کار زنانه، کار مردانه نداریم

شبنم سیدمجیدی

نگاه تبعیض‌آمیز هنوز میان زنان و مردان وجود دارد اما زنان آن‌قدر در رسیدن به مطالبات خود جلو رفته‌اند که دیگر برای خیلی از زنان تصور دنیایی که در گذشته داشتند مشکل است. آن دنیایی که در آن زنان نمی‌توانستند رأی بدهند یا شغلی خارج از محیط خانه داشته باشند و یا اصلا صاحب کسب‌وکار خودشان باشند را تصور کنیم. زن‌ها کم‌کم نخستین‌هایشان را هم پشت‌سر می‌گذارند؛ نخستین زن فضانورد، نخستین قهرمان شطرنج دنیا، نخستین وزیر زن، نخستین رئیس پلیس زن در واشنگتن، نخستین زن فیلمساز برنده جایزه اسکار و بسیاری نخستین‌های دیگر. زن‌ها قدم‌های بلندی برداشته‌اند، اما تحقیقات بسیاری می‌گویند که این تغییرات با سرعت بسیار اندکی در حال اتفاق است. پایگاه اطلاعاتی لینکدین تحقیقی در سال 2018منتشر کرده که نشان می‌دهد پیشرفت زنان در مشاغل، سرعت کمی دارد؛ «در طول 10سال گذشته میزان اشتغال زنان به‌عنوان مدیر در 12صنعت مورد مطالعه فقط 2درصد رشد داشته است.» 

البته اتفاقات با سرعت کمی برای زنان رخ می‌دهد، اما قطعا آهستگی و پیوستگی ثمربخش خواهد بود. در دنیا مشاغل اقتصادی، تکنولوژیک، حقوقی و سیاسی جزو کارهایی هستند که فقط 25درصد شاغلان آن را زنان تشکیل می‌دهند و درصد بسیار کمتری از زنان در این مشاغل به مقام مدیریت می‌رسند.

در کشور ما نیز برخی اعتقاد دارند که بعضی مشاغل مختص زنان و بعضی دیگر مختص مردان است و می‌گویند زنان برای کار در این مشاغل محدودیت‌های فیزیکی، قانونی و حتی فکری و روحی دارند. اما شرمین سلطانیان  -کارشناس رسمی دادگستری در امور تعیین نفقه و...- به حمایت قانون از زنان شاغل اشاره می‌کند «در اصول 20و 28قانون اساسی کشورمان زن و مرد از نظر شغل و... مورد حمایت یکسان هستند. حتی در برخی قوانین مثل اصل 21قانون اساسی، بر لزوم رشد و فراهم‌کردن بسترهای شکوفایی زنان تأکید شده است. اما باید بررسی کرد که تا چه حد این قوانین اجرا می‌شوند. می‌توان با وضع قوانین خاص و بستن راه‌های فرار از قانون تا حدی از موارد نابرابری میان زنان و مردان جلوگیری کرد. این موارد شامل دستمزدهای نابرابر، ساعات کاری نامناسب و سوءاستفاده از وضعیت فیزیولوژیک زنان (مانند زنان باردار، مادران و...) و همچنین مشکلات زنان سرپرست خانوار، سوءاستفاده از اجبار زنان به اشتغال از سوی زوج و... می‌شود».

گرفتن حق اشتغال الزامی است

این حقوق‌دان در ادامه با بیان اینکه زنان همچون مردان به هر شغلی که توانایی انجام آن را داشته باشند، می‌توانند مشغول باشند مشروط به اینکه آن شغل منافی مصالح و حیثیت خانوادگی نباشد، اظهار می‌کند: «این امر برای مردان هم قابل اجراست؛ یعنی زن هم می‌تواند شوهر خود را از اشتغال به شغلی که با حیثیت و مصالح خانواده منافات دارد، منع کند. ضمانت اجرایی آن هم گرفتن حقوق ضمن عقد برای زن قبل از ازدواج یا بعد از آن است». این کارشناس ارشد حقوق خصوصی در ادامه می‌گوید: «اما نکته اینجاست که گاهی زنان از لحاظ شغلی به درجات بالایی نایل خواهند شد؛ برای مثال زنی مدیرعامل یک شرکت بزرگ می‌شود. سپس یکی از ملزومات ماندن در این رتبه سفرهای متعدد کاری‌اش است. در اینجا شوهر نمی‌تواند زن خود را از اشتغال منع کند، اما با  استفاده از حقوق دیگری که قانون به لحاظ خصیصه شوهر‌بودن به او اعطا کرده است همسر خود را عملا از ادامه کارش منع می‌کند؛ مثلا اجازه خروج از کشور را به او نمی‌دهد. پس لازم است پیش‌بینی‌های اینچنینی قبل از ازدواج یا بعد از ازدواج از سوی زنان انجام شود و شروط ضمن عقد را جدی بگیرند. اعمال شرط حق اشتغال زن به هر شغلی که خودش صلاح بداند و هرجایی که خود تشخیص دهد برای علاج واقعه قبل از وقوع از مهم‌ترین شرایط است».

سلطانیان با اشاره به اینکه زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت موجود دارای توانایی‌ها، استعدادها و علاقه‌مندی‌هایی هستند، بیان می‌کند: «از لحاظ بدنی، زن و مرد تفاوت‌هایی دارند؛ مثل توانایی پرورش جنین در رحم زن و...، این موضوع هرگز نباید همچون پتکی برای سرکوب زنان و محدود کردن آنها در چهاردیواری خانه‌ها بدون رضایت قلبی شان استفاده شود».

او می‌گوید: «قطعا عموم شغل‌ها زنانه و مردانه ندارند. باید برای ارائه شغل به یک نفر، تنها به توانایی و استعداد و لیاقت او در آن عنوان شغلی نگاه کرد. چه‌بسا از نظر عرفی اگر شغلی مانند جوشکاری را درنظر بگیرید، یک مرد در تصورات‌تان ظاهر می‌شود، اما من یک زن جوشکار را می‌شناسم که همه اعضای خانواده‌اش شاگردش هستند. طبق اصولی که قبلا عنوان کردم مرد و زن به هرشغلی که مخالف قانون نباشد می‌توانند مشغول شوند. اگر مانعی در این راه وجود دارد، مانع فرهنگی و دید عرفی مردم است نه موانع قانونی. موانع قانونی در این زمینه بسیار محدود هستند».