رابطه سینوسی موبایل و سرطان

سمیرا مصطفی‌نژاد

بیش از 4‌دهه از وارد شدن گوشی‌های موبایل به زندگی بشر می‌گذرد و آمار اشتراک گوشی‌های موبایل در جهان نشان از بالا بودن ضریب نفوذ این فناوری در زندگی بشر دارد. این مقایسه، تصویری واضح‌تر از اهمیت گوشی‌های موبایل در زندگی بشر به ‌دست می‌دهد: در سال 1982، یعنی 9سال پس از رونمایی نخستین گوشی موبایل، جمعیت جهان 4.6میلیارد نفر بود و هیچ اشتراک موبایلی وجود نداشت. امروز، جمعیت جهان به بیش از 7.5میلیارد نفر رسیده ‌است و بیش از 5‌میلیارد اشتراک موبایل اختصاصی در جهان ثبت شده ‌است و این یعنی دو‌سوم جمعیت جهان.

با وجود نفوذ بالای این فناوری نسبتا جدید در جنبه‌های مختلف زندگی بشر و افزایش لحظه به‌لحظه وابستگی انسان به این وسیله ارتباطی، موضوع بررسی ابعاد جانبی و عوارض احتمالی تشعشعات الکترومغناطیسی در حیطه امواج مایکروویو که عده‌ای باور دارند می‌تواند بر سلامت انسان اثر مخرب داشته‌باشد، چند سالی است که این موضوع مورد توجه پژوهش‌های علمی قرار گرفته ‌است. پژوهش‌های علمی و پزشکی تاکنون بر موضوعاتی مانند آلودگی گوشی‌های موبایل، سوانح رانندگی ناشی از مکالمه حین رانندگی، سرطان، عوارض تشعشعات الکترومغناطیسی، تغییر در الگوی امواج مغزی، آسیب‌های چشمی و برهم خوردن الگوی خواب انسان متمرکز بوده‌اند.

آلوده بودن گوشی‌های موبایل به انواع باکتری ازجمله ای‌کولای، بی‌خواب شدن در اثر استفاده بی‌موقع از گوشی موبایل به‌دلیل نور آبی‌رنگ نمایشگر آن، بالا‌رفتن احتمال تصادفات رانندگی در اثر حواس‌پرتی ناشی از کار با موبایل، و ابتلا به خشکی و فشار چشم در اثر استفاده بیش از اندازه از گوشی موبایل مواردی اثبات شده هستند که برای جلوگیری از بروز هر یک از آنها راهکارهای فراوانی ارائه شده‌است. اما محققان تاکنون نتوانسته‌اند رابطه سببی قاطعی میان قرارگیری در معرض تشعشعات الکترومغناطیسی موبایل و عوارض مخرب بیولوژیکی و ژنتیک ناشی از آن بیابند.

در سال 2011 سازمان بهداشت جهانی براساس نتیجه بازبینی پژوهش‌هایی که تا آن زمان درباره این موضوع انجام گرفته ‌بود، گوشی موبایل را در دسته عوامل احتمالا سرطان‌زا (گروه B) در کنار قهوه و دیگر مواد سرطان‌زای احتمالی قرار داد. با این‌همه گروهی از محققان نتایج بسیاری از پژوهش‌هایی که یافته‌هایشان نشان از افزایش احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان مغز و لنف دارد را ناکامل و ناقص می‌دانند.

یکی از این پژوهش‌ها توسط لنارت هاردل، آنکولوژیست سوئیسی و همکارانش انجام شد که نشان داد دست‌کم 10سال استفاده مداوم از گوشی همراه احتمال تشکیل تومور مغزی در سمتی از مغز که بیشترین تماس با گوشی را دارد، دوبرابر می‌کند؛ اگرچه همواره در کنار این پژوهش‌های هشدار‌دهنده، گروهی دیگر از محققان نتایجی متناقض ارائه داده و هرگونه خطر ناشی از قرار‌گیری در معرض تشعشعات موبایل را تکذیب می‌کنند. برای مثال، در پژوهشی به نام اینترفون که در سال 2010 در 13کشور مختلف جهان روی 5هزار بیمار مبتلا به تومور مغزی انجام گرفت، محققان اعلام کردند هیچ رابطه علی‌ای میان استفاده از موبایل و ابتلا به تومور مغزی وجود ندارد.

