بانک
سپرده‌های بانکی، پشت سپر حفاظتی
همشهری بررسی می‌کند: آیا صندوق ضمانت سپرده‌ها ابزار کافی برای صیانت از سپرده‌های مردم نزد بانک‌ها را دارد؟
رضا کربلایی | روزنامه‌نگار
شایعه پشت شایعه؛ در 5سال گذشته پس از اراده حاکمیت سیاسی برای متوقف کردن فعالیت مؤسسات اعتباری فاقد مجوز از بانک مرکزی و سامان دادن به وضعیت سپرده‌ها، بازار پول ایران همواره با موجی از شایعه و ابهام مواجه شده و حالا پس از تعیین تکلیف پرونده تعاونی‌های اعتباری غیرمجاز، شایعاتی درباره بانک‌ها در فضای مجازی شکل گرفته است. در تازه‌ترین موج ایجاد شده، انتشار خبری دروغ در فضای مجازی مبنی بر فرار یکی از سهامداران بانک آینده و احتمال ورشکستگی این بانک دارای مجوز، باعث شد تا بانک مرکزی با صدور 2 اطلاعیه جداگانه این تضمین را به سپرده‌گذاران بدهد که نگران پول‌هایشان نباشند و بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر و متولی بازار پول از حقوق مردم صیانت کرده و اجازه هیچ‌گونه آسیب به دارایی‌های آنها را نخواهد داد.
اثر این شایعه برای ساعتی باعث التهاب قیمتی در بازار ارز شد تا آنکه عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در واکنش به این اتفاق اعلام کرد: طرح شایعاتی علیه سیستم بانکی برای خنثی‌سازی سیاست‌های دولت و بانک مرکزی برای ایجاد ثبات در بازار ارز است و هوشیاری مردم را طلب می‌کند.
بانک مرکزی با بهره‌گیری از تمامی ابزارهای نظارتی حقوق سپرده‌گذاران در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را تضمین می‌کند. این تصمیم روز شنبه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی بود که با حضور حسن روحانی رئیس‌جمهور، علی لاریجانی رئیس مجلس و صادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه گرفته شد. براساس این تصمیم، بانک مرکزی موظف است با بهره‌گیری از تمامی ابزارهای نظارتی، حقوق سپرده‌گذاران در مؤسسات اعتباری را تضمین کند.
رمزگشایی از تضمین سپرده‌ها
امیرحسین امین آزاد، مدیرکل سابق نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در بانک مرکزی در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند اصولا نه فقط در ایران که در هیچ کشور دنیا، بانک‌های مرکزی مسئولیتی در قبال تضمین سپرده‌ها و بازپرداخت آن را ندارند و تنها صندوق ضمانت سپرده‌ها در کشورهای مختلف تا سقف معینی سپرده‌های خرد مردم نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری دارای مجوز قانونی و عضو این صندوق را تضمین می‌کند. وی با بیان اینکه برابر مقررات موجود، سپرده‌های مردم تا سقف مبلغ 100میلیون تومان در هر بانک از سوی صندوق ضمانت سپرده‌ها تضمین شده است، تأکید کرد: با این حساب درصورتی که بانک یا مؤسسه اعتباری به مشکل جدی برخورد کند و فعالیت آن متوقف یا تعلیق شود، بازپرداخت سپرده‌های مردم تا سقف 100میلیون تومان از سوی صندوق ضمانت سپرده‌ها صورت می‌پذیرد و جای نگرانی برای سپرده‌گذاران وجود نخواهد داشت.
این کارشناس بانکی می‌گوید: 95درصد از کل سپرده‌های بانک‌ها، سپرده‌های خرد است و نگرانی بابت این سپرده‌ها موضوعیت ندارد و سپرده‌گذاران کلان هم می‌توانند با ارزیابی صورت‌های مالی بانک و رصد اخبار و فعالیت بانک‌ها، درخصوص کیفیت دارایی‌ها و منابع بانک‌ها تحقیق کنند و ریسک ناشی از سپرده‌گذاری کلان را به طور دقیق تحلیل کنند زیرا درصورت توقف فعالیت بانکی که دچار مشکل شده باشد، این سپرده‌گذاران جزو طلبکاران کلان قرار می‌گیرند و طبق قانون پس از تعیین تکلیف دارایی‌ها و منابع بانک مورد نظر می‌تواند نسبت به تعیین تکلیف طلبشان اقدام کند. امین آزاد با بیان اینکه سپرده‌گذاران خرد از آنجا که به اعتماد مجوز بانک مرکزی به‌عنوان نماد حاکمیت اقدام به سپرده‌گذاری می‌کنند، مطمئن باشند که سپرده‌های آنها درصورت ایجاد مشکل برای یک مؤسسه اعتباری دارای مجوز سوخت نخواهد شد و صندوق ضمانت سپرده‌ها، پول آنها را بدون نوبت برمی‌گرداند. این مسئول سابق بانک مرکزی درباره بیمه اعتبار هم توضیح می‌دهد که بیمه اعتبار ناظر بر تضمین بازپرداخت تسهیلات مؤسسات اعتباری و بانک‌هاست و شرکت‌های بیمه‌ای بازرگانی براساس قاعده اعداد بزرگ نسبت به تضمین تسهیلات پرداختی از سوی بانک‌ها با دریافت حق بیمه، بازپرداخت اصل و سود تسهیلات را متعهد می‌شوند درحالی‌که در صندوق ضمانت سپرده‌های بانکی، سپرده‌گذاران پولی به این صندوق نمی‌دهند و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری عضو این صندوق از طریق پرداخت حق عضویت، اقدام به تضمین سپرده‌های خرد تا سقف 100میلیون تومان می‌کنند.
