منابع طبیعی
اجرای طرح‌های آبخیزداری در 10 شهرستان اردبیل
خالی شدن سفره آب زیرزمینی در دشت ویلکیج نمین، رانش زمین و وقوع سیل از عوامل تکمیل نشدن طرح‌های آبخیزداری است
پوپک قاسمی| اردبیل- خبرنگار:
منابع طبیعی امروزه تاثیر زیادی در کیفیت زندگی دارد و به دلیل اهمیت ویژه این بخش، مقام معظم رهبری از بین تمام سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها تنها برای بخش منابع طبیعی از محل صندوق توسعه ملی منابعی در نظر گرفته‌اند که اهمیت این بخش را نشان می‌دهد. با افزایش تخریب منابع طبیعی، خسارت‌های احتمالی خشکسالی و ترسالی هر دو تهدیدهای بزرگی در استان اردبیل به شمار می‌روند.
در این میان، کارشناسان توجه به اقدامات آبخیزداری را از راهکارهای اصلی مقابله با آنها عنوان می‌کنند. خسارت‌هایی که سیل و خشکسالی در استان به جای می‌گذارند، نشان از ضرورت توجه بیشتر به این موضوع دارند به طوری که اجرای طرح‌های آبخیزداری در یک میلیون و 50 هکتار مرتع ییلاقی، قشلاقی و میان‌بند و 65 هزار هکتار جنگل استان ضروری است.
خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی در دشت ویلکیج نمین، رانش زمین در مناطق مختلف مانند حواشی جاده‌ها و وقوع سیل در شهرستان‌های استان که نمونه آن را در روزهای گذشته در عباقشلاقی انگوت گرمی شاهد بودیم، ضرورت توجه و اقدام عملی در حوزه آبخیزداری را در استان دوچندان می‌کند.
راه‌های آبخیزداری موثر
کارشناس منابع طبیعی بذرپاشی را به عنوان یک عمل بیولوژیک، یکی از راهکارهای آبخیزداری عنوان می‌کند و می‌گوید: این اقدام باعث می‌شود در خشکسالی رطوبت خاک زود تبخیر نشود و در ترسالی خاک را در برابر رانش حفظ می‌کند.
«اعظم آرمون» گابیون‌بندی و اجرای طرح‌های آبخیزداری را برای مدیریت منابع خاک و آب و کنترل و مهار سیلاب‌ها در جلوگیری از حوادث غیرمترقبه موثر ذکر می‌کند و می‌افزاید: نقش سازه‌های مکانیکی نیز در بالا رفتن توان نفوذپذیری آب و نگهداشت خاک بسیار موثر است.وی تاکید می‌کند: برای اجرای موفق عملیات صیانت از منابع طبیعی فقط تکیه بر اقدامات دستگاه‌های دولتی نمی‌تواند تاثیرگذار باشد و باید با فرهنگ‌سازی مردم از آثار آن آگاهی پیدا کنند و مشارکت خود را در نگهداری از این سرمایه افزایش دهند.
انجام مطالعات علمی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل با بیان این‌که در قالب طرح‌های آبخیزداری و از محل صندوق توسعه ملی ۲۱ میلیارد تومان صرف اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۱۰ شهرستان استان اردبیل می‌شود، اظهار می‌کند: افزایش اعتبارات برای اجرای طرح‌های مورد نظر در زمینه آب و خاک از آسیب‌های بی‌توجهی به آبخیزداری مانند سیل‌خیزی منطقه جلوگیری می‌کند.«شهامت هدایت» بر ضرورت انجام مطالعات علمی و کارشناسی تاکید می‌کند و می‌افزاید: برای تاثیرگذاری و اثربخشی اقدامات و برنامه‌های انجام شده هیچ اقدام و عملیات اجرایی در حوزه آبخیزداری استان بدون انجام مطالعات انجام نمی‌شود.
