خلاقیت؛ چاره مشکلات نشر

سیدسعید میرمحمدصادق/ نویسنده و تاریخ‌پژوه
گرانی و کمبود کاغذ در هر دوره‌ای موجب مطرح‌شدن راه‌حل‌ها و پیشنهادهای مختلف از سوی فعالان حوزه چاپ و نشر می‌شود. معمولا در این راه‌حل‌ها و پیشنهادها کمتر به روش‌های جدید توجه و عنصر خلاقیت در آنها کمتر دیده می‌شود.

به‌نظر می‌رسد اگر در صنعت چاپ و نشر و همراه با آن در بازار کتاب و کالاهای فرهنگی، به‌فکر جایگزین‌های مناسب باشیم، می‌توانیم نیاز به کاغذ را هم تا حد معقول و مطلوبی کاهش دهیم. اکنون در شهرهای بزرگ، بسیاری از خانواده‌ها با استفاده از کالایی فرهنگی که با عنوان چندرسانه‌ای شناخته می‌شود، نیازهای کودکان‌شان را در این زمینه برآورده می‌کنند.

چندرسانه‌ای‌ها که با استفاده از تکنولوژی‌های نو تولید می‌شوند، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های متنوع‌تر و گسترده‌تری از کتاب دارند.

گرچه نمی‌توان از همه منابع مکتوب به‌شکل چندرسانه‌ای یا کتاب صوتی و گویا بهره برد، اما می‌توان بخش بزرگی از کتاب‌ها را به این شکل عرضه کرد.

این درحالی است که به‌نظر می‌رسد چنین کاری - تبدیل کتاب‌های کاغذی به انواع جدید الکترونیکی - سرمایه‌بر و پرهزینه است اما باید در نظر داشت که ادامه کار در این عرصه با بازگشت سرمایه همراه خواهد بود.

با ادامه تولید، بسیاری از هزینه‌ها سرشکن می‌شود و حاصل یک کار گسترده در این عرصه مقرون‌به‌صرفه‌تر از کتاب کاغذی خواهد بود. از سوی دیگر، کتاب‌های گویا جذابیت‌های بیشتری دارند و می‌توانند مخاطب بیشتری جذب کنند. کتاب‌های صوتی را می‌توان همراه کار گوش کرد، اما کتاب‌های گویا با بهره‌مندی از موسیقی متن، جاذبه هنری افزون‌تری یافته‌اند.

همچنین در حوزه نشر، برخی کتاب‌ها تاریخ مصرف مشخصی دارند. مثلا کتاب‌های پزشکی هر چند سال یک‌بار با اصطلاحات جدید به‌چاپ می‌رسند یا ویراست‌های جدیدتری از آنها عرضه می‌شود. عرضه این کتاب‌ها به‌صورت پی‌دی‌اف با مشکل کمبود کاغذ و گرانی آن مواجه نمی‌شود. علاوه بر این، پژوهش‌هایی صورت می‌گیرد که وابسته به سازمان و نهاد خاصی نیست. چنین مطالبی را می‌توان با پیگیری‌های مداوم در حوزه حقوقی از لحاظ مالکیت معنوی و مادی به سطح مطمئنی رساند تا نسخه‌های کامپیوتری آنها قابل تکثیر غیرمجاز نباشد یا در صورت تکثیر غیرمجاز بتوان موضوع را پیگیری کرد.

به هر روی، صنعت چاپ و نشر از سال‌ها پیش در جهان به سمت تغییر و تحول می‌رود و حرکت به این سمت می‌تواند ما را از مزایای این تغییرات بهره‌مند کند.