در شهر
کابوس سیل در «چای‌کنار»
شهردار تبریز: درمحدوده مهرانه‌رود تعدادی از مسیرهای عبور سیلاب پر و به معبر یا پارک تبدیل شدهاند
سید مرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:
یکی از مناطق شهری تبریز را خانه‌ها و مجتمع‌هایی تشکیل می‌دهند که در کنار مهرانه‌رود احداث شده و به چای کنار شهرت یافته‌اند. چای کنار یکی از بزرگراه‌های درون‌شهری طولانی کشور هم به شمار می‌رود که با طول ۱۶ کیلومتر شرق و غرب تبریز را به هم متصل می‌کند. اما مهم‌ترین ویژگی این محور قرار گرفتن در مسیر سیلابی است و به خاطر حوادث ناشی از ساخت‌وساخت‌های غیرمجاز در حاشیه رودها که طی روزهای اخیر عامل خرابی بسیاری از خانه‌های مسکونی در دیگر استان‌های کشورمان بود، اکنون بیشتر در کانون توجه قرار گرفته است. در سال‌های اخیر همچنین تعداد زیادی پارک و معبر در این مسیر احداث شده که می‌تواند در صورت وقوع سیلاب حادثه‌ای مشابه دروازه قرآن شیراز را به وجود بیاورد.
تغییر غیراصولی در حاشیه مهرانه‌رود
یک کارشناس فضای سبز در این باره می‌گوید: اطراف مهرانه‌رود به‌ویژه در منطقه بالادستی که اکنون در محدوده شهرداری مناطق 1، 2 و 5 تبریز قرار دارد سال‌های گذشته به باغ‌های متعدد و سرسبزی اختصاص داشت که با وجود ساخت و سازهای متعدد هنوز هم می‌توان بقایایی از آن را مشاهده کرد.
«سبحان هوشمند» می‌افزاید: با وجود این‌که مسئولان شهری در مدت 10 سال اخیر تلاش کردند با حفظ باغ‌های باقیمانده و ساماندهی آن، بخشی از کمبود فضای سبز تبریز را جبران کنند اما باید گفت که این ساماندهی منطبق بر اصول علمی نبوده است. پارک‌هایی که در حال حاضر محل ورزش صبحگاهی و استراحت عصرگاهی شهروندان تبریزی به شمار می‌آید و تا پاسی از شب نیز میزبان گردشگران است. در حالی که در احداث باغ‌های قدیمی بر عدم حضور مستمر عناصر انسانی و پرهیز از استراحت و اتراق در مسیر رودخانه تاکید می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: این باغ‌ها در حقیقت استفاده چندگانه‌ای در کنترل سیلاب، افزایش سرانه فضای سبز همچنین ایمنی‌بخشی برابر سیلاب را داشتند و از ورود سیل به داخل شهر جلوگیری می‌کردند. به نحوی که با وجود نبود سیل‌بندهای بزرگ و بارش‌های سیل‌آسا تعداد سیل‌های مخرب در تاریخ تبریز کمتر از تعداد انگشتان یک دست بود. ولی در حال حاضر تغییر غیراصولی در فضای سبز حاشیه مهرانه‌رود میزان خطرآفرینی این مسیر را به‌شدت بالا برده است.
احیای بافت قدیمی با تدابیر ایمنی
هوشمند بیان می‌کند: اطراف مهرانه‌رود از دروازه تهران تا پل قاری به صدها هکتار باغ بزرگی تعلق داشت که امروز نشانی از آنها وجود ندارد. این باغ‌ها تا خیابان عباسی و سپس تا دامنه کوه عون‌بن‌علی کشیده شده بود و در آن درختانی از گونه‌های متعدد وجود داشت.این کارشناس ادامه می‌دهد: یکی از ویژگی‌های این باغ‌ها مثمر بودن درختانشان بود و مجموعه کاملی از درختان میوه در این باغ‌ها را می‌توانستیم ببینیم. در واقع این باغ‌ها و درختان به صورت هدایت‌شده‌ای نقش جذب‌کننده آب‌های روان را هم بر عهده داشتند.
وی تاکید می‌کند: احیای باغ‌ها که در قالب حفظ اندک فضاهای سبز موجود صورت گرفته باید با توجه به هویت قدیمی این باغ‌ها صورت می‌گرفت. اما در حال حاضر چنین مواردی دیده نمی‌شود و از سوی دیگر ساخت مصنوعات سنگی و آبنماها و کفپوش‌های سیمانی جذب آب به وسیله خاک و ریشه درختان را هم کاهش داده است. هر چند با تمام این موارد باز هم فرصت تغییر در شرایط فیزیکی این منطقه، کنترل وضعیت و بهبود شرایط وجود دارد.
احداث 7 کانال در مسیر سیلاب منتهی به مهرانه‌رود
همچنین شهردار تبریز با بیان این‌که در تبریز تعدادی از مسیرهای سیلاب پر و به معبر یا پارک تبدیل شدهاند، اظهار می‌کند: این اتفاق موجب شده تا جذب آب از سطح زمین کاهش بسیاری داشته باشد، زیرا در حال حاضر خیابان‌ها و بخشی از مسیر سیلاب از شرق تا غرب شهر آسفالت شده و آب‌ها جایی برای جذب ندارند و روان می‌شوند.
