نگاهی به بیمه‌های اجباری و اختیاری موجود در صنعت بیمه ایران
چتری برای امنیت بیشتر
عیسی محمدی
فنیقی‌ها، بابلی‌ها و چینی‌ها نخستین کسانی بودند که در حوزه دریانوردی و تجارت دریایی، سعی کردند از چیزی شبیه بیمه استفاده کنند تا اگر خدای ناکرده اتفاق و حادثه‌ای رخ داد، دستشان به جایی بند باشد. بعدها در قرن هفدهم میلادی بود که تاجران و دریانوردان انگلیسی به شکل منسجم‌تری از بیمه دست یافتند. حالا بیمه در عصر مدرن، یکی از جنبه‌های مهم توسعه‌یافتگی در هر جامعه‌ای محسوب می‌شود و یکی از کارکردهای مهم جامعه‌ای است که دوست دارد عدالت را به‌صورت پایدار و ماندگار در قشرهای مختلف خود گسترش دهد. امروزه بیشتر کشورهای دنیا که نظم و سامان بند و نیم‌بندی دارند، از سامانه‌های مختلف بیمه هم استفاده می‌کنند. در این نوشتار، نیم‌نگاهی به انواع و اقسام بیمه و ماجرای بیمه‌چی‌های معتبر و... انداخته‌ایم؛ شاید که به کارتان بیاید.
مهم‌ترین بیمه اجباری
بیمه‌ها هم انواع و اقسامی دارند؛ از اختیاری گرفته تا اجباری. بخشی به‌واسطه تأکید قانون باید حتما انجام شوند و انجام نشدن‌شان می‌تواند تبعات مجرمانه و حقوقی برای کارفرمایان و شهروندان داشته باشد. بخشی دیگر نیز در حوزه اختیاری‌ها هستند؛ اختیار با شهروندان است. بیمه‌های اختیاری هم غالبا خاص کسانی است که نمی‌توانند به بیمه اجباری‌شان ادامه دهند. البته تفاوت‌هایی هم با هم دارند و طبیعی است که وضعیت بیمه اجباری از حیث قوانین کار و حقوق بیکاری و... بهتر باشد. مهم‌ترین بیمه اجباری، همان بیمه‌ای است که شامل کارگران می‌شود؛ نیروهایی که در ازای دریافت مزد و حقوق، در شرکت‌ها و کارگاه‌ها و کارخانه‌ها سرگرم کارهستند و طبق قانون باید بیمه شوند. سرپیچی از این امر نیز می‌تواند باعث جریمه و تبعات قانونی برای کسانی شود که اقدام به این کار نکرده‌اند. این بیمه، همانی است که تحت عنوان تأمین اجتماعی می‌شناسیم. بیمه دیگری که وجود دارد بیمه خدمات درمانی نام دارد که چندی است با عنوان بیمه سلامت همگانی خوانده می‌شود. بیمه تأمین اجتماعی، علاوه بر خدماتی که در مراکز دولتی و نیمه‌دولتی و خصوصی ارائه می‌کند، شامل 18خدمت دیگر از قبیل غرامت دستمزد ایام بیکاری، مستمری از کارافتادگی جزئی و کلی، بازنشستگی و... هم می‌شود. اما بیمه خدمات درمانی صرفا بیمه‌ای برای درمان‌های سرپایی و خدمات بستری است. بیمه شخص ثالث اتومبیل هم ازجمله موارد اجباری است.
