وقت دوستی شهر با کودکان

فرحناز چراغی -روزیتا قادری|  خبرنگار:


کودکان سرمایه‌های بزرگ و آینده‌سازان جامعه ما هستند، برای داشتن آینده‎ای بهتر، باید با ایجاد نشاط اجتماعی از کودکان حمایت کنیم. «شهر دوستدار کودک» یکی از موضوعات مهم و اساسی است که امروزه نیاز ضروری قشر کودکان در هر شهری است، زیرا حمایت و دفاع از این گروه سنی شکننده، کمک به زیرساخت‌های شهروندسازی آینده است. مهم‎ترین معیارهای شهر دوستدار کودک، برنامه‎ریزی ویژه برای کودکان و پرورش خلاقیت‎های آنان به منظور رشد سالم و داشتن روحیه بانشاط است. ساختن شهر و فضای دوستدار کودکان از وظایف مدیریت شهری و دیگر دستگاه‎های متولی است. 

کودکان همواره مهم‌ترین و در عین حال آسیب‌پذیرترین قشر هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند. هرچند در شهر و استانی چون کرمانشاه کودکان اولویت تصمیم‌گیری مسئولاننیستند اما بی‌تردید این نقصان و بی‌توجهی در درازمدت در سرنوشت یک شهر و جامعه تأثیرگذار خواهد بود. کودک‌مداری شاخص‌های مختلفی دارد و به دنبال دادن حق شهروندی، ایجاد محیطی امن و آرام همراه با مشارکت شهروندان برای رشد کودکان است. برای داشتن شهر دوستدار کودک برنامه‌ریزان باید صدای کودکان را بشنوند و نظراتآنها را در برنامه‌هایشان بیاورند. دستگاه‌های مختلفی دست‌اندرکار و برنامه‌ریز برای کودکان هستند؛ اما به‌جز تعداد اندکی، دستگاه‌ها و نهادها کمتر به وظایف خود عمل می‌کنند. 
شهر دوستدار کودک آینده‌نگر است. برای داشتن آینده‌ای روشن در شهر و استانمان باید کودکان را در برنامه‌ها بگنجانیم. 


 یک‌سوم جمعیت در حاشیه 

کرمانشاه شهری است که حداقل یک‌سوم جمعیت آن بر اساس گفته مسئولان در حاشیه زندگی می‌کنند. این حاشیه‌نشین‌ها از امکانات حداقلی محرومند. کودکان حاشیه‌نشین جز آموزش و پرورش از هیچ امکاناتی بهره‌مند نیستند. 

یکی از شهروندان کرمانشاهی در گفت‌و‌گو با همشهری با بیان این‌که شهر دوستدار کودک دارای شاخص‌های مختلفی برای رشد صحیح کودکان است، می‌افزاید: در شهر کرمانشاه تنها شاخص‌های فراهم برای کودکان مهدهای کودک، کانون‌های پرورش فکری و تا حدودی کتابخانه‌هاست که بنا بر وظیفه اصلی خود به این موضوع توجه می‌کنند، در حالی که نهادهای فرهنگی بسیاری داریم که در این رابطه وظیفه دارند اما از وظیفه خود به‌راحتی شانه خالی و از کنار این موضوع عبور کرده‌اند. 

احمد که پدر 2 فرزند 7 ساله و 3 ساله است، می‌گوید: اگر خانواده‌ها از امکانات مالی و رفاهی برخوردار نباشند بدون شک برای رشد و پرورش فرزندانشان در شهری چون کرمانشاه با مشکل مواجه خواهند بود.وی ادامه می‌دهد: مسئولان باید به محله‌های مختلف بیایند و شرایط را از نزدیک ببینند. مردم مشکلات زیادی دارند؛ نه فضای سبز مناسبی برای بازی وجود دارد و نه خانواده‌ها می توانند با خیال راخت کودکان را  به پارک‌ها و بوستان‌ها ببرند. از طرفی غیر از مدرسه، برای کودکان خانواده‌هایی که از لحاظ مالی در سطح متوسط هستند، امکانات آموزشی وجود ندارد. برای داشتن شهری دوستدار کودک در کرمانشاه سال‌ها باید زمان بگذرد تا شاید امکاناتی برای کودکان این شهر فراهم شود.