«ایرج شهین باهر» ادامه می‌دهد: شهرداری در احداث خیابان‌ها و معابر واقع در مسیر و اطراف مهرانه‌رود، حتی بخش‌های دیگر شهر از سنگفرش استفاده می‌کند که راه‌حل مناسبی برای جذب آب است، اما این اقدامات کافی نبوده و معتقدیم باید نظرات کارشناسی برای مواجهه با بحران‌های این‌چنینی در نظر گرفته شود.
وی تاکید می‌کند: سال گذشته 7 کانال در مسیرهای منتهی به مهرانه‌رود و رودهای دیگر مسیل تبریز احداث شد، آن هم در حالی که این کانال‌ها طی سال‌های اخیر به معابری تبدیل شده بود که رسیدن آب به بستر رودخانه و در نهایت خروج از شهر را با مشکل مواجه می‌کرد.
شهین باهر با تاکید بر رعایت نکات ایمنی در پارک‌های واقع در مرکز شهر و مسیر شرق به غرب به‌ویژه در حاشیه مهرانه‌رود عنوان می‌کند: با توجه به هشدارهای هواشناسی و کنترل تردد به این پارک‌ها همچنین ارائه راهنمایی لازم به شهروندان و گردشگران امیدواریم حوادث خطر‌آفرین به حداقل برسد. معتقدیم لایروبی و هدایت صحیح آب و سیلاب، همچنین باز کردن مسیر خروجی آب از مهرانه‌رود سهم مهمی در کاهش مخاطرات خواهد داشت.
مدیریت ناصحیح در پدافند غیرعامل تبریز
مدیر پدافند غیرعامل شمال غرب کشور هم با بیان این‌که در زمینه کنترل موضوعات تهدید‌کننده زیست‌محیطی از جمله سیل اقدامات بسیار کمی در تبریز و دیگر شهرهای آذربایجان شرقی صورت گرفته است، اظهار می‌کند: در این زمینه نیازمند تدبیر همگانی مدیریت شهری و استانی و همراه‌سازی هوشمندانه فعالیت‌ها هستیم تا در زمان حوادث غافلگیر نشویم.
«احمد جهانسری» ادامه می‌دهد: متولی مشخصی که صاحب منابع مواجهه با بحران‌ها باشد در تبریز و استان نیست و در مجموع برای مواجهه با تهدیدات طبیعی برنامه مشخصی وجود ندارد.
وی با بیان این‌که یکی از موضوعات تهدید‌کننده در مواقع سیل احتمالی تبریز مسیر مهرانه‌رود است، تاکید می‌کند: اقدامات مقطعی و موردی از سوی شهرداری تبریز در این زمینه صورت گرفته که لایروبی مسیرها و پیش‌بینی آن از یکی 2 سال قبل از آن جمله است و اقدامی ارزشمند به شمار می‌رود، ولی در این باره نیاز به تغییر نگرش در ایجاد پارک‌ها و فضای سبز احداثی در این مسیر و مدیریت آن است.
تمام استان برای مقابله با سیل آمادگی دارد
با وجود تمام مخاطراتی که پیش‌بینی می‌شود، استاندار آذربایجان شرقی از آمادگی کامل تمام نیروهای خدماتی و امدادی استان برای مقابله با بحران سیل و آبگرفتگی خبر می‌دهد و می‌گوید: در تمام شهرهای استان لایروبی تمام مسیل‌های در معرض سیل از سوی نیروهای خدماتی و شهرداری‌های مناطق به طور کامل انجام شده و در آماده‌باش کامل به سر می‌بریم.
«محمدرضا پورمحمدی» می‌افزاید: از ابتدای سال جاری تاکنون واحدهای مختلف از جمله شهرداری و هلال احمر تا نیروهای نظامی همکاری لازم را در این زمینه داشته و با تجهیز تمامی امکانات و پیش‌بینی تمهیدات برای مقابله با سیل آماده‌ایم.پورمحمدی تاکید می‌کند: بر این اساس تلاش شده با پاکسازی مسیل‌ها و کانال‌ها در صورت بروز سیلاب مشکلات و آسیب‌ها به حداقل برسد.
مهرانه‌رود سیل‌خیز است
مهرانه‌رود یکی از سرشاخه‌های رودخانه اجی چای (تلخه رود) و جزئی از حوضه آبریز دریاچه ارومیه است. حوضه آبریز تمامی مسیل‌های این رودخانه درکنار رودخانه قوری چای به صورت موازی با یکدیگر و زمان تمرکز آنان در محل ورود به شهر تقریبا یکسان است. به همین دلیل هنگام وقوع سیستم باران‌‌زا روی کل حوضه آبریز، امکان تشدید وقوع سیلاب هم وجود دارد. رودخانه مهرانه‌رود در بخشی از طول مسیر خود 23 کیلومتر در محدوده شهری تبریز جریان داشته و اقدامات متعددی از قبیل احداث پل‌های پیاده‌رو، ماشین‌رو، عبور مترو از رودخانه، احداث خطوط لوله فاضلاب و از همه مهم‌تر احداث اماکنی با کاربری‌های مختلف در حاشیه رودخانه و بعضا تصرف اراضی بستر و حریم در قالب خاکریزی، ریختن نخاله و زباله و... موجبات ایراد، خسارت جانی و مالی را هنگام وقوع سیل در این رودخانه و در نتیجه تهدید شهر تبریز به وجود آورده است.