بیمه‌های اختیاری
طبق اعلام سازمان تأمین اجتماعی، مهم‌ترین بیمه‌های اختیاری شامل موارد زیر می‌شوند:
خویش‌فرمایی شامل مشاغل آزاد
خویش‌فرمایی شامل بیمه اختیاری
خویش‌فرمایی شامل کارگران ساختمانی
خویش‌فرمایی شامل قالیبافان
رانندگان درون‌شهری شامل تاکسی، وانت‌بار و مینی‌بوس
رانندگان برون‌شهری شامل مینی‌بوس و سواری
رانندگان برون‌شهری شامل اتوبوس، کامیون و سنگین
خویش‌فرمایی شامل بیمه هنرمندان و نویسندگان
خویش‌فرمایی شامل مداحان
البته به این سیاهه هر از چندی و طبق قانون، مواردی اضافه می‌شود؛ مانند بیمه زنان خانه‌دار و دختران مجرد و شبیه آن. برای چنین بیمه‌هایی باید مستقیم یا از طریق وکیل اقدام کنید و تأمین اجتماعی حداکثر 2ماه فرصت دارد تکلیف شما را مشخص کند. در این موارد باید درگیر معاینات پزشکی هم بشوید؛ مگر اینکه از قطع حق بیمه قبلی شما بیشتر از 9ماه نگذشته باشد. در ضمن بیمه سلامت را هم به اختیاری‌ها اضافه کنید.
بیمه تکمیلی و مسافرتی
از دیگر بیمه‌های موجود، می‌توان به بیمه مسافرتی اشاره کرد. البته گاهی این بیمه به‌صورت ناخودآگاه و توسط تور یا آژانس مسافرتی شما در اختیارتان گذاشته می‌شود. درصورت داشتن این بیمه با هزینه‌ای ناچیز، اگر هنگام سفر مشکلی برایتان پیش بیاید، شما را تحت پوشش قرار می‌دهد. این مشکلات می‌تواند لغو پرواز یا تأخیر در آن و هزینه‌های اضافه ناشی از اقامت ناشی از آن یا بیماری و... شود. موقع پرکردن فرم، می‌توانید مشخصات اعضای خانواده را هم در اختیار بیمه‌گذار بگذارید تا خیال‌تان راحت‌تر شود. مورد بعدی و معروف بیمه‌های اختیاری، بیمه تکمیلی است. کسانی که درگیر بیمه‌های اجباری و کارگری و تأمین اجتماعی هستند، می‌توانند با کمک این بیمه، هزینه‌های درمانی جدی‌تر و بزرگ‌تر را هم پرداخت کنند. این بیمه غالبا به‌صورت دسته‌جمعی انجام شده و به سختی به‌صورت انفرادی امکان‌پذیر است. فقط اشکال این بیمه‌ها، در این است که باید متوجه شوید حداقل یا حداکثر پوشش برای شما درنظر گرفته شده است تا هنگام مبادا، غافلگیر نشوید.
بیمه‌های آتش‌سوزی و حوادث
در ادامه بیمه‌های اختیاری، به بیمه‌های آتش‌سوزی و حوادث هم برمی‌خوریم. بیمه آتش‌سوزی شامل بیمه واحد مسکونی، صنعتی یا تجاری است تا درصورتی که دچار انفجار، حریق، صاعقه و امثالهم شد، دست‌تان به جایی بند باشد. البته در گروهی از این بیمه‌ها، بیمه‌گذاران پا را فراتر گذاشته و حوادثی چون سرقت، زلزله، سیل، ترکیدگی لوله آب، سقوط هواپیما و... را هم پوشش می‌دهند. به این مدل دوم، خطرات تبعی گفته می‌شود. خطرات تبعی درصورتی که واحد شما امکان چنین حوادثی را داشته باشد، گزینه مناسبی است؛ چرا که به هر حال نزدیک به 40درصد از واحد بیمه شده به شما به‌عنوان خسارت پرداخت خواهد شد. نزدیک به این بیمه، بیمه حوادث را هم داریم. این بیمه شامل حوزه‌های مختلف می‌شود؛ شامل بیمه حوادث تحصیلی، مسافرتی، ورزشی و... . از مزیت‌های بیمه حوادث، محدودیت زمانی آن است. مثلا در بیمه تکمیلی، میان زمان شروع بیمه شما تا زمانی که می‌توانید از آن استفاده کنید، فاصله معناداری وجود دارد. اما در بیمه حوادث، شما حتی چند روز هم می‌توانید خودتان را بیمه کنید. این بیمه نیز به‌صورت گروهی و فردی مطرح است. این بیمه خطراتی چون مسمومیت، غرق شدگی، گزیدگی، برق‌گرفتگی و... را شامل می‌شود. درصورتی که آپشن‌های موجود را انتخاب کنید، می‌توانید حتی در برابر جنگ، زلزله و... هم خودتان را بیمه کنید.