شهری بدون حداقل امکانات 

یکی دیگر از شهروندان کرمانشاهی که در محله زیباشهر زندگی می‌کند، با بیان این‌که کرمانشاه برای افراد بزرگسال هم حداقل امکانات را ندارد، می‌گوید: در چنین شهری چه انتظاری می‌توان داشت که به کودکان رسیدگی و برای آنها برنامه‌‌ریزی شود؟ 

وی که مادر یک کودک 9 ساله است، می‌افزاید: در بسیاری از محله‌ها برای بازی کودکان، کمترین فضای سبزی وجود ندارد. برای کودکان نه‌تنها محیط آموزشی غیر از مدرسه نیست، بلکه محیط‌هایی چون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز جوابگوی نیاز این همه کودک نیست. 

در شهر ما اولویت کودکان نیستند، چراکه هنوز در بسیاری از مسائل بزرگ‌ترها مانده‌ایم. تنها خانواده‌هایی می‌توانند امکانات مختلف را برای رشد فرزند به کار گیرند که از لحاظ اقتصادی شرایط خوبی‌داشته باشند. در غیر این صورت برای عموم کودکان جز مدرسه، کمترین امکانات برای پیشرفت و خلاقیت آنها وجود دارد. نه امکانات تفریحی و بازی فراهم است و نه امکانات آموزشی غیر از مدرسه. 


تشکیل اتاق فکر برای موضوع کودک

معاون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهردار‌کرمانشاه نیز در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که از یک سال پیش یک اتاق فکر برای موضوع کودک و شهر دوستدار کودک در شهرداری کرمانشاه تشکیل شده است، می‌گوید: یکی از نسخه‌هایی که از اتاق فکر بیرون آمد سرمایه‌گذاری در رده سنی 8 تا 18 سال بود.

تمرکز فعالیت حوزه‌های فرهنگی چه از لحاظ آموزشی و چه از لحاظ اجرای برنامه فرهنگی و اجتماعی با رویکرد در نظر گرفتن این رده سنی است. از این نسخه بیشتر رویکرد ما روی گروه سنی است. در حوزه آموزشی، بخش زیادی از فعالیت‌هایمان را در 3 فرهنگسرای شهر مختص به بخش کودک و نوجوان کرده‌ایم. از آموزش مهارت اجتماعی گرفته تا رفتاری و مهارت زندگی که می‌تواند به رشد و توسعه فکری کودکان و نوجوانان کمک کند. 


«مهدی عبدالمالکی» ادامه می‌دهد: «بهشت کودک» از دیگر برنامه‌هایی است که در فرهنگسراها اجرا می‌شود و فعالیتش با مهدکودک فرق دارد. در این بهشت‌های کودک از صبح تا ظهر، کودکان تحت آموزش‌های مهارتی با استفاده از ابزار بازی که بیشتر در حوزه روان‌شناختی است فعالیت می‌کنند و ما سعی می‌کنیم در این برنامه ذهن کودکان را برای ورود به عرصه‌های دیگر زندگی آماده کنیم. از حوزه خلاقیت‌ها، بحث‌های ذهنی گرفته تا هوش‌های چندگانه. اخیراً هم دوره «چی.‌یو.سی.تی» را برگزار کرده‌ایم که مختص خلاقیت و نوآوری در کودکان است. 

وی عنوان می‌کند: در فرهنگسرای گل نرگس، کوثر و فرهنگسرای شهر این برنامه آموزشی به صورت روتین برگزار می‌شود. مهم‌ترین برنامه ما اجرای طرح «شهریاران فرهنگ» است و در این زمینه با آموزش و پرورش تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم. خروجی این برنامه این بود که آموزش و پرورش دانش‌آموزان نخبه‌ در حوزه فرهنگی و اجتماعی را شناسایی کرد و بانک اطلاعاتی این دانش‌آموزان را از آموزش و پرورش گرفتیم و ما برای توانمندی این دانش‌آموزان در زمینه‌های مختلفی مانند خوشنویسی، نقاشی و سرود، تشکیل 9 انجمن را پیش‌بینی کرده‌ایم که تاکنون 3 انجمن ایجاد شده است.


  تقویت طرح زیربنایی شهریاران فرهنگ 

معاون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرمانشاه ادامه می‌دهد: اساتید درجه یک شهر را جمع می‌کنیم و برای دانش‌آموزان نخبه‌ کارگاه برپا می‌کنیم. در کنار افزایش مهارت تخصصی دانش‌آموزان، کمک می‌کنیم آنها را به شهریاران فرهنگ تبدیل کنیم و به سفیران فرهنگی تأثیرگذار تبدیل شوند و بر همسالان و خانواده‌هایشان اثرگذار باشند. از تابستان گذشته این فعالیت را شروع کرده‌ایم و در تلاشیم آن را گسترش بدهیم.

