نهال‌کاری‌؛ پیشه‌ای نو در مازندران

معظمه نقی‌پور|  ساری-خبرنگار:


مازندران با توجه به موقعیت آب و هوایی و زمین‌های حاصلخیز یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی و باغداری کشور محسوب می‌شود، اما در این بین یکی از فرصت‌های مهم اقتصادی که کمتر دیده شده، نهال‌کاری است که مورد توجه عده کمی قرار دارد. نهال‌کاری را می‌توان صنعت نوپایی دانست که سود حاصل از آن بیشتر از زیان‌های احتمالی‌اش است؛ منبع اشتغالی که در کنار درآمدزایی، دست به اصلاح درختان میوه نیز زده است. 

اگرچه در مازندران نگاه ویژه‌ای به کشت برنج و تولید مرکبات وجود دارد و درآمد سنتی مردم محسوب می‌شود، اما می‌توان با رویکردی جدید و توجه به جایگاه درآمدزایی نهال‌کاری و ترویج آن، بخشی از اقتصاد منطقه را به آن واگذار و شغل ایجاد کرد. طی سال‌های اخیر در برخی از مناطق روستایی مازندران شاهد ترویج این شغل هستیم. در این بین افرادی هستند که پیشینه چندین ساله در پرورش و تولید نهال میوه‌ها دارند و همین تجربیات باعث شده در حرفه خود حرفی برای گفتن داشته باشند.

«حیدرعلی قنبری» اهل روستای دریکنده از توابع شهرستان بابل که سابقه ۱۸ ساله در پرورش انواع نهال میوه دارد به همشهری گفت: 13 سال در زمینه خوشنویسی فعالیت داشتم و مدرک دوره ممتاز خوشنویسی را هم از انجمن خوشنویسان ایران دریافت کردم ولی به دلیل مشکلات مالی قادر به ادامه فعالیت نبودم. بنابراین باتوجه به موقعیت روستایمان تصمیم گرفتم به نهال‌کاری روی بیاورم. از سال 1380 نهال‌کاری را به عنوان شغل انتخاب کردم. اگرچه طی دو سال نخست کارم، به دلیل نداشتن تجربه کافی درآمد چندانی به دست نیاوردم، ولی به مرور توانستم در این حرفه مسلط شوم و اکنون به اینجا رسیده‌ام.
گفته‌های این نهال‌کار اشاره به نقش تجربه در موفقیت دارد که البته در کنار آن بستر مناسب برای انجام فعالیت نیز مورد توجه است؛ این‌که بتوان چه تعداد نهال پرورش داد و در چند هکتار از زمین، کار را وسعت بخشید، با تلاش و کوشش امکان‌پذیر خواهد بود. 

او نیز کار خود را با پرورش تعداد کمی نهال آغاز کرده و اکنون به آن وسعت داده است. قنبری اظهار کرد: کار خود را با هزار اصله نهال آغاز کردم و توانستم تا امروز با تلاش فراوان 150 هزار اصله نهال در زمینی به مساحت حدود یک هکتار زیر کشت ببرم. عمده نهال‌های تولیدی‌ام مربوط به مرکبات، سیاه‌ریشه و سایر میوه‌هاست که بسته به نیاز مصرف کننده، تولید می‌شوند.

تجربه این نهال‌کار نشان داد می‌تو‌ان حتی در زمینی با مساحت کم و چند نهال نیز دست به کار شد و به مرور آن را وسعت داد. یکی از موارد بااهمیت در این حرفه، بازار فروش و جذب مشتری است. این نهال‌کار دریکنده‌ای توانسته طی ۱۸ سال فعالیت در این شغل، بازار فروش خوبی در نقاط مختلف استان و خارج از استان به دست آورد و سهمی از توزیع را به خود اختصاص دهد. 

قنبری با بیان این‌که در این سال‌ها با توجه به تقاضای موجود توانستم مشتریانی در نقاط مختلف کشور جذب کنم، گفت: در داخل و خارج از مازندران نهال‌هایم را به فروش می‌رسانم. فروش و عرضه نهال در داخل استان بیشتر به شهرهایی مانند نور، نوشهر، چالوس، رامسر و برخی نقاط دیگر است. در خارج از مازندران نیز نهال‌هایم به استان‌هایی همچون فارس، اصفهان، خوزستان و لرستان فرستاده می‌شوند.

