چرخ‌های اقتصاد تئاتر در کشورهای دیگر چگونه می‌چرخد؟
همزیستی نمایش‌های میلیون‌دلاری و آثار ارزان
پرسود‌ترین نمایش‌های جهان موزیکال هستند
سمیرا مصطفی‌نژاد
نمایش موزیکال «شیرشاه» تا اول آوریل سال2018 پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین نمایش برادوی بوده که بیش از 8هزار بار اجرا شده‌است، از این‌رو از نظر طولانی‌بودن مدت اجرا در تاریخ برادوی (از سال 1997تا سال 2018) رتبه سوم را دارد و تاکنون بیش از یک میلیارد و 463میلیون دلار فروش داشته‌است. اما در پس صحنه‌های رنگارنگ و مجلل چنین نمایش‌هایی، سازوکار مالی قدرتمندی وجود دارد که چرخ‌های صنعت نمایش را در کشورهای مختلف جهان، مانند آمریکا، به حرکت در‌می‌آورد.
مراکز و شرکت‌های تئاتری در تعدادی از کشورهای اروپایی و آمریکا به2 دسته سود‌ده یا تجاری و غیرسودده تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی در نوع سازوکار درآمدزایی شرکت‌های تهیه‌کننده هنرهای نمایشی تأثیری بسزا دارد، زیرا شرکت‌های تئاتری تجاری در زمینه تولید نمایش و درآمدزایی کاملا بر سرمایه خود و تهیه‌کنندگان و میزان فروش متکی هستند و تمایل به سود‌دهی ممکن است بر کیفیت آثار تولید شده اثر نامطلوب بگذارد، اما تئاترهای غیرسودده منابع خود را علاوه بر فروش بلیت از منابع اهدایی، کمک‌های داوطلبانه و گاه کمک‌های دولتی تأمین می‌کنند و هدف اصلی خود را غنای هنر و آموزش می‌دانند. همچنین در بیشتر موارد این تئاتر‌ها ساختمانی قدیمی با ارزش تاریخی را به‌عنوان پایگاه اصلی اجرای نمایش‌های خود درنظر می‌گیرند تا با کمک درآمد حاصل از کمک‌ها و فروش بلیت، به حفظ و نگهداری از بنا نیز کمک کنند.
اگرچه شاید به‌نظر بیاید که میزان درآمد تئاترهای غیرسودده نسبت به نمایش‌های تجاری کمتر باشد، اما این موضوع دست‌کم در کشوری مانند آمریکا صدق نمی‌کند زیرا تا پایان سال2018 میزان درآمد برادوی، مجموعه‌ای شامل 41سالن تئاتر یا تماشاخانه که هریک بیش از 500صندلی دارند، تنها از بخش نمایش‌های موزیکال حدود 44/1میلیارد دلار بوده‌است درحالی‌که در همین بازه زمانی میزان درآمد تئاترهای غیرسودده در آمریکا حدود 48/1میلیارد دلار برآورد شده‌است. تئاترهای غیرسودده به‌دلیل اهداف هنری که دنبال می‌کنند، از مزایایی مانند مجوز دریافت کمک‌هزینه از سازمان‌ها و بنیاد‌ها و تخفیف مالیات بر درآمد بهره می‌برند.
از دیگر تفاوت‌های میان این دو نوع تئاتر، در نوع اجرای نمایش‌هاست، به این‌شکل که نمایش‌های تجاری تا زمانی که فروش خوبی داشته‌باشند به اجرای خود ادامه می‌دهند اما نمایش‌های تولید‌شده در شرکت‌های تئاتری غیرسودده از ابتدا تاریخ مشخصی برای پایان اجرا درنظر می‌گیرند.
حساب و کتاب تئاتر در آمریکا
بیشتر فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تئاتر اروپا و آمریکا در شهرهای نیویورک و لندن متمرکز شده‌اند زیرا بخش تئاتر نسبت به دیگر هنرهای نمایشی در این دو شهر بسیار توسعه یافته‌است و سرمایه‌گذاران ثروتمند زیادی جذب این دو شهر می‌شوند. متوسط قیمت بلیت تئاترهای تولید‌شده توسط شرکت‌های تئاتری غیرسودده 56/23 دلار است؛ البته برای نمایش‌هایی که بودجه تولید آنها کمتر از 500هزار دلار باشد. هرچه میزان هزینه تولید این نمایش‌ها افزایش پیدا کند، بر متوسط قیمت بلیت تأثیری مستقیم می‌گذارد، برای مثال قیمت بلیت نمایش‌هایی با هزینه تولید یک تا2میلیون دلار، حدود 31دلار و قیمت تئاترهایی که هزینه تولید آنها به بیش از 10میلیون دلار می‌رسد، به بیش از 51دلار افزایش پیدا می‌کند.