هدف اصلی کار ما تقویت طرح زیربنایی شهریاران فرهنگ است که با همکاری آموزش و پرورش و نواحی سه‌گانه آن محقق می‌شود.  عبدالمالکی می‌افزاید: چند طرح ویژه کودک نیز داریم که یکی از آنها ایجاد پارک کودک در شهر کرمانشاه است و قرار است آموزش‌های خاصی در این پارک به کودکان داده شود


 نیاز سنندج به زیرساخت‎های‌«شهر دوستدار کودک»

 فاصله سنندج تا رسیدن به شرایط مطلوب شهر دوستدار کودک زیاد است، به عبارتی نیاز به برنامه‎ریزی دقیق برای مشارکت کودکان توسط طراحان شهری احساس می‌شود.‌ 
یکی از والدین کودکان سنندجی درباره شهر دوستدار کودک و اقدامات انجام شده در این زمینه می‎گوید: امکانات و تسهیلات شهری سنندج برای کودکان ناچیز است و جز چند شهربازی سرپوشیده و پارک‌های کوچک، امکانات دیگری ندارد. به همین منظور دامنه فعالیت کودکانمان به‌جز خانه، مدرسه و پارک‌ها در فضاهای دیگری ادامه پیدا نکرده است.  «محمد لطفی» بیان می‌کند: این روزها با فضای آپارتمان‌نشینی، حتی استفاده از ساختار محلات قدیم، برای بازی کودکان محدود شده و جایی برای سرگرمی آنان نیست. 

کودکان ما در خانه‌ها حبس شده‌اند و نهایتاً فقط با بازی‌های رایانه‌ای وقت خود را می‌گذرانند.  وی می‎گوید: شهر سنندج برای کودکان مناسب‌سازی نشده است. اِلمان‌های سطح شهر، معابر، سرگرمی‌ها، ایمنی، آموزش، ورزش، هنر و بسیاری از موارد دیگر برای کودکان در نظر گرفته نشده و فقط در حد حرف و امکانات ابتدایی باقی مانده است. 


فاصله زیاد سنندج با شهر دوستدار کودک

یک دکترای برنامه‌ریزی شهری هم درباره موقعیت شهر سنندج در زمینه شهری مناسب با نیاز کودکان در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: شهرداری سنندج برای شهر دوستدار کودک به صورت اساسی برنامه‌ای نداشته است. حوزه فرهنگی شهرداری در طول سال برنامه‌هایی به مناسبت‌های مختلف و در مدت چند ساعت برای سرگرمی کودکان و خانواده‎های آنان در نظر گرفته، اما با شهر دوستدار کودک فاصله بسیاری دارد. 

«مهناز خداکرمی» می‎گوید: مناسب‌سازی یکی از موارد اساسی برای حوزه کودک است که باید در این زمینه اقدامات عمرانی بسیاری انجام شود، این در حالی است که خارج شدن کودکان از منزل و وارد شدن به شهر، از نامناسب  کردن  شرایط ممکن برای آنان است، چراکه جز دنیای بزرگ‎ترها چیزی دیگری را مشاهده نمی کنند.  

وی عنوان می‌کند: کردستان به‌عنوان یکی از استان‌های مستعد گردشگری و شهر سنندج به‌عنوان مرکز استان نیازمند زیرساخت‎های مناسب و ضروری در حوزه بازی و آموزش کودکان است که آنان انرژی خود را در فضاهای بزرگ و با بیرون از پدیده آپارتمان‎ تخلیه کنند. متأسفانه به‌جز چند شهربازی سرپوشیده کوچک و پرهزینه، مکان مناسب دیگری وجود ندارد و این نشان از بی‌اهمیتی به این قشر آتیه‎ساز است.  این دکترای برنامه‌ریزی شهری در ادامه می‎گوید: «راهور کودک» یکی از طرح‌هایی است که در بسیاری از مدارس سطح کشور برای مراقبت از دانش‎آموزان اجرا می‌شود اما در شهر سنندج این طرح وجود ندارد.   

