پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش باید در بالادست وزیران قرار گیرد

فهیمه طباطبایی ـ خبرنگار

سال 1391بود که حمیدرضا حاجی‌بابایی، وزیر اسبق آموزش و پرورش دست روی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش گذاشت و گفت که این نهاد باید در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادغام شود؛ این تصمیم حاجی‌بابایی در زمان خود سروصدای زیادی در آموزش و پرورش به راه انداخت و مخالفت‌های جدی‌ای را از سوی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه به همراه داشت اما در نهایت او موفق شد که پژوهشگاه را در بدنه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که کار اصلی آن تالیف و نشر کتاب‌های درسی است، ادغام کند تا به قول خودش در کوچک‌سازی‌ دولت قدمی برداشته باشد.
حالا پس از 7 سال از آن اتفاق که به گفته کارشناسان موجب تضعیف شدید این نهاد شد، این بار رئیس جدید سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی سخنان تازه‌ای درباره ادغام مجدد آن داشته است. حجت‌الاسلام علی ذوعلم که کمتر از 2ماه است به ریاست سازمان منصوب شده و اتفاقا انتقادهای فراوانی به انتصاب او به‌عنوان یکی از اعضای جبهه پایداری در آموزش و پرورش وجود دارد، به تسنیم گفته است: « پس از 8سال که مصوبه ادغام پژوهشگاه در سازمان پژوهش توسط معاون وقت رئیس‌جمهور ابلاغ شد، هیچ‌کار اجرایی بر آن انجام نشده؛ یعنی ادغامی صورت نگرفته است و فقط یک جابه‌جایی مکانی و پست‌هایی با تشریفات اداری انجام شده، ولی آنچه هدف قانو‌نگذار و تصویب‌کننده بوده، هنوز رخ نداده است.» این گام دوم برای تضعیف پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش بار دیگر صدای اعضای هیأت علمی و طرفداران این نهاد را درآورد؛ حتی آنها در روزهای گذشته نشستی با ذوعلم داشتند و یک نامه هم به شخص وزیر آموزش و پرورش نوشتند که «اصلا پژوهشگاه را به جایگاه قبلی خود یعنی زیرنظر شخص وزیر برگردانید.» که تاکنون هیچ‌کدام به نتیجه خاصی نرسیده است. همچنین روز گذشته 8نفر از اعضا و موافقان این نهاد پژوهشی در تالار آیینه‌وند دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس دور هم جمع شدند تا ببینند که راه چیست و چاره کجاست. دکتر زهرا گویا عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی، دکتر تاجیک اسماعیلی عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی، دکتر محمود مهرمحمدی عضو بازنشسته دانشگاه تربیت مدرس، دکتر کیامنش عضو بازنشسته هیأت علمی دانشگاه خوارزمی، دکتر طلایی عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر صادق‌زاده عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکتر قدمی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی از حاضران این نشست بودند.

پژوهشگاه مطالعات بالاتر از تصمیمات وزیران آموزش و پرورش
در این نشست، محمود حسنی، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش بر اهمیت پژوهش در تصمیم‌گیری‌های کلان و خرد به‌خصوص در فعالیت‌های آموزشی تأکید کرد و گفت: تحقیق و پژوهش در تمام سطوح مدیریتی الزامی است و بی‌تردید کسی را در چهره‌های علمی پیدا نمی‌کنید که با این مقوله مخالف باشد اما مسئله اصلی این است که پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش به شکل موجود نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای علمی آموزش و پرورش باشد و باید تغییرات اساسی درون آن رخ دهد.
او افزود: من بارها در جلسات و نشست‌های مختلف گفته‌ام که در چند سال اخیر با بحران هویت پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش روبه‌رو هستیم. به عقیده من، جایگاه پژوهشگاه باید بیش از این ارتقا یابد به شکلی که وزیران آموزش و پرورش نتوانند برحسب سلیقه و نظر شخصی خود در این دستگاه کلان آموزشی تصمیم بگیرند. جایگاه پژوهشگاه باید به‌گونه‌ای باشد که همه وزرا بعد از کسب رأی اعتماد در مجلس، میثاق‌نامه‌ای را امضا کنند که بر دستاوردها و مطالعات این پژوهشگاه متعهد خواهند بود و خلاف آن عمل نمی‌کنند.