میانگین هزینه‌های تولید تئاتر در برادوی که بیشترین تعداد تماشاخانه‌های آن با عنوان تئاترهای تجاری فعالیت دارند، حدود 3 میلیون دلار است و بسیاری از نمایش‌های بزرگ برادوی هزینه‌ای برابر 10 تا 20میلیون دلار دارند. در سال 2018میزان حضور مردم در سالن‌های تئاتر برادوی 79/13 میلیون نفر برآورد شده‌است که بیش از 80درصد از آنها برای تماشای تئاترهای موزیکال، یکی از رایج‌ترین نمایش‌های برادوی، مراجعه کرده‌اند. درآمد خالص برادوی در فصل 2018-2017 حدود 7/1میلیارد دلار برآورد شده که 44/1میلیارد دلار آن از محل نمایش‌های موزیکال و بیش از 180میلیون دلار آن از محل تئاترهای دیگر به‌دست آمده‌است. متوسط قیمت بلیت برای نمایش‌های معمولی برادوی 123دلار و برای نمایش‌های موزیکال 125دلار برآورد شده‌است؛ به‌طور کلی خانوار‌های آمریکایی برای تماشای تئاتر سالانه 156دلار هزینه می‌کنند.
دخل و خرج تئاتر در بریتانیا
وست‌اند (West End) لندن به‌عنوان قلب تئاتر بریتانیا از 241سالن تئاتر برخوردار است که گنجایشی بیش از 110هزار نفر دارند. بزرگ‌ترین سالن تئاتر لندن، پالادیوم نام دارد که از 2286صندلی بهره می‌برد، پس از آن سالن‌هایی مانند آپولو ویکتوریا و دروری لین هریک با 2هزار صندلی در گروه بزرگ‌ترین سالن‌های نمایشی لندن قرار دارند. مراکز اجراکننده نمایش در بازه سال‌های 2016 تا 2017نزدیک به 113میلیون پوند بودجه از شورای هنر بریتانیا دریافت کرده‌اند و نزدیک به 351میلیون پوند از فعالیت‌های هنری- شامل اجرای نمایش و کنسرت- و فعالیت‌های آموزشی خود به‌دست آورده‌اند.
تئاتر ملی سلطنتی در لندن که با نام تئاتر ملی نیز شناخته می‌شود، یکی از اصلی‌ترین تئاترهای لندن است که در کنار شرکت تئاتر شکسپیر و خانه اپرای سلطنتی بودجه آن از سوی دولت و سازمان‌های دیگر تأمین می‌شود. با این همه، درآمد این تئاتر از محل فروش بلیت، جذب سرمایه و تجارت بسیار بیشتر از کمک‌های دولتی است. میزان تماشاچیان نمایش‌های تئاتر ملی لندن در سال 2016حدود 3/2میلیون نفر تخمین زده‌شد. محبوب‌ترین نوع تئاتر در لندن نمایش‌های موزیکال هستند که در سال 2017بیش از 75/8میلیون نفر به تماشای این نمایش‌ها رفتند. میانگین تعداد بلیت‌های فروخته‌شده در بریتانیا در سال2017 حدود 7/18میلیون بوده و میانگین قیمت بلیت تئاتر در بریتانیا حدود 26پوند برآورد شده‌است.
تئاتر در دیگر کشورها
تئاتر کانادا نیز مانند آمریکا از کمک‌های مردمی و سازمان‌های سرمایه‌گذار بهره می‌برد. در سال2016 میزان مشارکت مالی هنرهای نمایشی ازجمله تئاتر در تولید ناخالص داخلی کشور کانادا 7/2میلیارد دلار بوده‌است. براساس آمار‌های موجود، بخش زیادی از مسئولیت پشتیبانی از هنرهای نمایشی در این کشور به‌عهده داوطلبان است؛ درحدی که در ازای هر دو فعالی که درقبال فعالیتشان در این حوزه حقوق دریافت می‌کند، 17نفر داوطلبانه فعالیت می‌کنند. همچنین در سال 2013 مبلغ اهدایی یک میلیون نفر از شهروندان کانادایی به بخش هنرهای نمایشی 162میلیون دلار اعلام شده‌است. این میزان، جدا از مبلغی است که سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف به بخش هنرهای نمایشی اهدا می‌کنند.
در میان اروپاییان، میزان توسعه هنرهای نمایشی زنده مانند تئاتر در کشورهایی مانند هلند، فنلاند، اتریش، سوئیس، نروژ و ایسلند بیش از دیگر کشورهاست، برای مثال براساس آمار موجود، میزان استقبال هلندی‌ها از هنرهای نمایشی زنده در سال 2017بیش از 40درصد بوده‌است که نزدیک به 20درصد از آن به نمایش‌های غیر‌موسیقایی (کنسرت‌ها) تعلق دارد. در سال2017 نزدیک به 10هزار نمایش درسبک‌های مختلف در هلند اجرا و میزان درآمد هنرهای نمایشی در این کشور بیش از 840میلیون یورو برآورد شده‌است.