خداکرمی با بیان این‌که سرانه فضای سبز شهر سنندج پایین است، عنوان می‌کند: موضوع سرانه فضای سبز برای کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد و زمینه شادی و نشاط آنها را فراهم می‌کند. همچنین نبود امنیت در پارک‌های شهر (استانداردسازی) یکی دیگر از موضوعات مهم برای کودک است و خانواده‌ها در این زمینه بسیار نگران و دغدغه دارند. 
همچنین حضور اراذل و معتادین در برخی پارک‌ها، آسایش و امنیت را از کودکان گرفته است.  وی در ادامه می‌افزاید: این روزها کودکان دارای مشکلات ایمنی فراوانی هستند. آنها در زمینه آسیب‌های اجتماعی و آزارهای جنسی در معرض خطرند. از طرفی حضور کودکان کار و کودکان خیابانی نیز یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تأمین امنیت کودکان در شهر است که در زمینه شهر دوستدار کودک باید مورد توجه قرار بگیرد.


شهرداری هماهنگ‌کننده است  

مهدی عبدالمالکی ، ‌معاون فرهنگی، اجتماعی شهردار کرمانشاه می گوید: نهادهای مختلفی دست‌اندرکار ایجاد ‌شهر دوستدار کودک هستند که در این میان شهرداری نقش هماهنگ‌کننده را ایفا می‌کند. در حوزه کودک و نوجوان معتقد به هم‌افزایی هستیم. اگر این هم‌افزایی در قالب یک پروسه باشد، بدون شک تأثیرگذاری آن بیشتر خواهد شد. ما برای همکاری و رقم خوردن اتفاقات خوب برای کودکان اعلام آمادگی می‌کنیم.  

وی درباره جایگاه کرمانشاه از لحاظ داشتن شاخص‌های شهر دوستدار کودک در کشور می‌گوید: همکاران فرهنگی ما در کرمانشاه در این زمینه دغدغه‌‌ دارند و بی‌شک اختصاص دادن اعتبار به بخش کودک صرفاً هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری برای در آینده شهر و استان است. آنچه می‌توان گفت این است که حوزه کودک جای کار بسیاری دارد و نهادهای مختلف می‌توانند در قالب تعاملی به این موضوع مهم بپردازند.


مناسب‌سازی امکانات موجود  

عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر سنندج در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: شهر دوستدار کودک اخیراً طبق دستورالعمل‌های کشوری، مورد توجه شهرداری‌ها و شورای شهر و بسیاری از نهادهای مدیریت شهری قرار گرفته است.  

«یوسف اسدی» می‎گوید: شورای شهر سنندج در نظر دارد در یک همایش یکی، دو روزه با دعوت از متولیان و برنامه‌ریزان استان‌های دیگر از برنامه ها و تجارب شان در زمینه شهر دوستدارکودک استفاده کند در این زمینه به کارشناسان استان کردستان نیز آموزش داده شود.
وی در ادامه می‎افزاید: کمیسیون فرهنگی شورای شهر سنندج در روزهای اخیر برای اولین بار در زمینه این موضوع قصد دارد برنامه‌های خوبی را اجرایی کند، اما تاکنون هیچ‌گونه تصمیماتی گرفته نشده است. این موضوع نیاز به تدوین تصمیمات کارشناسی شده و اساسی دارد. 

 رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر سنندج بیان می‌کند: مناسب‌سازی امکانات موجود در راستای شهر دوستدار کودکان باید به گونه‌ای باشد که به‌راحتی و بدون هیچ‌گونه مشکلی فضاسازی و امکانات در اختیار آنها قرار بگیرد، چراکه وقتی کودکان بتوانند به‌آسانی از خدمات، معابر و فضاهای شهری استفاده کنند و از آن لذت ببرند، بزرگسالان و دیگر افراد ناتوان نیز به‌راحتی می‌توانند آنان را همراهی کنند.


  دریچه  

اقدامات شهرداری سنندج 

افتتاح سرای محلات یکی دیگر از اقدامات‌درحوزه کودکان است

 معاون فرهنگی شهردار سنندج در مورد اقدامات شهرداری سنندج در ارتباط با شهر دوستدار کودک به همشهری می‎گوید: شهر دوستدار کودک یکی از جدیدترین مدل‌های مدیریت شهری در دنیاست. شهر دوستدار کودک مؤلفه‌هایی دارد که به‌جز بخش کودک، قشرهای دیگر جامعه از جمله سالمندان و معلولین نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. 

