گره در کار فرش دستباف

هادی پناهی|  ارومیه – خبرنگار:


فرش دستباف در آذربایجان غربی جایگاه ویژه‌ای دارد و کمتر خانه‌ای را می‌توان پیدا کرد که فرش دستباف زینت‌بخش آن نباشد.

 بیش از ۷۰ هزار نفر در این صنعت در آذربایجان غربی مشغول فعالیت هستند، اما بنا به دلایل مختلف از جمله توجه نکردن به برندسازی و تجاری‌سازی، عمده فرش‌های تولیدی استان از سوی تاجران دیگر استان‌ها از جمله آذربایجان شرقی خریداری و به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌شود. 

در کنار موارد ذکرشده، طرح پیمان‌سپاری ارزی نیز مشکلات زیادی برای معدود تاجران و البته تولیدکنندگان فرش دستباف آذربایجان غربی به وجود آورده است. 


مشکلات تولیدکنندگان برای تبدیل ارز 

یک تولید‌کننده بزرگ فرش در آذربایجان غربی می‌گوید: در شرایط فعلی و با توجه به مشکلات اقتصادی حاکم بر کشور در حال از دست دادن بازارهای بین‌المللی هستیم. طرح پیمان‌سپاری ارزی باعث شده است تا صادرات ما کاملا متوقف شده یا بسیار محدود شود.

«عزیز بکتاش» درباره ایرادات طرح پیمان‌سپاری ارزی اظهار می‌کند: عمده صادرات شرکت‌ ما به کشور عراق است و در آن، معاملات به ریال یا دینار انجام می‌شود، اما در طرح اقتصادی فوق بانک مرکزی انتظار دارد ما ارز حاصل را به صورت دلار وارد کشور کنیم. در نتیجه ما که با دینار معامله کرده‌ایم، مجبور به تهیه ارز از بازار آزاد هستیم که با توجه به قیمت سرسام‌آور دلار این امکان برای ما وجود ندارد. 
وی ادامه می‌دهد: بیش از ۸۰ درصد محصولات ما صادراتی هستند و در سال گذشته حدود ۸ میلیون دلار صادرات داشتیم، اما در سال جاری این رقم ۵۰ درصد کاهش داشته است.

این تولیدکننده درباره بازارهای صادراتی شرکتش بیان می‌کند: کشورهای هند، چین، ترکیه، عراق، پاکستان، تاجیکستان و قزاقستان از جمله کشورهایی هستند که به آنها فرش تولیدی خود را صادر می‌کردیم، اما با به هم ریختن اوضاع اقتصادی، کشور ترکیه به عنوان یک رقیب سرسخت کم‌کم در تلاش است تا سهم بازار ایران را از آن خود کند. 

بکتاش با بیان این‌که بازار داخلی نیز به دلیل کاهش قدرت خرید مردم با رکود مواجه شده است، اظهار می‌کند: قیمت مواد اولیه در حدود ۵۰ درصد افزایش داشته و دیگر مثل سابق جنس را به صورت اعتباری به ما نمی‌دهند. برای انجام هر معامله‌ای تنها باید پول نقد پرداخت کنیم. 


کاهش بافندگان فرش دستباف

رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی می‌گوید: در حال حاضر ۷۲ هزار بافنده فرش در آذربایجان غربی وجود دارند که ۸۰۰ نفر از این تعداد در ۲۰۰ کارگاه غیرمتمرکز فرشبافی 
مشغول فعالیت هستند و بقیه هم در کارگاه‌های کوچک و یا خانگی فعالیت می‌کنند. 
«اسد درویشی» می‌افزاید: به نسبت چند سال قبل که در حدود ۱۰۰ هزار بافنده در آذربایجان‌غربی فعال بودند، آمارها حاکی از کاهش تعداد بافندگان فرش است.

به گفته این مسئول، تعداد بافندگان فرش در برهه‌های مختلف به صورت سینوسی بوده است. با توجه به این‌که فرش دستباف عمدتا صادراتی است، زمانی که بازار صادرات رونق پیدا کرده، تعداد بافندگان نیز افزایش یافته است، اما در حال حاضر با توجه به وضعیت بد اقتصادی، کاهش آمار بافندگان غیرطبیعی نیست. 

