تراژدی تردید در بازار ارز

در شرایطی که رئیس‌کل بانک مرکزی جریان‌های مالی پایان سال میلادی را دلیل نوسان نرخ ارز در هفته گذشته می‌داند، کارشناسانی که با همشهری گفت‌وگو کرده‌اند می‌گویند: بازار پس از یک دوره اطمینان به سیاست‌های رئیس‌کل جدید، بار دیگر نسبت به توان مالی دولت در کنترل بازار ارز دچار تردید شده است. قیمت دلار که 10روز پیش تا مرز 9هزارو 750تومان هم عقب‌نشینی کرده بود در 3روز پایانی هفته قبل بار دیگر به‌صورت مقطعی وارد کانال 12هزارتومان شد؛ با این حال این روند چندان دوام نداشت و بار دیگر قیمت دلار به محدوده 10هزارو 700تومان بازگشت اما اکنون پرسش این است که چه چیزی علت نوسان قیمت دلار بوده است؟
به گزارش همشهری، رئیس‌کل بانک مرکزی علت این موضوع را افزایش تقاضا به‌دلیل تسویه‌حساب‌های خارجی پایان سال میلادی می‌داند اما برخی علت این رشد را به کاهش قیمت و حجم صادرات نفتی که می‌تواند به کاهش درآمد‌های ارزی ایران منجر شود، نسبت می‌دهند؛ البته در این میان برخی مخالفان سیاسی دولت تلاش می‌کنند این نوسان مقطعی را به سخنان حسن روحانی رئیس‌جمهوری در روز سه‌شنبه ربط دهند. روحانی که سه‌شنبه برای تقدیم لایحه بودجه به مجلس رفته بود، اعلام کرد: ذخایر اسکناس‌های ارزی ایران در ابتدای امسال به صفر رسیده بود. بعضی نیز معتقدند تغییر رویه بانک مرکزی در پرداخت سود بانکی از روزشمار به ماه‌شمار دلیل بروز نوسان در بازار بوده، اما با توجه به تفاوت فاحش ریسک‌پذیری در بین سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران در بازار ارز این گزینه دور از ذهن می‌نماید.


تحلیل رئیس‌کل



دیروز عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در جدیدترین پست اینستاگرامی خود با اشاره به افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر، گفت: قبلا نیز تأکید کرده‌ام ذخایر اسکناس ارزی در وضع بسیار مطلوبی قرار دارد و تسلط و احاطه بانک مرکزی بر بازار ارز پرقدرت‌تر از همیشه است.

او با اشاره به‌دلیل واقعی نوسان 3روزه بازار ارز تأکید کرده است: همانگونه که پیش‌بینی شده بود، در روزهای اخیر به‌ دلیل فرصت زمانی باقیمانده از سال‌جاری میلادی برای تسویه‌حساب بنگاه‌ها و تجار با طرف حساب‌های خارجی، تقاضای واقعی ارز به‌طور طبیعی تا حد زیادی افزایش پیدا کرد.

اما جدا از این استدلال رئیس‌کل بانک مرکزی کارشناسان مالی دلایل دیگری را هم در تغییر مسیر و شرایط بازار ارز مؤثر می‌دانند.


محدودیت در ورود ارز



حمید میرمعینی، کارشناس اقتصادی دلیل رشد قیمت ارز را کاهش جریان ورودی ارز دانست و تأکید کرد: باید توجه داشت که جریان ورودی ارز به کشور از طریق صادرات نفت، پتروشیمی و بخش معادن و فلزات و براساس گزارش‌های سه‌ماهه‌ای که این شرکت‌ها منتشر کرده‌اند رو به کاهش است، اما در عین حال می‌توان گفت سخنان رئیس‌جمهوری هم که مشخص کرد حجم اسکناس‌ها در ابتدای سال نزدیک به صفر بوده بر روند بازار در هفته قبل تأثیر داشته است. او افزود: اگر روند و جریان فعلی ورود ارز شرکت‌های صادرات محور به کشور ادامه پیدا کند می‌تواند به رشد دوباره قیمت ارز منجر شود. او تأکید کرد: گزارش‌های شرکت‌های صادرات‌محور نشان می‌دهد این شرکت‌ها به غیر از مشکلاتی که برسر نقل و انتقال پول پیدا کرده‌اند، برای صادراتشان هم به مشکل برخورده‌اند و این موضوعات به‌طور مستقیم بر جریان ورودی ارز اثرگذار خواهد بود. او با بیان اینکه صادرات نفت خام ایران از 2.5میلیون بشکه در سال قبل هم‌اکنون به 1.4میلیون بشکه کاهش یافته، گفت: هفته قبل صادرات نفت خام ایران به 1.2میلیون بشکه کاهش یافت و این یعنی اینکه حجم ورودی ارز به کشور بار‌دیگر با کاهش مواجه خواهد شد.


تردید و بهانه
او با بیان اینکه به‌دلیل محرمانه بودن، اطلاعات دقیقی از ذخایر ارزی ایران در دست نیست و این ذخایر نیز افشا نخواهد شد، توضیح داد: با وجود این، مقدار ذخایر ارزی ایران مشخص نیست، اما بازار نسبت به اعداد و ارقام مربوط به منابع ارزی دولت و توان واقعی بانک مرکزی برای کنترل تردید دارد. در واقع بسیاری از فعالان اقتصادی از نظر بنیادی معتقدند منابع ارزی موجود با توجه به محدودیت‌های کنونی قادر نیست قیمت ارز را در مرز 10هزار تومان ثابت نگه دارد. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه این دیدگاه در میان فعالان بازار، تردید ایجاد کرده، گفت: بازار عمدتا در انتظار افزایش دوباره قیمت‌هاست و باید توجه داشت چنانچه هرچه سریع‌تر بحث کانال مالی مشترک ایران و اروپا مشخص نشود قیمت ارز دوباره تحت‌تأثیر محدودیت بر سر ورود ارز با رشد مواجه می‌شود.

