یک دیوار شیشه‌ای میان مرگ و زندگی

شبنم سیدمجیدی

«قرار بود یک روز قشنگ بهاری دیگر باشد. یک روز مثل همه روزهای دیگر. سر ساعت8 باید سر کار می‌رسیدم. اما اتفاقی افتاد که باعث شد دیر به سر کارم برسم، از قرار کاری مهمی که داشتم جا بمانم و البته تا یک روز بعدش ذهنم مشغول حادثه‌ای باشد که باعث شد من به خاطرش در محل کار توبیخ شوم.»

 اینها را سارا می‌گوید و ادامه می‌دهد:«من اول به این فکر کردم که چرا، چه مشکلی بوده که باعث شده یک نفر در ایستگاه قطار خودکشی کند و خودش را بیندازد جلوی قطار؟ و بلافاصله بعد به این فکر کردم که حالا دیر می‌رسم سر کار.» 

حتماً خیلی‌ها در آن روز پرازدحام مترو که دختر جوانی خودش را روی ریل‌ها پرتاب کرد به آن فکر کردند: کاش اگر هم می‌خواهند خودکشی کنند، قرص بخورند! چرا به دل همه وحشت می‌اندازند و مردم را اسیر می‌کنند.

البته همه‌اش هم خودکشی نیست. بارها شده که فردی به‌دلیل ازدحام جمعیت روی سکوها یا به‌خاطر اینکه هلش داده‌اند روی ریل قطار یا اینکه بارها پیش آمده افراد نابینا به آن پایین افتاده‌اند. هر چه هست این اتفاق حتی اگر هم کم پیش بیاید، باعث از دست رفتن جان افراد، اختلال در رفت‌وآمد مردم و بروز وحشت میان آنها می‌شود. چند سال پیش در دوره قبلی شورای شهر تهران که چندین مورد حادثه خودکشی یا پرتاب افراد جلوی قطار رخ داد، بحث استفاده از درهای شیشه که به‌عنوان حائلی میان مسافران و قطار در ایستگاه‌های مترو برخی کشورها استفاده می‌شود، داغ شد. حتی واردکردن این دیوارهای شیشه‌ای به چند قدمی تصویب هم رسید، اما هرگز اجرا نشد.  همواره نیز مطرح می‌شود که این دیوارها گران هستند و با توجه به اینکه حوادث داخل مترو تعدادشان بالا نیست، نصب این دیوارها نیز مقرون به صرفه نخواهد بود. شهربانو امانی- عضو کمیته حمل‌ونقل شورای شهر تهران- نیز در گفت‌وگوی کوتاهی با خبرنگار همشهری می‌گوید: با این اوضاع نرخ ارز امکان اجرایی کردن این طرح نیست. 

 سکوهای تهران غیراستاندارد هستند

با نیما سلحشور- کارشناس شهری و مولف کتاب طراحی معماری ایستگاه‌های قطار شهری- در این‌باره گفت‌وگو کردیم. او نظر متفاوتی در این‌باره دارد. سلحشور می‌گوید: این درهای شیشه‌ای با نام PSD دو نوع هستند که در خیلی از کشورهای دنیا از آنها استفاده می‌شود. نوع اول که پوشش کامل دارد، از کف تا سقف و لبه‌های سکو را می‌بندد. 

کاربرد آنها در ایستگاه‌هایی است که قرار است سرمایش یا گرمایش آن را حفظ کنیم. مثلا در ایستگاه‌های مترو در شهر دوبی، از این نوع دیوارهای شیشه‌ای بسته با پوشش کامل استفاده می‌شود تا هوای خنک داخل ایستگاه‌ها خارج نشود. و فقط هنگامی که قطار می‌رسد، در شیشه‌ای کنار می‌رود و مسافران سوار می‌شوند. این معمار شهرساز ادامه می‌دهد: نوع دیگری از این درها وجود دارد که ارتفاع آنها یک متر و 10یا 20سانتی‌متر است. در این حالت فقط موضوع ایمنی مطرح است و حفظ گرما و سرما مهم نیست. این مدل شیشه‌ها مانع از آن می‌شوند که مسافران روی ریل‌ها بیفتند و در ضمن خیلی هم گران نیستند.

او می‌گوید: در مورد متروی تهران لازم نیست در همه ایستگاه‌ها این درهای شیشه‌ای کار گذاشته شود. بهتر است ابتدا مطالعاتی انجام شود و ایستگاه‌های پرازدحام با تراکم بالای مسافر شناسایی شوند. در این ایستگاه‌ها واقعا باید این دیوارهای شیشه‌ای کار گذاشته شود. ظرفیت بیشتر سکوهای انتظار قطار شهری در تهران بسیار کمتر از تعداد مسافران است. مثلاً تراکم جمعیت در ایستگاهی مثل دروازه‌دولت در ساعات اوج بیشتر از حد استاندارد است. در دنیا ترازهایی داریم که براساس آن تعداد افراد مجاز در مترمربع درنظر گرفته شده است. بر اساس این ترازها تراکم مسافر در تعدادی از سکوهای متروی تهران بیش از حد استاندارد است.

ایمنی سکوها در اولویت نیست

سلحشور می‌گوید: راه‌حل‌های درجه2 هم وجود دارد. مثلا در بعضی نقاط دنیا وقتی سکو شلوغ می‌شود، در ایستگاه موانعی می‌گذارند و کسی را راه نمی‌دهند و وقتی درهای قطار باز می‌شود، به مسافران اجازه ورود به سکو را می‌دهند. این کار هم خودش خطراتی دارد. بهترین و شناخته‌شده‌ترین راه‌حل همان درهای شیشه‌ای لبه سکو است. او ادامه می‌دهد: در ایران ضوابط طراحی ویژه ایستگاه‌های قطار شهری وجود ندارد و تا کنون آیین‌نامه‌های خارجی مبنای طراحی ایستگاه‌ها بوده است و به علت تعدد و گوناگونی این آیین‌نامه‌ها طراحی ایستگاه‌ها از روال یکپارچه‌ای برخوردار نیست.