سال هواپیماربایی

اصغر صوفی، خبرنگار

فروردین :5فروردین، حمله بالگردهای عراقی به یکی از سکوهای منطقه نوروز موجب آتش‌سوزی و نشت روزانه 5هزار بشکه نفت به دریا شد. خاموش کردن این آتش‌سوزی تا خرداد 64 به طول انجامید. این عملیات 9شهید به‌جای گذاشت. این حادثه باعث نشت 733هزار بشکه نفت به دریا شد. 10فروردین سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای استفاده از گازهای سمی و سلاح شیمیایی را بدون اینکه طرف عراقی را به‌عنوان مسئول استفاده از آنها معرفی کند، محکوم کرد! دومین دوره انتخابات مجلس، در ۲۶ فروردین و ۲۷ اردیبهشت (دور دوم) برگزار شد که علاوه بر حزب جمهوری اسلامی، جامعه روحانیت مبارز و مؤتلفه اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و دفتر تحکیم وحدت نیز به رقابت پرداختند. در این انتخابات، کاندیداهای حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت مبارز اکثریت آرا را از آن خود کردند و به پیروزی قاطع در انتخابات دست یافتند.

اردیبهشت: سوم اردیبهشت63 عراقی‌ها با حمایت اطلاعاتی آمریکا و با جنگنده‌های سوپراتاندارد فرانسوی، برای نخستین‌بار ضمن حمله به جزیره خارک، نفتکش‌های حامل نفت ایران را مورد تعرض قرار دادند. هدف این حملات، جلوگیری از فروش نفت ایران و تضعیف توان مالی ایران برای خرید تجهیزات نظامی از بازارهای آزاد بود.

خرداد: ارتش عراق که از جبران شکست‌های خود در جبهه‌ها ناامید شده بود، حمله موشکی و هوایی به شهرها و مناطق مسکونی و غیرنظامی را در دستور کار خود قرار داد. 5خرداد، عراق شهرهای مهران، کرمانشاه، قم، قزوین، ایلام، گیلانغرب، پیرانشهر، اراک، بانه و مریوان را بمباران کرد. ایران متقابلا حملات موشکی محدودی را علیه اماکن نظامی و دولتی عراق در شهرهای بغداد، بصره و العماره انجام داد و موازنه جدیدی در جنگ شهرها برقرار کرد. دبیرکل وقت سازمان ملل متحد در پیامی از دولت‌های ایران و عراق خواست تا از حمله به مناطق مسکونی در خاک یکدیگر خودداری کنند. ایران برای سیاست خود مبنی بر خودداری از گسترش جنگ در مناطق غیرنظامی و برای رعایت حقوق انسان‌دوستانه، به تقاضای دبیرکل وقت پاسخ مثبت داد. در 25خرداد یک فروند هواپیمای نظامی ایران با 8سرنشین ربوده شد و پس از خروج از آسمان کشور در بحرین سوختگیری کرد و سپس به مصر و ایتالیا و از آنجا به فرانسه رفت.

تیر: در 5تیر 63 یک فروند هواپیمای بوئینگ 727 در مسیر بوشهر توسط 2نفر ربوده و به قطر برده شد. مسافران در قطر آزاد شدند و هواپیما به همراه 3خدمه و ربایندگان پس از سوختگیری در قاهره، در بغداد نشست و ربایندگان در بغداد تسلیم شدند و پناهندگی سیاسی گرفتند. در 15تیرماه هاشمی رفسنجانی -امام جمعه موقت تهران و سخنگوی شورای‌عالی دفاع- در سخنانی در خطبه‌های نمازجمعه نسبت به آشوب و امنیت خلیج‌فارس درباره عبور نفت ایران هشدار داد و گفت: «سیاست ایران در خلیج‌فارس حفظ امنیت برای همه است، اجازه نخواهیم داد از عربستان یا دیگر کشورها نفت ببرند و از خارک نبرند... . ما این سیاست را ،هم اجرا می‌کنیم و هم نشان داده‌ایم که می‌توانیم اجرا کنیم».

مرداد: در 13مرداد یک فروند هواپیمای بوئینگ فرانسه توسط تعدادی هواپیماربای عرب در فرودگاه امام به زمین نشست. هواپیماربایان پس از تخلیه مسافران، کابین هواپیما را منفجر کردند. در موردی دیگر، در 19مرداد، یک فروند هواپیمای ایرباس A300 در مسیر تهران به جده توسط 2نفر که خود را از طرفداران موسی خیابانی معرفی کردند، ربوده شد. هواپیماربایان که اجازه ورود به فرانسه را پیدا نکردند، با فرود در رم، تسلیم مقامات ایتالیا شدند و یکی از آنها به 2سال زندان محکوم شد. مسافرین و هواپیما به ایران برگردانده شدند.

شهریور: در نخستین روز شهریور، انفجار بمب در میدان راه‌آهن توسط منافقین 19شهید و 358مجروح برجای گذاشت. در 6شهریور یک هواپیمای مسافربری ایران با 206سرنشین توسط 2هواپیمای جنگنده عراقی از آسمان کویت ربوده و به فرودگاه بغداد برده شد. پس از توقیف هواپیما توسط رژیم عراق، مسافران بعد از چند روز با یک هواپیمای صلیب سرخ جهانی به تهران برگشتند. در 18شهریور، بوئینگ 727 در مسیر بندرعباس به تهران ربوده شد و در فرودگاهی در نزدیکی بصره عراق فرود آمد. با وعده پناهندگی به ربایندگان، مابقی مسافران آزاد شدند. در 21شهریور، ربایندگان بعد از پرواز هواپیمای مسافربری ایرباس به مقصد شیراز، قصد ربودن آن را داشتند که مأموران امنیتی پرواز با آنها درگیر و پس از مجروح کردن 2رباینده موفق به دستگیری آنها شدند. هواپیما در فرودگاه اصفهان فرود آمد و ربایندگان تحویل مقامات امنیتی شدند. آنها اعتراف کردند که از هواداران سازمان مجاهدین خلق هستند.