هر حرفه‌ای در کنار درآمدی که برای شخص ایجاد می‌کند می‌تواند گامی در جهت اشتغال‌زایی باشد. در واقع وسعت بخشیدن به یک شغل به مراتب منجر به ایجاد اشتغال برای دیگران نیز خواهد شد. قنبری نیز در نهالستان خود عده‌ای را مشغول به کار کرده که به صورت فصلی و ثابت در کنار او مشغول هستند. وی در این‌باره گفت: با وسیع شدن نهالستانم نیاز به نیروی کار بیشتری داشتم. اکنون 4 کارگر ثابت مشغول کار هستند، اما در برخی ماه‌ها که کار در نهالستان بیشتر است، بسته به نوع کار کارگران فصلی نیز اینجا مشغول هستند. به طوری که جدا از کارگران ثابتی که دارم، تعداد کارگران فصلی گاهی اوقات به ۲۰ نفر هم می‌رسد و خوشحالم که توانسته‌ام اشتغالی برای دیگران ایجاد کنم.

البته افرادی که دارای نهالستان هستند، در کنار درآمد قابل توجهی که دارند گاهی اوقات خسارت‌هایی نیز تجربه کرده‌اند. نهال‌کار اهل روستای دریکنده تجربیاتی از این قبیل هم داشته است. 

وی در این خصوص گفت: بیشترین خسارتی که طی این چندین سال به من وارد شد مربوط به سال‌های ۸۶ و ۹۵ بود. برف سنگینی بارید و باعث وارد شدن خسارت به نهالستان شد. بار دیگر هم به دلیل بی‌کیفیت بودن گلدان‌هایی که به ما داده بودند، حدود 70 هزار نهال بعد از هزینه زیاد و تولید به دلیل از بین رفتن نایلون نابود شد. با این حال تاکنون از هیچ نهادی پولی دریافت نکرده‌ام و در این سال‌ها هزینه‌ها از نهالستان تامین شده است.‌
نهال‌کاری شغل پردرآمد و به روزی است که می‌توان با استفاده از علوم جدید رونقی به این حرفه بخشید و به اصلاح درختان میوه پرداخت. مسلما افزایش جمعیت هم نیاز به تولید موادغذایی و هم نیاز به اشتغال را افزایش می‌دهد. 

در واقع این صنعت در کنار تولید، زمینه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از افراد را فراهم می‌آورد. ترویج چنین شغلی و تغییر این دیدگاه که جز تولید مرکبات و کشاورزی، مشاغل پردرآمد و جدیدی هم وجود دارند، هم باعث رونق تولید خواهد شد و هم می‌تواند زمینه‌ای برای صادرات محصولات نهالستان‌ها پدید آورد. 
فراهم کردن بستر مناسب برای افزایش تولید نهال‌ در استان با توجه به این‌که برخی فعالیت‌های سنتی مربوط به باغداری و کشاورزی سود مناسبی عاید فعالان این بخش‌ها نمی‌کنند، می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز به شغل را در استان برطرف کند. البته این امر مستلزم نیازسنجی و شناسایی بازار هدف پیش از اقدام به ایجاد نهالستان است.


نهالستان ایران

 مازندران بیش از 8 هزار دانش‌آموخته در رشته‌های مرتبط با کشاورزی و باغداری دارد که فعالیت شغلی مناسب و مرتبطی ندارند. از سوی دیگر بازار داخلی و خارجی به استفاده از ارقام جدید گونه‌های میوه و مرکبات استقبال خوبی نشان داده و اگر نهال‌کاری با پشتوانه علمی انجام شود، می‌تواند روی بازار نیز تاثیر مثبتی داشته باشد. 

گونه‌های مختلفی از میوه‌های بومی مازندران وجود دارند که با اصلاح ارقام و پرورش بوته‌ها یا نهال‌های اصلاح شده می‌توان بازار را به سمت استفاده از چنین محصولاتی هدایت کرد و از این موقعیت شغل ایجاد کرد و درآمد به دست آورد. چنین ظرفیت‌هایی در صورت حمایت و انگیزه‌سازی برای روی آوردن به این قبیل فعالیت‌ها می‌توانند مازندران را به نهالستان ایران تبدیل کنند.