و سرانجام، بیمه ماشین
یکی از مهم‌ترین بیمه‌های موجود، بیمه اتومبیل است. این بیمه به 2بخش اختیاری و اجباری تقسیم می‌شود. بخش اختیاری آن، همان بیمه بدنه اتومبیل است. به این صورت شما اتومبیل محترم‌مان را در برابر هر حادثه‌ای می‌توانید بیمه کنید؛ از قبیل آتش‌سوزی، سرقت و تصادف‌ها. حتی واژگونی و سقوط اتومبیل هم می‌تواند شامل این نوع بیمه باشد. این بیمه بدنه، یک آپشن هم دارد که شامل بیمه تجهیزات و امکانات اتومبیل می‌شود؛ مثل سرقت سیستم صوتی و آسیب‌دیدگی بدنه و آینه بغل و... . جالب اینکه این آپشن، حتی اتومبیل شما را در برابر آسیب‌دیدگی ناشی از سیل که این روزها درگیرش هستیم، بیمه می‌کند. بخش اجباری بیمه‌های مرتبط با اتومبیل، بیمه شخص ثالث است. درصورتی که این بیمه را نداشته باشید، پلیس می‌تواند با شما برخورد قانونی کند. درصورت داشتن این نوع بیمه، اگر تصادفی اتفاق بیفتد و شما مقصر باشید، می‌توانید هزینه‌های جانی و مالی طرف مقابل را از طریق بیمه‌گذار پرداخت کنید. این بیمه به حدی حیاتی است که حتی یکی دو روز فاصله در تمدید آن به صلاح نیست و مواردی دیده شده که فرد در طول سال تصادف نکرده، ولی در همین یکی دو روز به مشکل حاد برخورده و به خاک سیاه نشسته است.
مورد همیشه بغرنج بیمه‌های عمر
یکی از معروف‌ترین بیمه‌های اختیاری موجود بیمه عمر است. بیشتر بیمه‌های معتبر چون ایران، سامان، پاسارگاد، سینا و... این بیمه را ارائه می‌دهند و غالبا هم جزو گیج‌کننده‌ترین بیمه‌هایی است که وجود دارد، چرا که بیمه‌گذار انتخاب‌های زیادی دارد. از یک‌طرف تنوع انتخاب کار را سخت می‌کند. طبیعی است شرکت‌هایی که اعتبار بیشتری دارند و مورد تأیید قوی‌تر بیمه مرکزی هستند، پشتوانه بهتری دارند. از سوی دیگر، نوع بیمه‌ای که انتخاب می‌کنید هم حسابی وضعیت شما را به هم می‌ریزد. به همین واسطه فرمول‌ها و قاعده‌هایی وجود دارد که حساب‌وکتاب آنها کار هرکسی نیست. این بیمه‌ها جزو پرطرفدارترین بیمه‌های موجود اختیاری جهان هستند. البته با توجه به وضعیت تورم و مشکلات اقتصادی و عدم‌ثبات اقتصادی در آینده، تشکیک زیادی در این بیمه‌ها در ایران ایجاد شده است و بخشی از مردم ترجیح می‌دهند سرمایه خودشان را در بازار سکه و ارز، ملک و... خرج کنند تا در بازه زمانی 20-10ساله، چندان متضرر نشوند.