او با بیان اینکه بازار به‌دنبال بهانه‌ای برای افزایش دوباره قیمت ارز است، گفت:از نظر محاسباتی چنانچه منابع ارزی اجازه بدهد و درآمد‌های ارزی‌ماه کفاف مصارف ارزی را بدهد و مشکل جریان‌های حال و آتی ارز حل شود و در عین حال سازوکار مالی ایران و اروپا برقرار شود، قیمت ارز می‌تواند در محدوده 9تا 10هزار تومان نوسان کند و همه این موضوعات به تصمیم‌گیری‌های سیاسی بازمی‌گردد که تا چه حد منابع ارزی ایران را دچار مضیقه کند.


کنترل نقدینگی
او همچنین به بحث کنترل نقدینگی اشاره کرد و گفت: منابع زیادی در سپرده‌های بانکی وجود دارد که هر روز بر حجم آن به‌دلیل پرداخت سود بانکی اضافه می‌شود. این نقدینگی در تلاش برای حفظ ارزش خود است و چنانچه سازو‌کار‌های لازم برای هدایت این نقدینگی درنظر گرفته نشود، این منابع می‌تواند به رشد دوباره تورم و همینطور ارز منجر شود. میرمعینی تأکید کرد: در حال حاضر مهم‌ترین بازاری که قادر است این منابع را جذب کند تا به رشد قیمت‌ها در بازار طلا، ارز و مسکن منجر نشود بازار سرمایه است که دولت باید سازوکار‌های جدی را برای رشد این بازار و هدایت نقدینگی به آن درنظر بگیرد.


دورنمای ارزی وجود ندارد


سیدبهاءالدین حسینی‌هاشمی دیگر کارشناس اقتصادی در این‌باره به همشهری گفت: آنچه باعث می‌شود مردم و بازیگران بازار تحلیل‌های نگران‌کننده را از آینده بازار بپذیرند این است که ما دورنمای مشخصی از وضع درآمد‌های ارزی نداریم و این موضوع بر تصمیم بازیگران بزرگ بازار ارز اثر می‌گذارد. او افزود: واقعیت این است که بانک مرکزی هم به‌دلیل کمبود منابع ارزی هم‌اکنون رهبری بازار را در اختیار ندارد و عمدتا پشت سر بازار و در بهترین حالت همراه بازار حرکت می‌کند.

او با بیان اینکه بازیگران بازار ارز 2دسته هستند، تأکید کرد: یک عده بازیگران خرد هستند که به شوک‌های بازار واکنش آنی نشان می‌دهند و خیلی سریع صف‌های فروش تشکیل می‌دهند و عده دیگر که رفتار اصلی بازار را تشکیل می‌دهند بازیگران بزرگ هستند که تحلیل و برنامه دارند و اطلاعات کامل‌تری از ورود و خروج منابع ارزی در اختیار دارند.


نقش بازیگران بزرگ
حسینی‌هاشمی ادامه داد: بازیگران بزرگ به‌دلیل اینکه نسبت به آینده ورودی منابع ارزی تردید دارند در بازار شوک ایجاد می‌کنند و وقتی قیمت‌ها کاهش پیدا کرد اقدام به خرید ارز در قیمت‌های پایین می‌کنند. بعد از آن از طریق کاهش عرضه، قیمت را دوباره افزایش می‌دهند و شروع به فروش ارز می‌کنند. او تأکید کرد: بازیگران بزرگ بازار وقتی قانع می‌شوند که منابع ارزی مطمئنی در کشور وجود داشته باشد و یا منابع ارزی جدید ایجاد شود یعنی اینکه تراز پرداخت‌ها مثبت شود و درآمد‌های ارزی ایران از مصارف ارزی پیشی بگیرد.

این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه دولت باید در زمینه منابع ارزی برنامه مشخصی داشته باشد توضیح داد: اگر بازیگران بزرگ از جریان‌های آتی ارز اطمینان حاصل کنند آن وقت ارزشان را در بازار می‌فروشند، در نتیجه دولت باید آنها را قانع و متقاعد کند که به شکل مخرب واردبازار ارز نشوند.

حسینی‌هاشمی افزود: بازیگران بزرگ یا خودشان صادرکننده هستند یا به صادرکننده‌ها متصل هستند؛ بنابراین وقتی مطلع می‌شوند بازگشت منابع صادراتی به جای پول و حواله‌های ارزی از طریق تهاتری و به‌صورت کالایی انجام می‌شود نسبت به آینده منابع ارزی کشور تردید می‌کنند. او ادامه داد: هم‌اکنون منابع ارزی حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی به‌صورت دلخواه و به‌صورت اسکناس و یا حواله‌های ارزی وارد کشور نمی‌شود در نتیجه وقتی کشور‌های دیگر اعلام می‌کنند که به جای پول باید کالا تحویل بگیرید چشم‌انداز بازار ارز دچار مشکل می‌شود.

او همچنین تأکید کرد: از سوی دیگر کاهش قیمت نفت، تهدید‌های آمریکا، مذاکرات و سخنان مسئولان درباره آینده اقتصادی کشور که موضوع معیشت، پر‌کردن انبار‌ها و اقتصاد ریاضتی را مطرح می‌کنند از عوامل دیگری است که بازیگران و مردم را نسبت به جریان‌های نقدی ارزی دچار تردید می‌کند.