خواندن در واگن‌های شلوغ

زهرا رستگارمقدم

دستش را در کوله‌پشتی فرو می‌برد و چشم‌هایی دستانش را تعقیب می‌کند. کتابی بیرون می‌آورد. چشم‌ها مطمئن می‌شوند جذابیتی را از دست نداده‌اند. رو برمی‌گردانند و چشم‌های دیگری سرک می‌کشند که عنوان کتاب را بخوانند. بعضی‌ها در مترو کتاب‌های کلاس زبان‌شان را مرور می‌کنند و عده‌ای دیگر درس‌های امتحان پیش‌رویشان را. عده‌ای هم هستند که کتاب‌های متفرقه دست می‌گیرند؛ از رمان‌ و روانشناسی گرفته تا جامعه‌شناسی و... . اگر کتاب «خواندن در توالت» هنری میلر را بخوانید، متوجه می‌شوید که همه‌جا می‌توانید کتاب دست بگیرید. در این کتاب از عادت‌های کتابخوانی‌‌ صحبت شده. او تعریف می‌کند که بیشتر کتاب‌های زندگی‌اش را در دوران کارمندی خوانده است. میلر در مسیرهای رفت‌وآمد کاری، ایستاده کتاب می‌خوانده. در مسافرت‌های هوایی هم عشق کتاب‌خواندن بوده، حتی برای این موقعیت‌ها ممکن بود کتاب‌های سخت‌خوان انتخاب کند. می‌گوید همیشه دوست داشته در کنار خوردن ناهارش کتاب بخواند و اینکه هر طور فکر می‌کند می‌بیند همواره موقعیت‌های نامناسبی برای مطالعه انتخاب کرده است. اما ما در این گزارش به این می‌پردازیم؛ چه کتاب‌هایی در مترو بخوانید.

با محوریت مترو

کتاب‌های مترو به چند دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته همان کتاب‌هایی است که با عنوان مترو عرضه شده‌اند؛ مثل کتاب «مترو ۲۰۳۳» که رمان دمیتری گلوخوفسکی روسی است. داستان کتاب از این قرار است که پس از وقوع جنگی اتمی در سال۲۰۱۳، زمین به ویرانی کشیده می‌شود و بازماندگان مجبورند در پناهگاه‌های اتمی زیرزمینی پناه بگیرند. یکی از این پناهگاه‌ها متروی مسکو است یا کتاب «مترو» هاروکی موراکامی. داستان کتاب موراکامی نیز از این قرار است؛ «در یک روز آفتابی بهار، دوشنبه، 20مارس 1995، 5عضو فرقه‌ اوم شینریکیو با سارین، گازی سمی و 26بار مرگبارتر از سیانور، به متروی توکیو حمله کردند. این یک حمله‌ تروریستی هولناک به یک سیستم رفت‌وآمد عمومی بود و قربانیان بی‌شماری داشت». 

اما دسته دیگر کتاب‌های مترویی آن دسته از کتاب‌هایی است که مترو در اختیار مسافران قرار می‌دهد. این کتاب‌ها، کوچک، باریک و گاهی خلاصه‌ای از یک داستان یا رمان هستند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در طول سفر تمام شوند.

۱۰۰ کتاب در سال بخوانیم

طی محاسباتی که در یکی از گزارش‌های مربوط به کتابخوانی منتشر شده، خبرنگار به تخمین جالبی رسیده بود. او با فرض اینکه بیشتر مردم در طول یک ساعت، ۵۰ صفحه از یک کتاب معمولی را می‌خوانند، نتیجه گرفته بود که هر فرد می‌تواند ۱۰ساعت در هفته مطالعه کند. با این شرایط سالی بیش از ۲۶‌هزار صفحه مطالعه خواهد کرد و اگر هر کتاب را متوسط ۲۵۰‌صفحه درنظر بگیریم، تقریبا ۱۰۴ کتاب در طول سال خواهد خواند. پس حتی اگر در طول سال وقفه‌ای دوهفته‌ای هم ایجاد شود، باز هم به عدد ۱۰۰‌کتاب در سال خواهیم رسید. اما برنامه‌هایی برای تسهیل این شرایط نیز درنظر گرفته شده است. حتما دستگاه‌های فیدیباکس ایستگاه‌های متروی تهران را دیده‌اید؟! نمونه دیگر کتاب‌های مترویی کاری است که فیدیبو انجام داده است. این دستگاه‌ها قرار است امکان مطالعه رایگان کتاب را طی مسافرت با مترو برای شما مهیا ‌کنند. مسافران باید ابتدا اپلیکیشن مورد نظر را از طریق پیامک، وبسایت فیدیبو یا فروشگاه‌های گوگل‌پلی یا اپ‌استور، دانلود و نصب کنند. بعد از مراحل نصب و عضویت، بارکدی به گوشی شخص ارسال می‌شود که بعد از نشان‌دادن این بارکد به دستگاه فیدیباکس، شخص می‌تواند عنوانی از کتاب‌های موجود در مجموعه را انتخاب کند. فرد استفاده‌کننده بعد از این مرحله به‌مدت یک ساعت می‌تواند رایگان مطالعه کند. این برنامه 24هزار عنوان کتاب الکترونیک (ایبوک) و صوتی جمع‌آوری کرده است. اما برای مطالعه و کتاب خواندن اگر پادکست و کتاب صوتی هم گوش می‌کنید می‌توانید گزینه‌های متعددی را از اپلیکیشن پادکست ادیکت جست‌وجو و دریافت کنید.

مسابقه‌ و سرگرمی

با این حال ما از معرفی کتاب در مترو آن جامعه هدفی را نشانه گرفته بودیم که مرتب کتاب می‌خوانند و برای کتاب‌خواندن در مترو می‌توانند از گزینه‌های معمول مترویی عدول کنند و کتاب‌هایی را دست بگیرند که خواندن‌شان در راه مزه دیگری داشته باشد. هرچند در اینگونه کتاب‌ها نیز باید چند مورد را مدنظر قرار داد؛ سبک بودن کتاب و صحافی مناسب، باریک و کم‌ورق بودن آن برای سرعت در به پایان رساندن در هر سفر و ازدحام‌های معمول مترو، سرگرم‌کننده بودن کتاب چون حتما خواندن‌ و تمرکز روی کتاب‌های نظری در شلوغی مترو سخت است. اما برای ترغیب به کتاب خواندن مسابقاتی نیز برگزار شده است؛ مثلا متروی تهران با همکاری نشر نیماژ مسابقه‌ای برگزار کرده با این توضیح: «از کتاب و کتابخوانی در مترو عکس بگیرید.»؛ اتفاقی که بالای 2هزار عکس جمع‌آوری کرد.