مهر: آیت‌الله خامنه‌ای -رئیس‌جمهور ایران- به مناسبت هفته جنگ در جمع اسرای عراقی حاضر شد و صدام را سد و مانعی در راه وحدت عربی و اسلامی دانست و گفت این سد باید شکسته شود. آیت‌الله خامنه‌ای ضمن ابراز همدری با اسرای عراقی، آمادگی خود را برای مبادله با اسیران معلول و حتی بازپس دادن یکطرفه اسیران معلول که توانایی حضور دوباره در میدان جنگ را ندارند، اعلام کرد و در پی آن، 74اسیر معلول عراقی در 28مهرماه به‌طور یکجانبه آزاد شدند. عملیات میمک مهم‌ترین اتفاق جنگ در 25مهرماه بود که توسط سپاه پاسداران و ارتش در ارتفاعات مرزی میمک برای انهدام نیروهای دشمن به‌مدت 5روز اجرا شد. عراق در این عملیات مواضع رزمندگان را هدف بمب‌های شیمیایی قرار داد. در 25مهرماه، در جریان نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایران برای سومین سال متوالی طرح اخراج رژیم اشغالگر قدس از سازمان ملل متحد را مطرح کرد که مجمع بحث درباره این موضوع را به تاریخی نامعین موکول کرد.

آبان: رئیس‌جمهور در دیدار با سفرا و نمایندگان سیاسی ایران در اروپا و آمریکا در سخنانی گفت که ما احتیاجی نداریم که همسایه‌های خود را برنجانیم. ما می‌خواهیم در داخل مرزهای خود امنیت و آسایش و سلامت حکمفرما باشد. میرحسین موسوی -نخست‌وزیر وقت- هم در دیدار با سفرا گفت که «تکیه بر مبارزه با آمریکا یک تکیه اصولی است که هیچ‌گاه و به هیچ بهانه‌ای نباید فراموش شود». هاشمی‌رفسنجانی هم طی سخنانی در این دیدار گفت: «مصلحت نیست با آمریکا رابطه داشته باشیم. مارهای خفته ضدانقلاب از این رابطه نشاط گرفته و جنایات خود را تکرار خواهند کرد». 14آبان یک هواپیمای عربستان سعودی در یک پرواز داخلی توسط 2نفر اهل یمن ربوده شد. ربایندگان ضمن اعلام خواسته‌های خود از عربستان، هواپیما را در تهران نشاندند. پس از نشستن هواپیما، مأمورین امنیتی ربایندگان را دستگیر کردند. دولت عربستان به خاطر آزادسازی مسافران و خدمه هواپیما از جمهوری اسلامی تشکر کرد.

آذر: 11آذرماه، یک فروند هواپیمای ایرباس خطوط هواپیمایی کویت با 161مسافر در مسیر کراچی، توسط 4فلسطینی ربوده شد و در فرودگاه مهرآباد تهران به زمین نشست. هواپیمارباها خواستار آزادی 17فلسطینی زندانی در کویت شدند. نیروهای ویژه سپاه فرودگاه مهرآباد پس از 6روز هواپیما را به تصرف درآوردند و با دستگیری هواپیماربایان، گروگان‌ها را آزاد کردند. 19آذر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با فرمان امام خمینی تاسیس شد. این مجموعه پیش از این به‌صورت ستاد فعالیت می‌کرد که با حکم امام و انتصاب اعضای جدید، به شورا تبدیل شد.

دی: 4دی‌ماه، منافقین یک بمب نسبتا قوی در میدان شوش منفجر کردند که به شهادت 4رهگذر و مجروح‌شدن 50نفر دیگر منجر شد. 

بهمن: در نخستین روز بهمن‌ماه مجلس شورای اسلامی کلیات طرح قانون مطبوعات را تصویب کرد. در 25بهمن به ابتکار جمهوری اسلامی ایران، گروهی از اسرای عراقی در محوطه پادگان حشمتیه با خانواده‌های خود دیدار کردند.

اسفند: 17اسفند، حمله هوایی عراق به پیرانشهر و خرم‌آباد طی 2روز، 270شهید و صدها مجروح برجای گذاشت. در 19اسفند عملیات «بدر» به‌عنوان مهم‌ترین عملیات سال 1363به اجرا درآمد. هدف اصلی عملیات، عبور از هورالعظیم و تصرف ساحل شرقی رودخانه دجله بود. این عملیات نتوانست به اهداف مهم خود دست یابد و منجر به تحول مهمی در وضعیت جبهه‌ها و سرنوشت جنگ نشد. به اعتقاد برخی، این عملیات تلخ‌ترین عملیات دوران جنگ بود و موجب تضعیف روحیه نیروهای عمل‌کننده و یأس و سرخوردگی برخی فرماندهان شد. کمبود نیرو و امکانات و استفاده طرف عراقی از تسلیحات شیمیایی از دلایل ناکامی این عملیات بوده است. در 22آبان، متعاقب عملیات بدر، تهران برای نخستین‌بار هدف بمباران هواپیماهای عراقی قرار گرفت. ایران در اقدامی تلافی‌جویانه در 23اسفند بانک رافدین عراق(دومین بانک بزرگ خاورمیانه) را هدف یک فروند موشک قرار داد. در 24اسفند بر اثر انفجار بمب در نمازجمعه تهران، 16نمازگزار به‌دست گروهک منافقین به شهادت رسیدند. آیت‌الله خامنه‌ای در آن روز اقامه نماز را بر عهده داشت.