«سرکوت نجفی» می‎افزاید: وقتی شهری را طراحی کنیم که کودک در آن احساس آرامش و امنیت داشته باشد، پس برای قشرهای معلول، سالمند و ناتوان شهری نیز امن خواهد بود. در این زمینه سازمان یونیسف برنامه‌های مفهومی و معنایی برای کل شهرهای دنیا در نظر گرفته است.

وی با بیان این‌که بر اساس رویکرد باور معاونت فرهنگی به کودکان به‎عنوان شهروندان آینده اظهار می‎کند: بخش‌نامه‌هایی که در ارتباط با شهر دوستدار کودک منتشر شده در 2 بخش، فیزیکی و کالبدی «مناسب‌سازی شهری، ترافیکی و مبلمان شهری» و بخش محتوایی است.

معاون فرهنگی شهردار سنندج به اقدامات معاونت فرهنگی شهرداری در بخش محتوایی اشاره می‌کند و می‎گوید: این معاونت در 2سال اخیر توانسته برنامه‎ها و جشن‎های مختلفی به مناسبت‎های آیینی، فصلی و اعیاد برگزار کند و در مطرح کردن مشاور کودکان در شهرداری و نقش کودک در مدیریت شهری سهیم باشد. 

نجفی می‎افزاید: آخرین اقدام این معاونت در زمینه کودک، تأسیس خانه خلاقیت مادر و کودک برای اولین بار در شهرداری سنندج است. در این مکان‎ها به کودک و مادر همزمان با حضور در کلاس‎های مناسب، آموزش‎های لازم داده می‌شود. 
وی بیان می‌کند: افتتاح سرای محلات یکی دیگر از اقدامات معاونت شهرداری درحوزه کودکان است که با افتتاح خانه اسباب‌بازی، بخش محتوایی شهر دوستدار کودک پررنگ‌تر می‎شود. طراحی مبلمان کودک نیز در آینده به عنوان یکی از باورهای متولیان شهری در دستور کار است.  معاون فرهنگی شهردار سنندج ادامه می‎دهد: پارک کودک سنندج به عنوان «کودک» نام‌گذاری شده است، اما هیچ‌گونه امکانات و تجهیزاتی ندارد، لذا شهرداری فضایی در این پارک با مقیاس و حوزه کودک در نظر گرفته و آن را طراحی کرده است.


حقوق شهروندی کودک

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان کرمانشاه در گفت‌وگو با همشهری درباره برنامه کانون در مورد حقوق شهروندی کودک می‌گوید: بیش از 40 فعالیت در زمینه ایجاد فضای مناسب برای مطالعه و پرورش استعدادهای کودکان و نوجوانان در زمینه‌های فرهنگی، هنری و ادبی انجام شده است.  
«مهناز فتاحی» ادامه می‌دهد: برنامه‌هایی نیز برای کنترل آسیب‌های اجتماعی در قالب اجرای نمایش، قصه‌گویی، نمایش فیلم، جلسات تبادل نظر و معرفی کتاب با موضوعات دوستیابی، کنترل خشم، مهارت نه گفتن، حقوق اجتماعی و احترام به قوانین تدارک دیده شده که همگی در راستای توجه به کودکان است.
وی به تدارک برنامه‌های شاد و متنوع، با هدف ترویج نشاط عمومی و تخلیه انرژی کودکان و نوجوانان در قالب جشنواره بازی‌های بومی‌‌محلی اشاره می‌کند و می‌گوید: تعامل با والدین و خانواده‌ها برای آموزش و پرورش اصولی‌تر و بهتر فرزندان با دعوت از سخنرانان و کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت از دیگر برنامه‌ریزی‌های کانون برای بچه‌هاست.  مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اضافه می‌کند: دعوت از کارشناسان سازمان‌ها و اداره‌های مربوط به قوانین فردی و اجتماعی (از قبیل محیط زیست، پلیس فتا، پلیس راهور، کارشناس بهداشت و تغذیه) برای آموزش کاربردی به کودکان و نوجوانان نیز از فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان است. همچنین برگزاری برنامه‌های بزرگ کشوری مانند شادی‌پیمایی عروسک‌ها با دعوت از هنرمندان کشوری علاوه بر این‌که موجب افزایش نشاط عمومی خانواده‌ها می‌شود، به معرفی هنر و فرهنگ می‌پردازد. این برنامه‌ها طوری طراحی شده که خانواده‌ها در کنار فرزندان با هم پیگیر این برنامه‌ها باشند.