راه‌اندازی پایگاه بازآفرینی بافت تاریخی در قزوین

 فریبا قاسمی|   قزوین- خبرنگار:  


زندگی در بافت‌های فرسوده، معضلات بسیاری را برای شهرها به وجود آورده است. از آنجا که برخی از این بافت‌ها مزیت‌های فرهنگی و تاریخی دارند، نیازمند احیا و مقاوم‌سازی هستند. بناهایی که در بافت فرسوده قرار دارند با گذشت زمان مستهلک شده و کارایی خود را از دست داده‌اند. بنابراین با کوچک‌ترین رخداد نظیر زلزله، آتش‌سوزی و سایر سوانح به نسبت سایر بناهای شهر، بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند و به دنبال آن خسارت‌های زیادی را به جامعه متحمل می‌کنند.

استان قزوین قریب به هزار و 350 هکتار بافت فرسوده دارد. تراکم ساختمانی بالا، مشکلات بهداشتی، دسترسی دشوار به درون بافت، عدم ایستایی، آسیب‌پذیری و معضلات اجتماعی از مشکلات بافت‌های فرسوده است. به همین منظور اداره کل راه و شهرسازی با مطالعه، بررسی و در نهایت تشکیل کارگاه آموزشی بازآفرینی بافت فرسوده و محلات ناکارآمد، سعی در حیات‌بخشی این محدوده از استان را دارد.

در کنار اقدامات اداره کل مسکن و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی نیز با تشکیل پایگاه بافت تاریخی سعی در ساماندهی محلات قدیمی شهر دارد. بر همین اساس، مدیر اداره کل راه و شهرسازی استان در این باره گفت: هدف از تشکیل کارگاه آموزشی، بازآفرینی محدوده‌ها و محلات ناکارآمد مبتنی بر رویکرد اجتماع‌محور است. شهر قزوین با وجود 6 هزار و 400 هکتار، دارای 532 هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه غیررسمی است.


4 شهر در مسیر بازآفرینی 

مسعود حق‌لطفی افزود: در سال جاری 15 محله در 4 شهر قزوین، الوند، تاکستان و آوج جهت اجرای طرح بازآفرینی محلات فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی در برنامه اجرایی این اداره کل قرار گرفته‌اند که در این راستا متناسب با هر محله اقدامات لازم برای طرح، مطالعه و عملیات اجرا در دستور کار قرار دارد.

وی با اشاره به این‌که توجه به بافت‌های فرسوده و قدیمی و رفع مشکلات از اولویت‌های وزارت راه و شهرسازی است تصریح می‌کند: وزارت راه و شهرسازی سازمان‌های زیرمجموعه خود و سایر دستگاه‌های مرتبط را به سمت ساماندهی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده و احیای آنها سوق داده است.
حق‌لطفی تأکید کرد: رویکرد بهسازی و نوسازی شهری از بازسازی و نوسازی و توسعه دوباره به بازآفرینی شهری تبدیل شده و به صورت فعالیتی یکپارچه و همه‌جانبه درآمده است.

مدیرکل راه و شهرسازی قزوین افزود: در پی ابلاغ سند ملی راهبردی احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با همکاری شرکت مادرتخصصی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، اقدام به شناسایی محلات هدف در استان کرده‌ایم و برنامه بازآفرینی متناسب با شرایط هر شهر و هر محله در حال تدوین است. یکی از روش‌های اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری، روش استفاده از مشارکت دستگاه‌های اجرایی و مردم و بخش خصوصی است. 


دعوت از سمن‌ها برای مشارکت 

رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین نیز در این باره بیان کرد: نخستین کارگاه آموزشی کشوری بازآفرینی محدوده‌ها و محلات نارکارآمد مبتنی بر مدل اجتماع‌محور در استان قزوین با حضور دستگاه‌های اجرایی، شوراها و شهرداری و سازمان‌های مردم‌نهاد برگزار شد که امیدواریم با همکاری دستگاه‌ها برای اجرای هرچه زودتر طرح‌های بازآفرینی شهری در استان قزوین اقدام کنیم.
رافع ناصری‌فر تصریح کرد: طرح بازآفرینی شهری متفاوت از طرح‌های تفصیلی و جامع شهری است و بیشتر نگاه برنامه‌ای دارد. مرحله اول طرح بازآفرینی شهری گونه‌شناسی از وضعیت شهر و محلات است و برای اجرای این طرح‌ها نیازمند تعامل ویژه‌ای با سایر اقشار و دستگاه‌های اجرایی و سمن‌ها هستیم.

وی افزود: رویکرد جدید شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، بازآفرینی محله‌های هدف با استفاده از ظرفیت‌های نهاد‌های توسعه محله و ستادهای بازآفرینی است. با هماهنگی صورت‌گرفته با شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، نخستین کارگاه آموزشی مرتبط با این موضوع در استان قزوین آغاز شده است تا بتوان برای اجرای سیاست‌های بازآفرینی اقدام کرد.


