راز و رمزهای سکه‌های دوران هخامنشی

عصر فلز، فرهنگی را با خود به همراه آورد که در تاریخ اقتصاد و بازرگانی بشر سابقه نداشت. معاملات پایاپای و محدودیت‌های آن برای دولت‌ها و در مقیاس وسیع‌تری از احتیاجات روزمره مردم، منجر به بروز پدیده‌ای شد که در نهایت به اختراع سکه با هویت کنونی انجامید. سکه با کارکردی علاوه بر داد و ستد، قطعه‌ای فلزی با وزن برابر، شکل یکسان و منقوش (نقش تصویری یا نگارشی) به نشان قدرت حاکمه یا دولت بوده که به نوعی موجودیت خود را در استقلال کامل یا تابعیت از قدرت مرکزی اعلام می‌کرده است. بررسی‌های بسیاری با هدف معرفی سکه‌های پادشاهان هخامنشی ازجمله داریکِ طلا و واحدهای متنوع نقره‌ شِکِل که در منابع کمتر نشان داده شده، صورت گرفته است.  

علاوه‌بر نبود خط، تنوع نقش‌ها در سکه‌های هخامنشی، کماندار، کماندار با نیزه و کماندار با دشنه در دست دیده می‌شود. پیکرِ پادشاهان، تمام‌قد نشان داده شده درحالی‌که سکه‌های پس از هخامنشیان، حداقل در روی سکه، سر و گردن و بعضا شانه‌ها دیده می‌شود. جلوه‌ سلحشوری پادشاه هخامنشی به همراهی سلطنت با آیینِ مذهبی (پشت سکه) در سکه‌های ساسانی تغییر یافته است. جهت تصویر به سمت راست بوده و تنوع تاج‌ها ظاهرا نشان‌دهنده پادشاه وقت هخامنشی بوده و شاخصی برای تعیین زمان ضرب سکه است. جلوه‌های بصری در سکه‌های هخامنشی بی‌بهره از ذوق هنری بوده که عدم‌نقش در پشت سکه‌ها، دلیلی بر این مدعاست.  سکه‌ طلای داریک و نقره شِکِل، سکه‌های معیار هخامنشی دانسته می‌شود. از سکه‌هایی که در ایران باستان به روش‌های مختلف تولید یا ضرب شده، می‌توان از سکه‌های هخامنشی و ساتراپ‌های تابعه، سکه‌های اسکندر مقدونی، سکه‌های سلوکی، سکه‌های شاهان محلی ازجمله الیمائیدها، خاراسن‌ها و پارسی‌ها، همچنین سکه‌های پارتی و نیز سکه‌های ساسانی نام برد.