأخیر در پخش سریال در روزهای قبلی به چه دلیل بوده، پاسخ می‌دهد: «تأخیر در پخش به کسی مرتبط نبوده و متوجه بنده و تیم پشتیبانی بوده است که باید کار را می‌رساندیم. معمولا اصلاحیه‌ها نیز سازمانی نبود بلکه اصلاحیه‌ها روی جلوه‌های ویژه صورت می‌گرفت». به گفته تحویلیان بعد از پایان 25قسمت از سریال از یادها رفته قرار است فاز دوم این سریال نیز نوشته شود و به نویسندگان سریال نیز اضافه خواهد شد.
در همینه زمینه :
