گیلان؛ دومین مقصد ویلاسازی در کشور

فرشته رضایی | رشت- خبرنگار:


مساله مهاجرت به گیلان و خرید زمین  و ویلاسازی درآن مختص این برهه و شرایط خاص کنونی نیست. استان دارای آب و هوای مطلوب، جلگه حاصلخیز و کوه‌های سبز و دریاست و قطعا همه این موارد ایجاب می‌کنند که مهاجر‌پذیر باشد. به دلیل این‌که در چند سال اخیر مهاجرت دارای رشد تصاعدی بوده و به سایر استان‌ها هم سرایت کرده، اثر منفی در زندگی مردم بومی داشته و در حال حاضر مورد توجه و حساسیت واقع شده است. به خصوص پدیده خانه دوم بیش از هر زمان دیگری در گیلان با رشد مواجه است. 

یک کارشناس ارشد برنامه‌‌ریزی شهری و منطقه‌ای در خصوص وضعیت مهاجرت گسترده به گیلان بیان کرد: ترسیم فضایی رویایی از گیلان کار سوداگران زمین و ویلا برای بازارگرمی خود است. ما که در این استان زندگی می‌کنیم، از رطوبت و هوای شرجی آن به خصوص در تابستان کلافه می‌شویم. 

«کامیار چایچی» ادامه داد: کم کم جلگه‌های حاصلخیز جای خود را به ویلاسازی می‌دهند. در محیط‌زیست با بحران شیرابه زباله و دریای آلوده مواجهیم و از همه بدتر‌زیست شهری است. اینجا یک کلان‌شهر بزرگ داریم که چیزی از سختی زیستی سایر کلان‌شهر‌های کشور کم ندارد. ترافیک خصوصا در بهار و تابستان و آلودگی صوتی و بصری در اینجا بیشتر است. 

مشاور شهرسازی و معماری سازمان منطقه آزاد انزلی بیان کرد: در حال حاضر هشدارها اثری ندارد و روند مهاجرت به گیلان به سوی شرایط غیرعادی و خارج از کنترل پیش می‌رود. مرکز آمار ایران می‌گوید در فاصله سال‌های 90 تا 95 تعداد 350 هزار و 632 نفر از تهران مهاجرت کرده اند. همان مرکز می‌گوید بعد از البرز، گیلان مقصد اصلی این مهاجران بوده است.

استان‌های اصفهان، قم، کاشان، خوزستان، اراک، مشهد گوی سبقت را از یکدیگر در مهاجرت به گیلان ربوده‌اند. اردبیلی‌ها هم که نخستین گروه مهاجران از گذشته بوده و هستند. وی ادامه داد: در آخرین برآورد، سالانه حدود 45 هزار نفر مهاجرت به گیلان داشته‌ایم که به نظرم مشمول خانه‌دومی‌ها نمی‌شود. 


زیرساخت‌های گیلان فرسوده هستند

چایچی بیان کرد: گیلان در شرایط بحرانی احتمالی برای مثال بلایای طبیعی نظیر زلزله یا مسائل مربوط به پدافند، می‌تواند گزینه‌ای منطقی برای مهاجرت باشد؛ چراکه البرز تحت‌الشعاع شرایط بحرانی قرار دارد. از سوی دیگر گیلان به لحاظ جغرافیایی حریم امنی برای مردم تصور می‌شود. از این رو وقتی برنامه‌ای نداشته باشیم این حجم از مهاجرت خود تبدیل به یک بحران می‌شود. ما برای این حجم از مهاجرت، زیرساخت، منابع و آمادگی نداریم.

وی با اشاره به این‌که ما اکنون جزو 3 استان اول کشور از حیث پرتراکمی هستیم، گفت: از حیث سرانه کمبود فضای سبز در کشور پیشتازیم. زیرساخت‌ها هم فرسوده هستند و بازدهی پایین دارند. خاموشی مکرر در تابستان و زمستان و... داریم. همچنین پسماند گیلان بحرانی اساسی است و شیرابه زباله‌ها با توجه به بالابودن سطح سفره‌های آب زیرزمینی در گیلان سونامی سرطان راه انداخته و یک هشدار جدی زیست‌محیطی برای کشور است.


تبدیل تهدید به فرصت 

این کارشناس ارشد برنامه‌‌ریزی شهری و منطقه‌ای بیان کرد: ما یک میلیون و 76 هزار نفر جمعیت روستا‌نشین داریم که هر روز از تعداد آنان کاسته می‌شود. به غیر از مهاجران کنونی، تنها جمعیت تخمینی ما از مهاجرت آتی بیش از نیمی از این جمعیت روستانشین فعلی را تشکیل می‌دهد. این جمعیت در مناسبات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی منطقه تعیین‌کننده خواهند بود. از این رو باید از واژه بحران استفاده کرد. 