وی عنوان می‌کند: برای اجرای طرح‌های منابع طبیعی و آبخیزداری در استان عوامل تاثیرگذاری همچون فرسایش خاک، رسوب، میزان بارندگی، دبی آب و سیل‌خیزی منطقه و میزان پوشش گیاهی و عوامل اجتماعی و اقتصادی مورد شناسایی و مطالعه قرار می‌گیرند.هدایت، با اشاره به وجود فرسایش بالای خاک در استان (15 تا 22 تن در هر هکتار در نقاط مختلف) بر ضرورت حفظ خاک به عنوان تنها منبع تولید، بر اجرای عملیات بیولوژیک و بیومکانیک در آبخیزداری تاکید می‌کند و می‌گوید: این اقدامات باعث کنترل حجم بسیار زیادی از فرسایش خاک و تولید رسوب می‌شود.
اقدامات انجام شده
هدایت با بیان این‌که سعی می‌کنیم اقدامات زمینه‌ساز توسعه آبخیزداری در استان بی‌وقفه در حال انجام باشد، عنوان می‌کند: در شرایط فعلی قرار گرفتن 533 هزار هکتار زمین در محدوده سد سبلان، 73 هزار هکتار در حوزه سد یامچی و 386 هزار هکتار در حوزه سد عمارت بر اهمیت حوضه‌های آبخیز استان افزوده است.
وی با اشاره به این‌که نمین جزو حوضه‌های آبخیز موفق استان است، می‌افزاید: بند آبخیزداری روستای تفیه با 3 میلیارد ریال هزینه، بندهای حور، مرنی و سوها و پروژه کنترل سیل و رسوبات عنبران سفلی از جمله پروژه‌های عمرانی مهم در حوضه آبخیز شهرستان نمین بودند که سال گذشته اجرایی شدند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل می‌گوید: جلوگیری از فرسایش خاک، ذخیره آب، جلوگیری از سیل و رانش زمین، تامین آب مورد نیاز بهره‌برداران، بهره‌برداری از آب و خاک، اجرای طرح‌های کشت گیاهان دارویی، درختکاری، جنگلکاری، ایجاد اشتغال و بالا بردن درآمد بهره‌برداران عرفی از جمله اهداف اجرای طرح‌های آبخیزداری به شمار می‌روند.وی تاکید می‌کند: با متخلفان حوزه منابع طبیعی بدون هیچ اغماضی برخورد می‌شود چراکه دود هرگونه تخلف و سهل‌انگاری در حفظ منابع طبیعی به چشم همه افراد جامعه می‌رود.
حفظ کیفیت خاک با طرح‌های آبخیزداری
نماینده اردبیل نیر، نمین و سرعین در مجلس هم با بیان این‌که بحث اصلی در آبخیزداری حفظ خاک است، اظهار می‌کند: وقتی کیفیت خاک حفظ شود، پوشش گیاهی به وجود می‌آید و این در حل معضل آب تاثیر بسزایی خواهد داشت.«محمد فیضی» ادامه می‌دهد: با اجرای عملیات آبخیزداری در آینده نزدیک شاهد تحولات عظیمی در زمینه حفظ خاک و جلوگیری از رسوب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی در استان و منطقه خواهیم بود. عملیات بیولوژیکی از قبیل نهالکاری، بذرپاشی، کپه‌کاری، حفاظت و قرق و کنتور فارو به صورت صد درصدی در این 11 حوضه آبخیز اجرا شده است.
تاثیر اقدامات آبخیزداری بر زندگی اجتماعی
مطالعات انجام شده در حوزه آبخیزداری تاثیر مثبت و چشمگیر آن را بر کیفیت زندگی مردم نشان می‌دهد. طبق یک پژوهش صورت گرفته در خلخال، اقدامات آبخیزداری (فیزیکی - بیولوژیکی) باعث کاهش مهاجرت، بهبود وضعیت رفاهی و آموزشی ساکنان حوضه آبخیز، افزایش سطح آگاهی بهره‌برداران و نیز میزان رضایت ساکنان حوضه آبخیز مورد مطالعه از پروژه‌های اجرا شده است. همچنین، این رضایت مردم افزایش مشارکت آنها را در اجرای پروژه‌ها و ایجاد انگیزه در آنها برای همکاری در اجرای طرح‌های آتی برای حفظ منابع طبیعی در پی داشته است.