موردهای باقیمانده
موارد دیگری از بیمه هم هستند که اشاره به آنها می‌تواند بی‌فایده نباشد. بیمه مسئولیت، برای فعالان تجاری و صنعتی و ساختمانی کارکرد زیادی دارد. در این بیمه‌ها، اگر شما مسئولیتی را بر عهده داشته باشید و قرار باشد برای اشخاصی دیگر این مسئولیت را اجرایی کنید، درصورتی‌که نفر یا نفرهای ثالثی از این بابت دچار ضرر و زیان مالی و جانی شوند، خسارت شما پرداخت می‌شود؛ مثل اینکه کار ساختمانی برای کارفرمایی برعهده بگیرید و به‌واسطه کار شما، عابرپیاده یا همسایه کناری دچار مشکلی بشود. بیمه طرح مخصوص هم شامل بیمه‌هایی است که چندان مشتری نداشته یا قبل از این، مسبوق به سابقه نبوده است و باید فکری جدید برایش داشت؛ مثل بیمه آتشفشان. بیمه مهندسی نیز شامل بیمه پروژه‌های ریز و درشت عمرانی یا مهندسی است تا کارفرمایان از بابت به پایان رسیدن آنها خیال‌شان راحت باشد. یکی از مهم‌ترین بیمه‌های تجاری موجود بیمه باربری است که شامل بیمه حمل کالا از مبدأ به مقصد می‌شود.
چگونه یک شرکت بیمه معتبر را شناسایی کنیم؟
راستی اعتبار یک شرکت بیمه را چگونه ارزیابی کنیم؟ بیمه مرکزی ایران، معمولا فرایندی سخت برای تأیید این شرکت‌ها دارد. ضمانت‌های لازم را هم اخذ می‌کند تا بعدها مشکلی پیش نیاید. پس هر شرکتی که توسط بیمه مرکزی ایران به رسمیت شناخته شده باشد، حداقل‌های لازم را دارد. مورد بعدی، مشورت با کارگزاری‌های بیمه است که طبق قانون، واسطه‌ای بین شما و بیمه‌گذاران هستند. مشاوره این کارگزاری‌ها رایگان است. همچنین از مشاوران موجود در دفاتر بیمه و دفاتر مشاوره خود شرکت‌های بیمه و اداره‌های تأمین اجتماعی می‌توانید استفاده کنید. سایت بیمه مرکزی هم اطلاعات و موارد قانونی خوبی را در اختیارتان می‌‌گذارد. از نگاه بیمه مرکزی ایران، مرسوم‌ترین بیمه‌های تأییدشده و موجود بیمه‌های آتش‌سوزی، باربری، اتومبیل، مهندسی، هواپیما، دام، انفجار اتمی، تعطیلی کارگاه و کارخانه، سرقت، زندگی، حوادث، درمانی و مسئولیت هستند. در مورد اعتبار شرکت‌ها، ممکن است سؤال‌های متنوعی نزد شهروندان مطرح شود؛ مثل اینکه دولتی و خصوصی بودن شرکت مهم است و مواردی از این دست. دولتی و خصوصی‌بودن شرکت مهم نیست، چرا که همه شرکت‌های مجوزدار ضمانت‌های مالی و قانونی لازم را تحویل بیمه مرکزی داده‌اند. قدرت شرکت هم چندان مطرح نیست، چرا مثال نقض آن فراوان است و شرکت‌های نورسیده‌ای وجود دارند که بهتر کار می‌کنند. یکی از نکته‌های مهم برای بیمه‌شوندگان، فراوانی شعب و نمره قابل‌قبول سرعت در پاسخگویی است. پرداخت خسارت آنلاین و در محل نیز از دیگر گزینه‌های جالب توجه برای کاربران است. اما اگر می‌خواهید چک‌لیست مناسبی برای انتخاب یک شرکت بیمه مناسب داشته باشید، شاید این پرسش‌ها برایتان کارساز باشد: شرکت بیمه مورد نظر چه عملکردی در بازار دارد؟ میزان سرمایه شرکت چگونه است؟ طرح‌های آن چقدر فاقد ابهام است؟ شرکت چه سابقه‌ای دارد (البته ذکر کردیم که ملاک نهایی نیست)؟ ارتباط آن با مشتریان چگونه است؟ و... .