قطعی نبودن نتایج پژوهش‌های علمی در این زمینه و همچنین آگاهی از این حقیقت که موبایل مانند بسیاری از دیگر فناوری‌های جدید بدون انجام آزمایش‌های ایمنی پیش از عرضه، وارد بازارهای جهانی شده ‌است، باعث شد تعدادی از کشورها، مانند فرانسه، سیاست‌های محتاطانه‌تری را در زمینه استفاده از گوشی‌های موبایل در پیش بگیرند و نسبت به خطرات احتمالی استفاده از این ابزار توسط کودکان به خانواده‌ها هشدار دهند.

در‌ماه مارس سال 2018 پژوهشی گسترده و بازبینی‌شده منتشر شد که به نگرانی‌ها و شایعات بیشتری دامن زد. براساس این پژوهش که به سفارش دولت ایالات متحده آمریکا انجام شده بود، میان قرار گرفتن در معرض تشعشعات موبایل و ابتلا به سرطان-‌به‌ویژه نوعی سرطان بافت‌های قلبی که به اندازه‌ای نادر است که گزینه اتفاقی بودن ابتلا را رد می‌کند- ارتباطی واضح و آشکار کشف شد. محققان NTPهزاران موش را در معرض دوزی از تشعشعات موبایل قرار داده بودند که یک انسان به‌صورت متوسط در کل طول زندگی‌اش دریافت می‌کند. دانشمندانی که این پژوهش را مورد بازبینی قرار داده بودند، مدیریت NTP را به بی‌اهمیت‌ نمایش دادن نتایج این پژوهش متهم کردند، زیرا نتایج بازبینی پژوهش نیز شواهدی نسبتا آشکار میان تشعشعات موبایلی و ابتلا به سرطان مغز و غدد فوق‌کلیوی یافتند. اگرچه درنهایت روش‌شناسی این پژوهش، چند ‌ماه پس از انتشار به دلایل مختلفی زیر سؤال رفت، ازجمله به این دلیل که سوژه‌های آزمایشی در برابر دوزی از تشعشعات قرار گرفته بودند که یک انسان در کل دوران زندگی‌اش در معرض آن قرار می‌گیرد.

نشریه گاردین ادعا کرد که خبر این رویداد علمی مهم توسط هیچ سازمان خبری‌ای در آمریکای شمالی و اروپا منتشر نشد، درحالی‌که این سازمان‌ها لحظه‌ای در انتشار مداوم اخبار مربوط به ایمنی گوشی‌های موبایل تعلل نکردند. از این‌رو افرادی مانند مارک دویی و مارک هرتزگارد، نویسندگان تحقیقی و علمی نشریه گاردین براین باورند که شرکت‌هایی که از صنایع موبایل نفع مالی می‌برند، در تلاشند تا بر عوارض و خطراتی که این فناوری بر سلامت انسان دارد، سرپوش بگذارند و آن را از افکار عمومی پنهان کنند. به گفته هرتزگارد نبود مدرک قطعی از مضر بودن یک فناوری به معنی ایمن بودن آن فناوری نیست، با این‌وجود صنعت موبایل با قدرتی بیشتر از همیشه درحال قبولاندن این مغالطه منطقی به جهان است و درطول 40سال گذشته میلیارد‌ها انسان در سراسر جهان را در معرض آزمایش سلامتی عمومی قرار داده‌است: امروز از موبایل استفاده کنید، بعدا می‌فهمید دچار آسیب ژنتیک یا سرطان می‌شوید یا نه.