معامله با من و تو

فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار

آرشیو مرکزی صداوسیما در واقع آرشیو برنامه‌های تولیدی است که از تلویزیون روی آنتن می‌رود یا به سفارش و توسط سیما ساخته شده است که این برنامه‌ها از فیلم و سریال گرفته تا برنامه‌های میزگرد و مستندهای گزارشی را شامل می‌شود.

نکته قابل تامل تعداد آرشیوهایی است که در سازمان وجود دارد، آرشیو خبر، متفاوت با آرشیو مرکزی است چرا که آرشیو برنامه‌سازی‌ خبری سازمان صداوسیما بخش جداگانه‌ای دارد که در معاونت سیاسی متمرکز شده است و می‌توان گفت به‌دلیل سیاست‌های خاصی که در معاونت سیاسی وجود دارد، دسترسی به این بخش تقریبا غیرممکن است. در این بخش همه بخش‌های خبری تاریخ صداوسیما که چه در رادیو و چه در تلویزیون ضبط شده، وجود دارد. از دیگر آرشیوها می‌توان به آرشیو رادیو نیز اشاره کرد که با توجه به قدمتی که رادیو دارد، این آرشیو از ارزش افزوده‌ بسیاری برخوردار است که متأسفانه به واسطه سیاست‌های غلط و قانون نانوشته مغفول مانده است. این آرشیو خروجی مشخصی ندارد، درصورتی که می‌توان گفت آرشیوی غنی است.

در مورد آرشیو تاریخ معاصر، به‌خصوص تاریخ پهلوی جدا از اینکه آرشیو مرکزی، بیشتر فیلم‌های پیش از انقلاب و دوران انقلاب را در اختیار دارد، چندین آرشیو دیگر هم وجود دارد که کسی به آنها دسترسی نداشته و عموما کسی هم از آن خبری ندارد. به‌طور مثال بیشتر برنامه‌های مرتبط با دربار پهلوی در کاخ‌هایی از جمله کاخ نیاوران و... توسط تیم فیلمبرداری مخصوصی صورت می‌گرفته که هم‌اکنون برخی از آنها در مجموعه نیاوران سعدآباد و برخی دیگر در کاخ‌های شاه نگهداری می‌شود.

همچنین آرشیو غنی دیگری وجود دارد که مختص ارتش است. با توجه به اینکه در زمان شاه، همه سفرهای شاه از طریق تشریفات ارتش صورت می‌گرفت بنابراین براساس ضوابط موجود بیشتر فیلم‌های سفرهای داخلی شاه توسط ارتش فیلمبرداری شده و در اختیار آنهاست. در کنار فیلم‌ها، آرشیو دیگری نیز در مورد دادگاه‌های افراد سیاسی که بنابر مقررات آن زمان توسط دادسری ارتش صورت می‌گرفته، در اختیار دارد که می‌تواند آرشیو درخشانی باشد. در این زمینه می‌توان به خاطره یک مقام مطلع در صداوسیما اشاره کرد که می‌گفت: «روزی از سازمان عقیدتی -سیاسی نیروی انتظامی به ما زنگ زدند و گفتند که انباری در کهریزک دارند که در آن پر از نوارهای قدیمی ریلی صوتی است بیایید ببینید چه هستند و اگر توانستید در مرمت آن به ما کمک کنید. وقتی کارشناسان آرشیو مرکزی رفتند با نوارهای متعددی از بازجویی کسانی از مبارزین علیه حکومت شاه که توسط شهربانی وقت ضبط شده بود مواجه شدند». این مقام مطلع می‌گفت که یکی از نوارها بازجویی از شهید نواب‌صفوی بود که توسط رکن 2 شهربانی صورت گرفته بود. اینها را در یک انبار گذاشته بودند که توانستیم بسیاری از آنها را مرمت کنیم.

اما نکته مهم این است که آنچه از کشور خارج شده و به آرشیو «من و تو» معروف است در واقع از آرشیو مرکزی سازمان صداوسیما بیرون رفته و یکی دو نفر از کارشناسان این مرکز بعد از اینکه پروژه دیجیتال‌سازی‌ آرشیو به اتمام رسید بخشی از آرشیو را به من و تو فروختند... . گفته می‌شد قیمت دلالی این ماجرا در آن سال‌های ابتدایی دهه90 بیش از 500میلیون تومان بوده است... البته این گروه بعدها دستگیر و به 10سال زندان محکوم شدند که شنیده شده هنوز هم آزادانه به سازمان تردد داشته و حتی در یک دفتر خصوصی فعالیت می‌کنند.