هوادار نه، مشتری

محمدرضا نصیری 

پیراهن‌ تیم‌های فوتبال در دنیا به بیلبوردهای تبلیغاتی تبدیل شده است؛ شلوغ‌تر از دیوار مهربانی یا دیوارنوشته‌های زندان‌ها و توالت‌های عمومی. هواداران با دیدن آرم شرکت‌های تجاری روی جای‌جای لباس تیم محبوب‌شان دیگر این احساس را ندارند که هوادار تیم هستند و بیشتر حس مشتری به آنها دست می‌دهد. آنها حس می‌کنند مشتری فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستند. باشگاه‌ها با وجود آنکه بخش مهمی از درآمد خود را از طریق فروش بازیکن، حق پخش تلویزیونی و بلیت‌فروشی و فروش پیراهن به‌دست می‌آورند، بدون اسپانسرها توانایی ادامه حیات ندارند. غیر از آستین و پشت‌و روی پیراهن کم مانده برای روی یقه و شورت و بند کفش هم اسپانسر بگیرند. باشگاه‌ها برای آنکه پیراهن خود را مرتب به فروش برسانند فصل‌به‌فصل تغییراتی هر چند ناچیز در طراحی لباس خود می‌دهند تا هواداری که سال قبل پیراهن تیم محبوب خود را خریده، از خرید پیراهن فصل جدید احساس بی‌نیازی نکند. حتی برای لباس‌های دوم و سوم هم برنامه دارند که حتما در برخی بازی‌ها از آنها استفاده کنند و از این طریق به هوادار فشار بیاورند که محصول دوم و سوم را هم بخرند.
برندهای خارجی، لیگ‌های بزرگ اروپایی را به اشغال خود درآورده‌اند. هم‌اکنون 15باشگاه لیگ برتری مالک خارجی دارند از جمله اورتون که مالک آن یک ایرانی است. در میان باشگاه‌ها مهم در انگلیس تنها تاتنهام، وستهام، برنلی، میدلزبورو و استوک، مالک بریتانیایی دارند. بسیاری از ورزشگاه‌ها به نام شرکت‌های خارجی نامگذاری شده‌اند، از جمله ورزشگاه‌های امارات، قطر، اتحاد و... آرسنال روی آستین خود سفر به رواندا را تبلیغ می‌کند. بارسلونا بعد از یک قرن اصولگرایی و تبلیغ نزدن روی پیراهن خود چند سالی است نام یک کشور خارجی- قطر- را روی پیراهن خود چاپ می‌کند. حتی اسم لیگ‌های اروپایی به شرکت‌های خارجی واگذار می‌شود. به‌طور مثال بانک بارکلی سال‌ها نام لیگ برتر را تصاحب کرده بود. در ایتالیا، بلژیک، اتریش و حتی اسپانیا هم نام لیگ‌ها به مشتری‌های تجاری فروخته شد. شاید روزی برسد که یک کارخانه یا برند تجاری باشگاه منچستریونایتد را بخرد و مالک باشگاه ترجیح بدهد نام آن را تغییر بدهد و نام خودش یا فرزندش را روی آن بگذارد؛ مثلا باشگاه «ویلیام اسمیت و پسران غیر از آلبرت خیر ندیده»! 
در لیگ برتر این فصل تنها اسپانسر روی پیراهن 3 باشگاه برند انگلیسی هستند و بقیه اسپانسر خارجی دارند؛ لیورپول (استاندارد چارترد)، ساوتهمپتون (ورجین) و واتفورد (FXPro). اگر لیورپول در این فصل موفق به فتح لیگ برتر شود اولین‌بار بعد از فصل 2013-2012خواهد بود که یک تیم با یک اسپانسر داخلی قهرمان می‌شود. در آن فصل منچستر با Aon قهرمان شده بود. در دهه اخیر «اتحاد» با 3 قهرمانی و سامسونگ و Aon با 2جام رکورددار هستند. حتی لستر با اسپانسر و مالک تایلندی خود که 3 فصل قبل به قهرمانی رسید اسپانسر تایلندی کینگ‌پاور را روی پیراهن و نام ورزشگاه خود دارد.
در ایتالیا، اسپانیا و فرانسه هم اوضاع به همین منوال است. یوونتوس، قهرمان 6فصل اخیر که هفتمین قهرمانی پیاپی‌اش نزدیک است اسپانسر آمریکایی دارد؛ جیپ. آخرین بار در فصل 12-2011بود که همین یوونتوس با اسپانسر داخلی Balocco قهرمان شد. در فرانسه هم باشگاه پاری‌سن‌ژرمن با مالک قطری و اسپانسر هواپیمایی قطر روی پیراهنش حاکم بلامنازع سال‌های اخیر است. در 7سال اخیر فقط باشگاه موناکو توانسته یک‌بار قهرمان شود که این باشگاه هم اسپانسری خارجی و البته مشکوک دارد به نام Fedcom؛ مشکوک از این نظر که معلوم نیست این شرکت چیست و چه فعالیتی دارد و حتی صفحه ویکی‌پدیا هم ندارد. آخرین‌باری که یک تیم با اسپانسر فرانسوی به قهرمانی رسید برمی‌گردد به 12-2011 که مون‌پولیه با «سود دو فرانس» قهرمان شد. از قهرمانی یک تیم با اسپانسر داخلی در لالیگا 18سال می‌گذرد و والنسیا آخرین تیمی بود که بدون کمک برندهای خارجی و با اسپانسر «مترو رد» قهرمان لیگ شد. بارسا با (Qatar Foundation, Qatar Airways, Unicef, Rakuten) و رئال با (Fly Emirates, Bwin) بیشترین قهرمانی را داشتند و البته یک‌بار هم اتلتیکو با اسپانسر «آذربایجان». تعداد باشگاه‌هایی که اسپانسر خارجی دارند در لیگ برتر به عدد15، در لالیگا به 6 و در ایتالیا به 13می‌رسد. در کشور صنعتی آلمان البته اوضاع فرق دارد و هنوز خارجی‌ها نتوانسته‌اند فوتبال این کشور را اشغال کنند. بایرن با T-Mobile و دورتموند با Evonik قهرمان‌های دهه اخیر بوده‌اند. در بوندس‌لیگا تنها 3 باشگاه روی پیراهن خود یک شرکت خارجی را تبلیغ می‌کنند. شاید به‌زودی پای خارجی‌ها به آلمان هم باز شود و البته باید منتظر ماند و دید کی اینفانتینو با این همه علاقه به پول تسلیم اسپانسرها می‌شود و اجازه می‌دهد تیم‌های ملی هم روی لباس خود تبلیغ درج کنند.