مدیریت شهر از پنجره فرهنگ

مهدی علیپور / دبیر

مدیریت واحد شهری در ساخت شهرها جایگاهی محوری و تعیین‌کننده دارد و بدون وجود مدیریت واحد شهری انجام هر‌کاری آب در‌ هاون کوفتن است. برای فرهنگی کردن یک شهر مدیران شهری باید دست به دست هم دهند و در لوای مدیریت واحد شهری در خدمت مردم باشند. یک شهر فرهنگی با مردم فرهنگی مطالبات زیادی دارد که این مطالبات بدون مدیریت شهری واحد جایگاهی جدی نمی‌یابد و برای ارتقای فرهنگ شهری به تنهایی توانایی ندارد. با این مقدمه بد نیست نگاهی داشته باشیم به 2 رویکرد در مدیریت شهر؛ رویکردی که شهرداری را صرفاً سازمانی خدماتی می‌داند و رویکردی که از شهرداری به‌عنوان نهادی اجتماعی انتظاری بالاتر دارد و علاوه بر ارائه خدمات شهری توقع دارد شهرداری بین کالبد شهر، فعالیت‌های شهری و شهروندان ارتباطی منطقی و متناسب، با نگاهی فرهنگی و اجتماعی داشته باشد. به‌طور مثال اگر از زاویه فرهنگی و اجتماعی به ساخت یک میدان نگاه نکنیم، کاربری میدان را محدود به کارکرد ترافیکی آن خواهیم کرد و درباره آثاری که این میدان در شکل‌گیری اجتماعات مردمی در میان و اطراف آن خواهد داشت برنامه‌ریزی نمی‌کنیم و بعداً باید به فکر رفع و رجوع تبعات اجتماعی آن از جمله شکل‌گیری مزاحمت‌ها و ناهنجاری باشیم. همین مثال در مورد ساخت پل‌ها و بزرگراه‌ها و سایر بناهای شهری مصداق پیدا می‌کند. حال آنکه رویکرد اجتماعی و فرهنگی از ما می‌خواهد که کالبد و ساختار شهر را اساساً با در نظر گرفتن کارکردهای فرهنگی و اجتماعی توسعه دهیم. 
یعنی از ابتدا اندیشه کنیم که چگونه می‌توان به موازات تأمین نیازهای خدماتی شهروندان، نیاز آنها به رابطه اجتماعی، کمال و تعالی، آرامش روحی و روانی و معنوی را هم تأمین کرد. اگر امروز تهران با تراکم معضلات اجتماعی، بزهکاری، پرخاشگری، آلودگی و... دست و پنجه نرم می‌کند، دلیل آن چیزی نیست جز غفلت از ابعاد و جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی در فضای زیست شهری. به همین خاطر تأکید می‌شود که در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری باید درباره سازگار کردن تغییرات تکنولوژیک با تغییرات اجتماعی و فرهنگی دغدغه دائمی داشت. به همین علت است در رویکرد اجتماعی و فرهنگی به مدیریت شهر تأکید می‌شود که هیچ توسعه و رشد کالبدی در شهر پذیرفته نیست مگر اینکه از قبل درباره ابعاد و آثار فرهنگی و اجتماعی آن فکر شده باشد. خوشبختانه شهرداری تهران در چند سال گذشته با محور قرار دادن نگاه اجتماعی و فرهنگی در مدیریت شهر باعث شده نگاه شهروندان هم به شهرداری تهران به‌عنوان یک سازمان خدمات‌رسان تمهدی علیپور / دبیرغییراتی اساسی کند. حالا دیگر شهرداری‌ها می‌دانند رسالت بزرگ‌تری بر دوش دارند، رسالت افزایش زیرساخت‌های فرهنگی و ارتقای فرهنگ شهروندی.