این حرف من نیست، مصاحبه معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان را که در آبان سال گذشته انجام شد، بخوانید. ایشان از واژه تهدید گیلان استفاده کردند. این یعنی عمق فاجعه بسیار است.
چایچی درباره راهکار حل این معضل اظهار کرد: هر تهدیدی را می‌توان به فرصت تبدیل کرد. می‌توان با تعریف پهنه‌های مشخص برای شهرک‌سازی‌های تعاونی و انبوه، آن هم در پهنه‌های مشخصی که محرک توسعه باشند، اقدام کنیم. 

وی افزود: تعیین ضوابط تشویقی و ترغیبی برای وزارتخانه‌ها، شرکت‌های بزرگ، اصناف و سندیکاهای ملی بابت ایجاد مجتمع‌های رفاهی و ساماندهی حوزه گردشگری ضمن بازدهی بالای اقتصادی و درآمد پایدار می‌تواند تقاضای خانه دوم را که عمدتا برای تامین چنین نیازی بوده را کاهش دهد.

گیلان همواره استانی مولد است اما هر روز بیشتر تبدیل به یک استان مصرف‌کننده می‌شود. تولیدهای کشاورزی به شدت افت کرده است، همچنین جایگزین شدن آبادی‌های سبز و حاصلخیز به شهرهای سیمانی و خاکستری و مصرف‌کننده، خطری است که نه تنها گیلان که ایران را تهدید می‌کند. 


آمارهای تکان‌دهنده از خرید زمین روستایی 

یک دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان هم بیان کرد: بررسی‏‌های میدانی از وضعیت فروش اراضی و حضور مهاجران در گیلان که با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد و از طریق مصاحبه و گفت‌و‌گو با فروشندگان و بنگاه‌داران به دست آمده حاکی از آن است که وضعیت استان از لحاظ فروش زمین، در مرحله هشدار است. 

برای مثال در 5 روستای سیاهکل حدود ۴۱درصد اراضی در دست ۱۸۹مهاجری است که از این تعداد ۱۲نفر ساکن منطقه و ۱۷۷نفر غیر ساکن هستند. آنها به طور فصلی رفت و ‏آمد دارند و به منظور تفریح و گردش از این اراضی استفاده می‏‌کنند. این مهاجران عموما اصفهانی، همدانی، یزدی و تهرانی هستند.«رضا علیزاده» ادامه داد: در فومن از 8 روستای مورد مطالعه ۳۱درصد اراضی در اختیار ۴۳۴ مهاجری است که از این تعداد ۱۵۸ نفر ساکن منطقه و ۲۷۶ نفر غیرساکن هستند. مهاجران عموما اصالت اصفهانی، کرجی، شیرازی، یزدی، تهرانی، مازندرانی دارند. 

وی اظهار کرد: در لنگرود از 5 روستا، ۲۸درصد اراضی در اختیار افرادی است که عموما اصفهانی، کرجی، شیرازی، یزدی، تهرانی، مشهدی هستند. در تالش از 8 روستا، ۴۰درصد اراضی در اختیار ۵۲۰ مهاجر است که ۱۴۱ نفرشان ساکن و ۳۷۹ نفر غیر ساکن و عموما اصفهانی، خوزستانی، کردستانی و تهرانی هستند. همچنین در انزلی از 6 روستا، ۱۰درصد اراضی در اختیار ۲۹۶ مهاجر است که از این تعداد ۱۱۸ نفر ساکن و ۱۷۸نفر غیر ساکن‌اند که عموما کرجی، خوزستانی، یزدی، تهرانی، مشهدی، اصفهانی و بندرعباسی هستند.

به گفته این استاد دانشگاه، این روند در سنگر، رضوانشهر، املش، ماسال، رستم‏‌آباد، شفت و دیگر شهرستان‏های گیلان نیز به همین‏‌ترتیب با فروش زمین براساس قیمت‏‌های بسیار پایین و هجوم مهاجران مواجه است.
وی درباره دلایل هجوم مهاجران به گیلان بیان کرد: از جمله دلایل آن می‌تواند مشکلات اقلیمی و محیط‌زیست (خشکسالی، ریزگردها، گرم‏‌شدن زمین، تشنگی ایران) باشد. مثلا نمی‏‌دانیم سیل اخیر چه تبعاتی قرار است برای گیلان داشته باشد، ممکن است شاهد سیل مهاجران به این سمت باشیم. مساله دوم گرانی‏ در کلان‏‌شهرها (قیمت آپارتمان، مساکن و اجاره) است. مساله سوم که بسیار اهمیت دارد، حفظ ارزش دارایی (افزایش قیمت کالاها و کاهش ارزش پول ایران) است که مردم را به تبدیل پولشان با خرید زمین و طلا و ارز و... وادار کرد تا دارایی‌شان را تثبیت کنند.