بینوایان در قرن بیست‌و‌یکم

محمدناصر احدی/روزنامه‌نگار


با اینکه روز چهارم جشنواره کن آغاز شده، در زمان نوشتن این گزارش، هنوز فیلمی که بتواند قلب همه را برباید و منتقدان را زیر پرچمش متحد کند، پیدا نشده. فیلم افتتاحیه امسال، «مرده‌ها نمی‌میرند» ساخته جیم جارموش، همچون سال گذشته که فیلم «همه می‌دانند» اصغر فرهادی در جلب نظر منتقدان ناموفق بود، چنگی به دل نزد و شروع دلچسبی از کار درنیامد. اما این به معنی ناامیدی از جشنواره نیست؛ فیلم‌هایی که در روزهای بعد از افتتاحیه به نمایش درآمدند، کم‌کم تنور جشنواره را داغ کردند و حتی گویا فیلمی مثل «Sorry We Missed You»، ساخته کن لوچ، توانسته نظر مثبت منتقدی مثل پیتر برادشاو از گاردین را جلب کند.
همکاری کن لوچ با فیلمنامه‌نویس قدیمی‌اش، پال لاوِرتی، در فیلم «Sorry We Missed You» باز هم نتیجه‌ای رضایت‌بخش داشته و چه‌بسا، همانطور که در سال 2016، فیلم دیگر آنها، «من، دنیل بلیک»، توانست نخل طلای جشنواره کن را به‌دست آورد، امسال هم در روز اهدای جوایز نام کن‌لوچ و فیلم جدیدش را در میان برگزیدگان بشنویم. به گفته برادشاو، فیلم جدید لوچ به سنت فیلم قبلی‌اش و متأثر از «دزد دوچرخه» دسیکا درباره هزینه انسانی توسعه اقتصادی است که ما تشویق می‌شویم آن را به‌عنوان حقیقت زندگی بپذیریم. 
«sorry we missed you» هم، مانند فیلم «من، دنیل بلیک»، براساس تعداد زیادی مصاحبه و جزئیات دقیق ساخته شده اما برادشاو اعتقاد دارد که از فیلم قبلی کن‌لوچ بهتر است و صداقت بی‌تکلف و انسجام بازی‌ها او را تحت تاثیر قرار داده است. کرده است. داستان فیلم درباره ریکی، کارگر ساختمانی مهربان و سختکوش و البته زودجوشی است که کارش را از دست داده و با همسر و 2فرزندش در شرایط مالی دشواری زندگی می‌کند. شرح این دشواری وجهه‌ای انسانی به فیلم بخشیده که شرایط اقتصادی کارگران بریتانیایی، پس از خروج از اتحادیه اروپا، آن را ملموس‌تر می‌کند.
یکی دیگر از فیلم‌های مورد توجه امسال «Bacurau» ساخته مشترک 2‌کارگردان برزیلی است که ورایتی آن را با عنوان 
«نقد خونین سیاست‌های برزیلی» توصیف کرده است. برادشاو نیز فیلم را ترومایی وهم‌انگیز با مایه‌هایی از آلخاندرو خودوروفسکی و تریلر روان‌شناختی «بیدار‌شدن در وحشت» (1971) تِد کاچف ارزیابی می‌کند. حتی ردپاهایی از جان کارپنتر و سرجیو لئونه و «یک مشت دلار» نیز در فیلم دیده می‌شود. فیلم به رویارویی گروهی گردشگر آمریکایی ثروتمند با ساکنان روستای Bacurau می‌پردازد که شاید در ابتدا شبیه فیلم‌های شکار انسان به‌نظر آید اما در لایه‌های زیرین اهدافی سیاسی و اقتصادی را پیگیری می‌کند. Bacurau محلی خیالی و به‌معنای مرغ پشه‌خوار است


جلیقه زرد ها پشت دوربین

نخستین فیلم بلند لاج لی، به نام «بینوایان»، یکی دیگر از امیدهای امسال جشنواره فیلم کن است. پیتر برادشاو شروع فیلم را یکی از بهترین سکانس‌های پیش از تیتراژی که به یاد دارد، توصیف می‌کند: تابستان سال گذشته، انبوه جمعیت از برد فرانسه در مقابل کرواسی در فینال جام جهانی سرخوش‌اند و پرچم‌های سه‌رنگ فرانسه را در خیابان‌های پاریس با جوش‌وخروش به اهتزاز درمی‌آورند. کارگردان روی تصویر مردم که در پیروزی خلسه‌آور غرق‌اند، عنوان «بینوایان» را آشکار می‌کند. حتی خواندن چنین ایده‌ای هم می‌تواند وسوسه دیدن این فیلم را به جان آدم بیندازد.
این درام پلیسی در مونتفرمیل، ناحیه‌ای در شرق پاریس، می‌گذرد که محل زندگی تناردیه‌ها در رمان «بینوایان» ویکتور هوگو هم بوده است. شخصیت اصلی داستان، استفان، به‌تازگی به واحد جنایی این ناحیه پیوسته و در انجام وظایفش دچار مشکلاتی می‌شود. برادشاو معتقد است شاید یک وضعیت دراماتیک کوچک‌مقیاس‌تر در میان تنش‌های نژادی و ایدئولوژیکی تشدیدشده این فیلم بهتر جواب می‌داد و از هنگامی که پای خشونت وسط می‌آید، به مرور جذابیت فیلم از دست می‌رود.
مطمئنا تا پایان جشنواره فیلم‌های دیگری هم به نمایش درمی‌آیند که نه‌تنها نظر منتقدان را جلب می‌کنند، بلکه انتخاب بهترین فیلم از میان آنها برای هیأت داوری، کاری سخت خواهد بود.