برخورد نزدیک
مسیر اشتباه روی پولی شدن تونل‌ها
حامد فوقانی/خبرنگار
فرض: معاون شهردار بدون هماهنگی با پیروز حناچی، یک پیشنهاد را رسانه‌ای کرد. حتی می‌توانیم فرض کنیم او و تیم معاونت حمل‌ونقل و ترافیک در مرحله جمع‌آوری اطلاعات، خواسته باشند در مورد دریافت عوارض از برخی تونل‌ها و بزرگراه‌های خاص مثل تونل نیایش، امیرکبیر، رسالت، توحید و بزرگراه طبقاتی صدر، بازخوردهای مردمی را هم به داده‌های خود بیفزایند. پرواضح است که با چنین فرضی، رسانه‌ها - چه موافق و چه مخالف - گزارش‌های مردمی، کارشناسی و تحلیل‌های اجتماعی و اقتصادی را در دستور کار قرار می‌دهند. تا اینجای کار هیچ مشکلی نیست. اساس کار رسانه‌ای بر این است که خبرنگاران و دبیران سرویس‌های مربوطه و سردبیران خبرگزاری‌ها و مطبوعات جدا از بحث خبررسانی، دست به تحلیل نیز ببرند. به چالش کشیدن پیشنهاد، نقد یا تعریف از پیشنهاد و خبر ارائه شده بخشی از کار رسانه‌ای است و باید از آن دفاع کرد. به‌طور حتم در مورد خبر پولی شدن تونل‌ها و تعدادی از بزرگراه‌های پایتخت، شهرداری تهران و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک زیرمجموعه آن می‌توانند از قدرت رسانه بهره برده و سنجیده‌تر دست به تنظیم لایحه بزنند. حتی ممکن است از خیر آن بگذرند و منصرف شوند؛ چنانکه لایحه‌ای را که در دوره مدیریت پیشین شهری تنظیم شده ابطال کنند.
مسئله: مسئله آن است که چرا باید برخی رسانه‌ها تیتر و محتوا را آنطور بازگو کنند که انگار تونل‌های پایتخت چندی دیگر پولی می‌شوند؛ گذرگاه‌هایی که با پول خود شهروندان ساخته شده‌اند و مردم در همان مواجهه با خبر مربوطه خواهند پرسید: «اگر پول ساخت پروژه‌ها از منابع ملی و شهروندی تامین می‌شود، پس چرا باید برای بهره‌مندی از آنها هزینه پرداخت کنیم؟» شاید بتوان پاسخ این سؤال را به هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری از پروژه‌ها ربط داد و برای آن مثال بزرگراه‌های بین‌شهری را به میان کشید، اما واقعیت آن است که چنین سؤالی چندان بی‌ربط نیست و باید به‌گونه‌ای مناسب و البته با توجه به شرایط اقتصادی و زیرساخت‌های موجود به آن پاسخ داد. اما مسئله همان است که ابتدا گفته شد: «چرا یک‌موضوع که هنوز ابهامات فراوانی در مورد آن وجود دارد، باید از سوی برخی رسانه‌ها به‌صورتی بازگو شود و مورد تحلیل قرار بگیرد که انگار کار تمام‌شده و در آینده‌ای نزدیک تونل‌های پایتخت پولی می‌شوند.» این نگاه یعنی کار تمام‌شده و شهرداری و شورا مصوبه دریافت عوارض از برخی معابر شهری را از پیش‌رو برداشته‌اند و فرمانداری هم بر آن مصوبه مهر تأیید زده است. بنابراین حتی نقد موضوع به چنین شیوه‌ای غلط خواهد بود؛ اینکه مثلا بگوییم: «اشتباه استراتژیک مدیریت شهری تهران: شهرداری تردد از تونل‌ها را پولی کرد.» در حالی می‌توان نحوه اعلام معاون شهردار را مورد انتقاد قرار داد یا با چنین عنوانی «چرا شهرداری نباید از معابر ساخته شده پول دریافت کند؟» قلم به تحلیل برد.
واقعیت: واقعیت آن است که در بسیاری از شهرهای دنیا، به‌ویژه شهرهای اروپایی شهروندان عوارضی را برای عبور از برخی معابر درون شهری پرداخت می‌کنند. وین، لندن، بن، برلین، هامبورگ، اشتوتگارت، هلسینکی، سنگاپور و سن‌دیگو نمونه‌هایی در جهان هستند که مدیریت شهری برای برخی معابر خاص‌شان عوارض معینی را دریافت می‌کند. اما تفاوت تهران و کلانشهرهای ایران با آنها اینجاست که شهروندان در صورت عدم‌تمایل در استفاده از آن معابر پولی، گزینه‌های رایگان دیگری را پیش‌رو دارند که در صورت بهره‌مندی، سبب افزایش ترافیک و آلودگی هوای رینگ مرکزی شهر نمی‌شوند. تونل آرلبرگ و مسیر زودآستنگنته - که 2بخش جنوبی و شمالی رود دانوب را به هم متصل می‌کند - مثال مناسبی برای این منظور هستند. این 2مسیر در وین اتریش دقیقا برای سرعت بخشیدن به جابه‌جایی طراحی شده‌اند و به همین‌خاطر عبور از آنها یعنی کم شدن مبلغی از حساب شهروندی. این در حالی است که خیابان اشتادلاوا بدون دریافت عوارضی پیش‌روی رانندگان نیز قرار دارد. درصورتی که در تهران مثلا چنانچه تونل نیایش پولی شود، معلوم نخواهد بود که چقدر ترافیک به محورهای اطراف مثل بزرگراه‌های مدرس، همت، رسالت، چمران و... وارد خواهد شد. یا در مورد تونل توحید نیز چه ترافیکی به محدوده‌های نواب، گیشا و خیابان‌های جمهوری، آزادی، دکتر فاطمی و بزرگراه جلال‌آل احمد تحمیل خواهد شد.
نتیجه: نتیجه آنکه هنوز بحث پولی شدن تونل‌های تهران و بزرگراه طبقاتی صدر در حد گمانه‌زنی است و باید با همین مقدمه، مورد نقد و تحلیل قرار بگیرد؛ حتی اگر در ماده54 لایحه برنامه سوم درباره آن نیز بندی وجود داشته باشد. اینکه حتی روزنامه، خبرگزاری یا کانالی در فضای مجازی برای غلط خواندن این چنین اقدامی، خبر از نهایی شدن طرحی - که اساس آن برای دوره پیشین مدیریت شهری است - بدهد، پیامدش چیزی جز وارد کردن استرس به جامعه نخواهد نبود.