ایده شایعه‌سازان برای وحشت بانکی
شایعه‌سازان علیه شبکه بانکی به‌دنبال چه هستند؟ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که آنها ایده وحشت بانکی را دنبال می‌کنند و تصمیم دارند تا سپرده‌گذاران را تشویق به هجوم به شعب بانک‌ها برای بازپس‌گیری سپرده‌هایشان کنند. حال آنکه پدیده وحشت بانکی وقتی رخ می‌دهد که بانک‌های یک کشور دچار بحران ورشکستگی شوند و همه سپرده‌گذاران به بانک‌ها هجوم ببرند تا با خارج کردن سپرده‌هایشان، پول‌ها را به سمت بازارهای دارای ریسک بالا ازجمله فلزات گرانبها و ارز سوق دهند. هوشیاری بانک مرکزی و شبکه بانکی و نظام سیاسی در برابر ایجاد پدیده وحشت بانکی تنها نمی‌تواند در قالب توصیه خلاصه شود و ضرورت ایجاب می‌کند تا سازوکارهایی برای نظارت بر دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و بهبود کیفیت آنها به‌کار گرفته شود. این در حالی است که اقدام برخی بانک‌ها در روزهایی که شایعاتی علیه یکی از بانک‌ها شکل گرفته، با اتخاذ یک رویکرد تخریبی با ارسال پیامک‌های تبلیغاتی برای جذب سپرده‌های خارج شده از این بانک تلاش می‌کنند و بر تضمین دولت از سپرده‌ها تأکید دارند.
صندوق حمایت از سپرده‌های خرد
دولت در 18مرداد 1394در مصوبه‌ای که به امضای اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور رسیده، اعلام کرد که سقف تضمین برای هر سپرده‌گذار در هر یک از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی در صندوق ضمانت سپرده‌ها برای سال‌های 93و 94 مبلغ 100میلیون تومان است و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری که عضو این صندوق باشند، می‌توانند نسبت به تضمین سپرده‌های خرد خود اقدام کنند. آیا مصوبه اخیر شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی برای تضمین سپرده‌های مردم نزد بانک‌ها، مجوزی برای افزایش سقف تعیین شده خواهد بود؟ این سؤالی است که با انتشار جزئیات مصوبه یادشده روشن خواهد شد. سؤال کلیدی دیگر این است که چه سپرده‌هایی از سوی صندوق ضمانت سپرده‌ها تضمین شده است؟ بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری ریالی و ارزی، حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز ریالی، سپرده پس‌انداز قرض‌الحسنه سکه، حساب سپرده پس‌انداز ارزی، حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه ویژه مسکن، حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه ویژه جوانان، حساب سپرده قرض‌الحسنه ویژه مصرف نشده، حساب سپرده مدت‌دار ارزی، حساب سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت، حساب پس‌انداز کارکنان دولت، حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، حساب سپرده‌های دریافتی بابت کارت‌های اعتباری، حساب سپرده خرید مسکن، حساب سپرده صندوق پس‌انداز مسکن (خاص بانک مسکن)، حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه، حساب پس‌انداز کارکنان و حساب صندوق بازنشستگی کارکنان جزو حساب‌های تضمین‌شده هستند.
سپرده‌های کدام بانک در سپر حفاظتی قرار دارند؟
براساس قانون، همه مؤسسات اعتباری و بانک‌هایی که به موجب قانون یا با مجوز بانک مرکزی تاسیس شده و تحت نظارت بانک مرکزی هستند، ملزم به عضویت در صندوق ضمانت سپرده هستند. به این ترتیب هم‌اکنون ۳۶ بانک و مؤسسه اعتباری در کشور عضو این صندوق هستند. بانک‌های انصار، آینده، صنعت و معدن، کشاورزی، ملی ایران، پاسارگاد، صادرات، توسعه صادرات، اقتصادنوین، قوامین، حکمت ایرانیان، ایران و ونزوئلا، ایران‌زمین، کارآفرین، دی، مسکن، خاورمیانه، ملت، پارسیان، پست‌بانک، رفاه کارگران، سرمایه،سامان، سپه، شهر، سینا، تجارت، گردشگری، رسالت، توسعه تعاون، قرض‌الحسنه مهر ایران و مؤسسات اعتباری توسعه، ملل،کوثر، نور و کاسپین به عضویت صندوق ضمانت سپرده‌ها درآمده‌اند و این صندوق سپرده‌های مردم نزد این بانک‌ها و مؤسسات را تضمین می‌کند.
