سالی که توجه‌ها به گردشگری جلب شد
سمیرا رحیمی
گردشگری منبع کلیدی درآمد‌زایی در بسیاری از کشورهای جهان است. فارغ از اینکه هر کشور تا چه اندازه از منابع طبیعی و غیرطبیعی برای تامین نیازهای اقتصادی‌اش بهره برده‌است، صنعت گردشگری به تنهایی منبعی قابل‌اتکا و پردرآمد درنظر گرفته می‌شود. کشورهایی نظیر ترکیه یا تاجیکستان با آگاهی از قابلیت‌های این صنعت و با مدیریت دقیق و سرمایه‌گذاری هدفمند توانسته‌اند به خوبی از آن بهره‌برداری کنند، تا جایی که درآمد بخش گردشگری ترکیه تا پایان سال2017بالغ بر 30میلیارد دلار برآورد شده‌بود.
اما جنگ و عوارض پس از آن ایران را در این رقابت عقب انداخت، تا جایی که در 2برنامه اول و دوم توسعه نگاهی کاملا کلی به صنعت گردشگری شد. اما در سال78 و با ارائه طرح برنامه سوم توسعه، بر این صنعت تمرکز بیشتری شده و در واقع برای نخستین بار به گردشگری به‌عنوان منبعی بالقوه برای ورود ارز به کشور نگاه شده‌است. محمد معزالدین- رئیس سازمان ایرانگردی و جهانگردی- 12آبان 1378در همایش بررسی نقش بیمه در صنعت جهانگردی، اعلام کرد: «با فراهم آمدن شرایط لازم برای جذب جهانگردان در طول برنامه سوم توسعه، حدود 7میلیارد دلار درآمد ارزی نصیب کشور می‌شود و با احتساب دادوستد آن با بازرگانان ایرانی حدود 30درصد به درآمد ملی افزوده خواهد شد». به گفته او در نیمسال اول سال 78جذب 600هزار نفر جهانگرد حدود 300میلیون دلار درآمد ارزی نصیب کشور کرده بود.
در برنامه سوم توسعه، اولویت‌دادن به بخش خصوصی و ایجاد فضای مناسب رقابتی و جلوگیری از رقابت غیر‌اصولی بخش‌های دولتی از سیاست‌های اصلی اعلام شد و سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی را موظف به ارائه طرح حمایت و هدایت بخش‌خصوصی و غیر‌دولتی جهت سرمایه‌گذاری در احیای بیابان‌ها و بافت‌های تاریخی با مشارکت دولت کرد. خطوط کلی برنامه برای توسعه صنعت گردشگری در کشور در برنامه سوم توسعه عبارت بودند از برنامه‌ریزی برای مشخص کردن اهداف برنامه و تعیین راهکارهای لازم، شناخت کشورهای جهانگرد، فرصت و برنامه‌ریزی برای جذب گردشگر، ایجاد فرهنگ گردشگری بین مردم و گسترش آن به مدارس و دانشگاه‌ها، اعطای تسهیلات مختلف در جهت توسعه گردشگری.
ماده 164این برنامه که در سال79 در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی با اصلاحاتی تصویب شد و در همان روز به تأیید شورای نگهبان رسید، مقرر کرده بود که طی سال‌های اجرای برنامه سوم، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مقرراتی را وضع کند که بانک‌های کشور بتوانند در مبادی ورودی هوایی، دریایی، زمینی، هتل‌ها و دفاتر خدمات جهانگردی نسبت به خرید ارز گردشگرانی که به ایران آمده‌اند اقدام کنند.
امروز و با گذشت سال‌ها، درآمد صنعت گردشگری کشور به کمی بیش از 10میلیارد دلار رسیده است؛ چیزی درحدود 5/3میلیارد دلار بیشتر از آنچه 19سال پیش در برنامه توسعه سوم پیش‌بینی شده بود. همچنین جذب 14میلیون جهانگرد و الزام اجرای برنامه بیمه برای این جهانگردان از دیگر اهداف برنامه پنج ساله سوم توسعه بوده‌است؛ هدفی که محقق نشدن آن با مشاهده آمار گردشگران ورودی به کشور در سال1397که با تمام اغماض‌ها در محاسبه کمتر از 5میلیون نفر تخمین‌زده شده‌است آشکار می‌شود. به گفته مقامات مسئول، دورانی که طرح برنامه سوم توسعه تدوین شد، بیمه‌کردن صنعت جهانگردی در ایران موجب برخورداری کشور از استاندارد‌های بین‌المللی این صنعت و افزایش ضریب اطمینان جهانگردان در سفر به ایران می‌شد.