حفظ موجودیت پژوهشگاه در شرایط کنونی
در ادامه این نشست، محمود مهرمحمدی، عضو بازنشسته هیأت علمی دانشگاه تربیت‌مدرس درباره ضرورت حفظ روحیه پژوهشی در آموزش و پرورش سخن گفت؛ «22سال پیش در دوره وزارت محمدعلی نجفی بر آموزش و پرورش، بنا شد برای ارتقای وجاهت تصمیمات کلان در این وزارتخانه نهادی را به اسم پژوهشگاه ایجاد کنیم. در آن زمان آقای نجفی تأکید داشت که همه برنامه‌ریزی‌ها با نظر این نهاد دنبال شود، ولی متأسفانه در دوره‌های بعد وزیران آموزش و پرورش نگاه‌های متفاوتی را نسبت به پژوهشگاه داشتند که موجب تضعیف جایگاه آن شد.» بنیانگذار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش افزود: «بحث بر سر عملکرد پژوهشگاه در سال‌های گذشته و نقش آن در تصمیم‌گیری‌های وزیران و مدیران این وزارتخانه بسیار زیاد است و فضای جداگانه‌ای برای ارزیابی آن لازم است اما چیزی که در شرایط کنونی مهم است حفظ موجودیت این نهاد پژوهشی در دستگاه تعلیم و تربیت به‌عنوان نماد تصمیم‌سازی‌‌های درست و منطقی با پشتوانه قوی مطالعاتی است. در قدم بعد می‌توان نسبت پژوهشگاه را با آموزش و پرورش مشخص کرد و گفت که باید چگونه و در چه جایگاهی باشد.»

تأکید سند تحول بنیادین بر ضرورت پژوهش در تصمیم‌گیری‌ها
مجید قدمی، رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی و رئیس اسبق پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او با بیان اینکه ادغام پژوهشگاه با سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در زمان وزارت حاجی‌بابایی کاری غلط و غیرقانونی بود، گفت: «آن زمان فشارهای زیادی برای حذف این نهاد آوردند و حتی مصوبه شورای‌عالی اداری را در این زمینه مطرح کردند اما ما جنگیدیم و در نهایت به ادغام تن دادیم اما حالا نباید اجازه دهیم بار دیگر پژوهشگاه منحل شود و از بین برود. طبق تأکیدهای مکرر سند تحول بنیادین بر حفظ روحیه پژوهشی در تصمیم‌سازی‌‌ها، لغو این نهاد غیرقانونی است و نباید رخ دهد.»


پژوهشگاه باید زیر نظر شورای‌عالی آموزش و پرورش باشد
کیامنش، عضو بازنشسته هیأت علمی دانشگاه خوارزمی در این نشست، گفت: «قطعا پژوهشگاه مطالعات، مورد نیاز بوده که زمانی آن را ایجاد کرده و برای آن جایگاهی قائل شده‌اند. ما باید این تفکر را در مسئولان آموزش و پرورش جابیندازیم که اگر یک نهاد پژوهشی قدرتمند در ساختار خود نداشته باشند، نمی‌توانند مشکلات درون مدرسه را به‌درستی ارزیابی کنند و برای آن راه‌حلی بیابند. حالا ممکن است که در مقطعی پژوهشگاه به دلایل مختلف نتوانسته باشد این نیاز را به‌درستی پاسخ دهد اما نباید این نقاط ضعف را استدلالی برای انحلال این نهاد آورد.» کیامنش افزود: «به عقیده من پژوهشگاه باید زیرنظر شورای‌عالی آموزش و پرورش و شخص رئیس‌جمهور که ریاست شورا را به‌عهده دارد، قرار گیرد و اجازه دهیم این نهاد مستقل و بدون واهمه وزیران و مدیران کار خودش را دنبال کند. برای من عجیب است که سایر وزارتخانه‌های دیگر همچون وزارت نیرو، کشاورزی، نفت و... پژوهشگاه مطالعات دارند، آن وقت آموزش و پرورش به‌عنوان نهادی که با انسان سر و کار دارد می‌خواهد پژوهشگاه خود را حذف کند.»