فرونشست زمین، دامن دشت البرز را گرفت

 فرونشست زمین یکی از پیامدهای برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیر‌زمینی است که اکنون در نقاط مختلف کشور آشکار شده است و با وجود این، حفر چاه همچنان ادامه دارد. آنطور که شهرام کریمی، دانش‌آموخته دکتری آب و رئیس پیشین گنجینه ملی آب به همشهری گفته است، طی یک سال‌ونیم اخیر، 50هزار چاه جدید به چاه‌های کشور اضافه شده و شمار چاه‌های کشور به رقم نگران‌کننده 900هزار حلقه رسیده است. کریمی با اشاره به ایجاد فرو‌چاله‌ها در نقاط مختلف کشور به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب، تصریح می‌کند: هم‌اکنون دشت‌های گوناگون کشور ازجمله دشت‌های همدان، خراسان، کرمان و فارس با فرونشست زمین مواجه است. حالا مدیر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب استان البرز از فرونشست زمین به میزان 21 تا 22سانتی‌متر در سال در دشت‌های استان البرز خبر می‌دهد.
حمید منصوری با اعلام اینکه فرونشست ناشی از برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است، به ایسنا گفته است: طبق آخرین گزارش سازمان زمین‌شناسی، سطح آب‌های زیرزمینی در استان البرز سالانه ۸۱سانتی‌متر کاهش می‌یابد. به‌گفته این مسئول محلی، درمجموع طی ۲۰سال گذشته سطح سفره‌های زیرزمینی در البرز ۱۷متر کاهش پیدا کرده است؛ این کاهش باعث‌شده عمق بسیاری از چاه‌های کشاورزی در استان به‌خصوص ساوجبلاغ به ۲۰۰متر و بیشتر برسد.
مسئول آب منطقه‌ای استان البرز خاطرنشان کرد: کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به نشست زمین هم دامن زده است؛ به‌طوری که زمین در دشت‌های استان سالانه بین ۲۱ تا ۲۲سانتی‌متر نشست می‌کند. به‌گفته منصوری، در دنیا استاندارد برداشت از منابع آب تجدیدپذیر زیر ۴۰درصد است اما در ایران این رقم نزدیک به ۹۲درصد و در البرز ۱۰۰درصد است که فاجعه‌بار است. او می‌گوید: این وضعیت برای استان البرز که از مناطق پرآب کشور به شمار می‌رود، یک هشدار است؛ هشداری از به صدا در آمدن زنگ خطر فرونشست زمین و در مرحله بعد ایجاد فروچاله‌های بزرگ در دشت‌های استان.

ایران رکورددار فرونشست زمین
محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست درباره وضعیت فرونشست زمین در کشور گفت: اتحادیه اروپا 4میلی‌متر نشست زمین در سال را شرایط بحرانی اعلام می‌کند، این درحالی است که سازمان زمین‌شناسی، در سال2010 اعلام کرد که میزان نشست زمین در جنوب تهران به 36سانتی‌متر رسیده است. حالا اما در تازه‌ترین بررسی‌ها فرونشست زمین در دشت فسا و جهرم به 54سانتی‌متر در سال رسیده و از این نظر ایران اکنون رکورددار فرونشست زمین است.

2متر فرونشست زمین در دشت تهران
رئیس سازمان نقشه‌برداری ایران هم 6آبان‌ماه جاری از فرونشست زمین به میزان 2متر در دشت تهران خبر داد و گفت: براساس مطالعات سازمان نقشه‌برداری، شهریار سالانه 22سانتی‌متر فرونشست دارد که بر این اساس، به‌طور متوسط تاکنون حدود 2متر در دشت تهران در مدت 10سال فرونشست اتفاق افتاده است. مسعود شفیعی میزان فرونشست در کبودرآهنگ را از سال 63 تا سال 80، به میزان 2سانتی‌متر اعلام کرد و یادآور شد: در جنوب‌غرب تهران نیز شاهد فرونشست زمین به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب‌های زیرزمینی هستیم. با وجود این، هنوز نه‌تنها اقدامی برای مقابله با برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های تجدیدپذیر انجام نگرفته، که طی یک‌سال‌ونیم اخیر 50هزار حلقه چاه به چاه‌های کشور اضافه شده است. خوب است بدانید بنا به اعلام رئیس سازمان  مدیریت بحران کشور 350 هزار چاه غیرمجاز درکشور حفر شده است این در حالی است که آمار کل چاه‌های کشور 900 هزار حلقه اعلام شده است.


   تبدیل اراضی کشاورزی به اراضی شور

برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی علاوه بر فرونشست زمین باعث شوری آب و فرسایش خاک هم می‌شود. رئیس بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، دراین باره به همشهری گفت: با برداشت بی‌رویه آب، سطح سفره‌های آب زیرزمینی پایین می‌رود و ارتباط میان آب شور و شیرین به هم می‌خورد. ضمن آنکه آب شور به سمت سفره‌های زیرزمینی آب شیرین پیشروی می‌کند. نمونه این اتفاق در مسیر جاده تهران تا مشهد وجود دارد. چاه‌های بی‌شماری که در این محدوده حفر شده و در طول سالیان مورد برداشت‌های متعدد قرار گرفته است، آب شور کویر را به سمت سفره‌های زیرزمینی آب شیرین هدایت کرده و به شوری آب منجر شده است. محمد خسروشاهی افزود: وقتی آب شور شود، به سطح خاک می‌آید و خاک را هم شور می‌کند. خاک که شور شود، در مقابل باد بسیار ناتوان است و دچار فرسایش می‌شود. بسیاری از زمین‌های کشاورزی به‌دلیل تبدیل‌شدن به اراضی شور و نمکی، کارکرد خود را از دست داده و رها شده‌اند.