خیز ایران برای اقتصاد فضاپایه

مرتضی براری؛ ‌معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران

فضا و فناوری فضایی همیشه مایه غرور و اقتدار کشورها بوده است. در کشور ما نیز همین‌گونه است. چنان‌که مقام معظم رهبری تأکید داشتند، دستیابی به فضا و خوداتکایی در صنایع فضایی از آرزوهای هر ملتی است. رئیس‌جمهور کشورمان نیز گفته‌اند، فضا حوزه‌ای راهبردی، کاربردی و توسعه‌ای است. به جز احساس افتخار ملی از دستاوردهای فضایی، این ‌صنعت در تمام دنیا به یک صنعت تجاری مهم تبدیل شده و بخش مهمی از اقتصاد را در جهان شکل می‌دهد که به‌عنوان اقتصاد فضاپایه شناخته می‌شود. در چنین فضایی، سرمایه‌های بزرگ به سوی این بخش مهم از اقتصاد در حال تغییر جهت هستند. بیش از 70 درصد سرمایه اقتصاد فضاپایه در کشورهای مختلف جهان، در اختیار بخش خصوصی است. نکته مهم این است که این فضا صرفا در اختیار کشورهای پیشرفته جهان نیست. در این وضعیت، همه کشورهای در حال توسعه جهان برنامه‌های قابل توجهی برای پیشتازی در عصر تجاری فضا دارند و تمام کشورهای پیشرفته و در حال توسعه تلاش می‌کنند، ‌در این بازار جدید سهم خودشان را پررنگ کنند. آمارها نشان می‌دهد، طی 10 سال گذشته، اقتصاد فضاپایه بیشتر از 134درصد در دنیا رشد داشته که معادل 6.5برابر متوسط رشد اقتصادی دنیا یعنی 19.4درصد است. براساس همین آمارها، پیش‌بینی می‌شود تا 20سال آینده اقتصاد فضاپایه اختلاف جدی خود را با متوسط رشد اقتصادی دنیا حفظ کند که نشان‌دهنده نقش مهم این حوزه، در پیشرفت و تعالی کشورهاست.

نقش فناوری و اقتصاد فضایی در رشد رفاه جامعه در کشور بسیار مهم و مؤثر است؛ از اطلاعات هواشناسی گرفته تا سفر، گردشگری، ترابری و حمل‌ونقل اینترنتی و سامانه‌های مبتنی بر ماهواره می‌توانند نقش مهمی در آینده کشور داشته باشند. یکی از بخش‌های مؤثر در این زمینه، حوزه‌های اقتصاد است که داده‌های اصلی مورد استفاده آن از ماهواره‌ها به‌دست می‌آید و مبتنی بر داده‌های مکانی است. این اقتصاد در سال 2017، به‌طور مستقیم 299میلیارد دلار و به‌طور غیرمستقیم 2200میلیارد دلار عایدی داشته است.

ما برای گسترش اقتصاد فضاپایه در کشور، ‌چند برنامه مفصل در سازمان فضایی ایران تدارک دیده‌ایم. یکی از برنامه‌ها این است که تصدیگری را رها کرده‌ایم و روی آزادسازی تمرکز داریم. ما گفته‌ایم بخش خصوصی هرجا علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در عرصه فضاست، ما آماده هستیم. از سوی دیگر، بستر فعالیت را نیز فراهم کرده‌ایم. برای مثال درباره اپراتور ماهواره مخابراتی فراخوان ارائه کرده‌ایم که در این زمینه، 3کنسرسیوم در حال شکل‌گیری برای ورود به این عرصه هستند.

در لایه‌های پایین‌دست نیز برنامه‌های مفصل دیگری داریم. ما در کشور به‌صورت روزانه از 10 ماهواره داده‌های آنلاین دریافت می‌کنیم. این داد‌ه‌ها برای مثال به ما می‌گوید سطح برف کشور یا آب روی کوه‌ها چقدر است، میزان ذخیره آب سطحی‌مان را می‌سنجد، تولیدات کشاورزی و تنوع آنها یا آفت‌های این حوزه و... را بررسی می‌کند. ما مناقصه‌ای برگزار کرده‌ایم تا این داده‌ها را با تنوع بالا و دقت بیشتر در اختیار کسب و کارها بگذاریم. قرار است داده‌های فضایی به رایگان در اختیار کسب‌وکارها، به‌خصوص استارتاپ‌ها قرار بگیرد تا بتوانند روی ساخت سامانه‌های خدماتی تمرکز کنند. این داده‌ها قدرت تفکیک‌پذیری خوبی دارند و می‌توان آنها را در زمینه خدماتی با سرویس‌های با ارزش افزوده ارائه داد. این داده‌ها بخشی از اقتصادی را در داخل کشور ما شکل خواهند داد که در دنیا با نام «اقتصاد فضاپایه» شناخته می‌شود و بخش مهمی از زندگی آینده بشر را به‌خود معطوف خواهد کرد. در دنیای آینده که شرکت‌های بزرگ در «انقلاب دیتا» با هم رقابت می‌کنند و 76درصد اقتصاد فضاپایه در دست بخش خصوصی کشورهاست، ما باید سعی کنیم خودمان را بیشتر از گذشته برای تحول فضایی کشور آماده کنیم.