این مقام مسئول با اشاره به برند فرش دستباف آذربایجان غربی در عرصه ملی و بین‌المللی بیان می‌کند: فرش ریزماهی خوی و افشار تکاب 2 برند مهم استان در این عرصه هستند. از سال‌های گذشته طرح ریزماهی خوی با پیگیری سازمان صمت آذربایجان غربی ثبت ملی و سپس ثبت جهانی شده است. طرح افشار تکاب هم مراحل آخر ثبت در جهان را طی می‌کند و ان‌شاءالله تا پایان سال جشن ثبت این برند را نیز برگزار خواهیم کرد.

درویشی درباره این‌که فرش آذربایجان غربی در چه جایگاهی در بین استان‌های کشور قرار دارد، بیان می‌کند: تاکنون هیچ سرشماری خاصی در این باره انجام نشده است تا پاسخ دقیقی به این سوال داده شود. ما نیز از مرکز ملی فرش ایران درخواست کرده‌ایم یک جشنواره فرش ملی برگزار شود تا در آن جزئیات مورد کار کارشناسی قرار گرفته و رتبه‌ها مشخص شود، اما تمام فعالان و صاحب‌نظران اذعان دارند آذربایجان غربی جزو استان‌های مهم کشور در زمینه تولید فرش است.


صادرات غیرمستقیم

هر سال حدود ۲۹۰ هزار متر‌ مربع فرش دستباف در استان تولید می‌شود و به آذربایجان شرقی، تهران، همدان و زنجان و همچنین به خارج از کشور صادر می‌شود. به گفته «احد درویشی» صادرات استان به‌جز داخل کشور در آمریکا، چین، هند، کانادا، آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، دانمارک، کشورهای حاشیه خلیج فارس و... هم مورد استقبال هستند.

وی با بیان این‌که سال گذشته به صورت غیرمستقیم ۲۰ میلیون دلار صادرات فرش داشتیم، ادامه می‌دهد: وقوع جنگ در کشور عراق صادرات فرش به آن کشور را با مشکل مواجه کرده بود، اما شرایط رو به بهبود است. البته ۳۰ درصد از فرش تولیدی استان به آمریکا صادر می‌شد که با روی کار آمدن دونالد ترامپ و به دلیل تحریم‌ها بازار بزرگ آن کشور را از دست داده‌ایم. 

این مسئول درباره اعتراض تولیدکنندگان به طرح پیمان‌سپاری ارزی، می‌گوید: این مشکل وجود دارد اما کشور ما در یک جنگ اقتصادی قرار گرفته است. در این عرصه نیز فرش جایگاه جدایی از سایر محصولات ندارد و باید تابع قانون بود. اما با توجه به کاهش ارزش پول ملی اکنون قیمت تمام‌شده صادرات فرش کشورمان نسبت به سایر کشورها به‌صرفه‌تر شده است که این موضوع نیز امکان خوبی را برای تاجران ما فراهم 
کرده است.وی تاکید می‌کند: اگر سال گذشته هر متر فرش دستباف افشار به قیمت ۵۰۰ دلار عرضه می‌شد، مشتری‌ها توان خرید آن را نداشتند، امروز هر متر این فرش با قیمت ۴۰۰ دلار عرضه می‌شود و هم برای تاجر داخلی و هم خریدار بین‌المللی به‌صرفه است.


توجهی به تجاری‌سازی فرش آذربایجان غربی نشده است 

«احد درویشی» رئیس اداره فرش سازمان صمت آذربایجان غربی یکی از مهم‌ترین مشکلات صادرات فرش استان را صادرات غیرمستقیم عنوان می‌کند و می‌گوید: عمده فرش ما بنا به دلایلی از جمله آن‌که در سال‌های گذشته برای برندسازی تلاشی نشده است، از سوی تاجران سایر استان‌ها خریداری و به بازارهای بین‌المللی عرضه شده است. در آذربایجان غربی هر چقدر که بر روی گسترش تولید تاکید شده، اما بر روی تجاری‌سازی اقدام خاصی انجام نشده است. هم‌اکنون به دنبال ایجاد توازن در هر 2 حوزه تولید و تجاری‌سازی هستیم، اما این کار زمانبر خواهد بود. زحمات زیادی انجام شده است تا فرش تبریز یک برند شود و این اتفاق یک‌شبه برای فرش آذربایجان غربی انجام نمی‌شود.