بافت تاریخی را با بنای تاریخی اشتباه نگیریم

رئیس سازمان عمران و بهسازی شهرداری قزوین نیز در این باره اعلام کرد: بافت تاریخی با ابنیه تاریخی تفاوت دارد. بنا کوچک‌ترین واحد تاریخی است که می‌تواند به صورت یادمانی، مجموعه و تک‌بنا نماد عینی پیدا کند. وقتی در خصوص بافت تاریخی سخن می‌گوییم، شریان‌ها، مردم و همسایگی‌ها مجموعه‌ای از بافت را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال خیابان ملک‌آباد و خیابان هلال احمر خیابان‌هایی با نوسازی سکونتگاه‌های مسکونی هنوز دارای بافت تاریخی هستند. تک‌بناهای تاریخی در این محدوده‌ها به دلایل مختلف تخریب شده‌اند، اما هنوز این محلات دارای بافت تاریخی است.

مهدیه سادات میرناصری با اشاره به این‌که شهر قزوین از نظر ظرفیت تاریخی بسیار حائز اهمیت است، بیان می‌کند: قزوین از جمله شهرهایی است که دارای هسته ساسانی است. در معماری پیش از اسلام در قزوین ربض، کهندژ و شارستان وجود داشته است که شارستان قزوین به محله شهرستان پشت مسجد جامع اطلاق می‌شود و این نشان از آن دارد که شهر قزوین ریشه در تاریخ دارد.

وی با اشاره به این‌که در سیستم مدیریت شهری نگاه‌های متفاوتی به بافت تاریخی وجود دارد می‌افزاید: باید دید که وجود بافت تاریخی برای شهر قزوین یک فرصت است یا یک تهدید؛ با علم بر این‌که بن‌مایه‌های یک شهر باستانی در قزوین وجود دارد. به عنوان مثال امامزاده آمنه خاتون آرامستان ایلخانی شهر بوده است که هنوز پس از این همه سال یک مرکز زنده شهری است. در ساختار شهر‌سازی مدرن شهر نیز شریان‌های موجود در شهر به سبک همان شریان‌های سلجوقی، ایلخانی، صفوی و قاجار رعایت شده است، برای مثال هنوز مجموعه دولتخانه صفوی به عنوان یک فضای زنده جمعی در حال فعالیت است. شاید در نگهداری، مرمت ابنیه تاریخی عملکرد قابل قبولی نداشته باشیم، اما در تلاش برای حفظ بافت تاریخی شهر نمره قابل قبولی می‌گیریم.


راه‌اندازی پایگاه بافت تاریخی 

میرناصری تأکید کرد: مهم‌ترین عملکردی که یک پایگاه بافت تاریخی در شهر‌ها دارد، مستند‌سازی به معنی شناسایی بافت و ابنیه تاریخی است. یکی دیگر از وظایف پایگاه بافت تاریخی، نحوه نگهداری و کاربری بخشیدن به این نفایس ارزشمند است که تشکیل پایگاه بافت تاریخی برای شهر قزوین اقدام مثمری در راستای ساماندهی هرچه بهتر بافت و ابنیه تاریخی شهر است.

دارا بودن بافت تاریخی برای پیشبرد سیاست‌های کلان یک شهر بسیار حائز اهمیت است، اما حفظ و پاسداشت این نفایس میراثی ارزش دیگری دارد که متاسفانه فرسودگی زیرساخت‌های شهری و مدیریت ناکارآمد شهری، عدم تعامل سازمان‌های ذی‌ربط مسئله، همچون سازمان میراث فرهنگی و شهرداری در این سال‌ها سبب شده تا به بهانه‌های گوناگون تراکم و بار جمعیتی مضاعفی بر بافت تاریخی این شهر مینودری تحمیل شود که نتایج آن ناکامی و نابسامانی بخشی از بافت فرهنگی و تاریخی شهر است.


تصمیمات غلط در بافت فرسوده

شهردار قزوین در گفت‌وگو با همشهری یکی از مشکلات ساختاری بافت فرسوده را تصمیمات غلط و کارشناسی نشده از گذشته در این بافت و بافت مرکزی شهر اعلام کرد و افزود: این تصمیماتِ دور از نگاه جامع کارشناسی تاکنون لطمات جبران ناپذیری به شهر وارد کرده و هزینه‌های زیادی برای مردم و مدیریت شهری داشته است.

علی صفری به برخی از این مصادیق تصمیمات غلط مدیریتی در گذشته اشاره کرد و گفت: تصمیم نادرست در برخی محلات همچون امامزاده حسین(ع)، شهید انصاری، دباغان و سردار، این بافت را به یک تهدید‌ تبدیل کرده و زندگی مردم را نیز در این محله‌ها به شکل کلی مختل کرده است. وی با اشاره به مساحت 500هکتاری بافت فرسوده و ناکارآمد شهری در قزوین گفت: به دلیل همپوشانی95درصد بافت فرسوده و بافت تاریخی هر گونه فعالیت برای نوسازی و احیا نیازمند یک نگاه همه جانبه، جامع و کارشناسی است که منطبق با شرایط محیطی محله‌ها باشد. صفری ابراز امیدواری کرد: با وجود سیاست تشویقی در بافت فرسوده و افزایش ٣۵٠هکتار کاربری مسکونی در شمال شهر به‌زودی شاهد تعادل قیمت در بعضی از نقاط شهر باشیم و این تعادل قیمت به ترغیب سرمایه‌گذاران به ساخت‌و‌ساز در شهر بینجامد.