صندوق‌هایی پر پول برای آیندگان

سمیرا رحیمی

نام عربستان سعودی برای مدت‌ها مترادف بود با مرکز صادرات نفت جهان اما این کشور نمی‌تواند عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت را برای مدتی طولانی در اختیار داشته باشد زیرا درحال حاضر، براساس پژوهشی که توسط شرکت Rystad Energy  صورت گرفته ‌است، ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین مخازن نفت جهان را در اختیار دارد؛ پس از آمریکا، روسیه در رتبه دوم ایستاده و عربستان در رتبه سوم. رتبه‌بندی کشورها براساس مخازن نفتی شاخص‌های متفاوتی دارد و شاخص این رتبه‌بندی که آمریکا را در مقام اول جهان قرار داده‌است، تعداد تخمینی میدان‌های نفتی موجود، کشف‌شده و کشف‌نشده است. میان کشورهایی که بیشترین میدان‌های نفتی اثبات‌شده‌ را دارند، ونزوئلا، عربستان، کانادا و ایران رتبه‌های برتر جهان را دارند اما از آنجا که این کشورها درحال بهره‌برداری از مخازن نفتی خود هستند، در طولانی‌مدت نمی‌توانند مخازن خود را حفظ کنند و برنده اصلی، کشورهایی مانند آمریکا و نروژ هستند که یا منابع نفتی و یا پول حاصل از فروش منابع نفتی خود را برای آیندگان ذخیره می‌کنند.

کشورهای زیادی در جهان وجود دارند که برای دوران احتمالی بحران انرژی، برنامه‌های ملی یا بین‌المللی ذخیره‌سازی استراتژیک منابع نفتی را آغاز کرده‌اند. موج اجرای چنین برنامه‌هایی از سال1973 و با آغاز بحران انرژی در جهان شکل گرفت. در این سال، صادرات نفت کشورهای عربی به سوی کشورهای غربی به‌دلیل حمایت آمریکا از رژیم اسرائیل در جنگ یوم‌کیپور متوقف شد. در آن دوران، جهان به اندازه‌ای وابسته نفت خاورمیانه بود که قیمت سوخت در آمریکا و دیگر کشورهای غربی به‌شدت افزایش پیدا کرد و جیره‌بندی سوخت آغاز شد. آمریکا و چند کشور دیگر چند سال پس از آغاز این بحران، ایجاد ذخایر نفتی استراتژیک خود را آغاز کردند؛ ذخایری که قرار است در آینده از آن به‌عنوان سلاحی در برابر توقف احتمالی واردات نفت و ابزاری کلیدی در سیاست خارجی این کشورها مورد استفاده قرار گیرد. طرح ذخیره‌سازی نفت در سطح بین‌المللی به این شکل اجرا می‌شود که ‌کشورهای عضو سازمان جهانی انرژی، میزان 90روز از صادرات نفت خود را در مناطقی محافظت‌شده ذخیره‌سازی می‌کنند. تعدادی از کشورهایی که برنامه ذخیره‌سازی استراتژیک نفت را در سطح ملی اجرا کرده‌اند، در قالب توافقنامه‌هایی به یکدیگر تعهد داده‌اند که در شرایط اضطراری و بحران، ذخایر خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند، ژاپن، نیوزیلند و کره‌جنوبی- ایالات متحده آمریکا و اسرائیل- و فرانسه، آلمان و ایتالیا از جمله این کشورها هستند.

آمریکا از حدود 40سال پیش طرح وسیع ذخیره‌سازی نفت را آغاز کرد و با ایجاد 60مخزن زیرزمینی به ذخیره‌سازی نفت پرداخت و درحال حاضر یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان، با گنجایش بیش از 700میلیون بشکه نفت را برای مصرف در زمان بحران و همینطور مصرف آیندگان در اختیار دارد. ذخایر نفتی آمریکا در تونل‌هایی محافظت‌شده در لوئیزیانا و تگزاس هستند و براساس وب‌سایت ذخیره‌سازی استراتژیک نفت آمریکا، درحال حاضر و تا تاریخ 29ژوئن 660،2018 میلیون بشکه به ارزش 5/43میلیارد دلار در آنها نگهداری می‌شود.

چین دارنده دومین مخزن بزرگ ذخیره‌سازی نفت در جهان است. هدف این کشور ذخیره‌سازی 511میلیون بشکه نفت است که در سال 2014 با رساندن میزان ذخایر خود به 400میلیون بشکه به این هدف نزدیک‌تر شد. پس از چین، ژاپن با 324بشکه، کره‌جنوبی با 146میلیون بشکه، اسپانیا با 120میلیون بشکه و هندوستان با 39.1 میلیون بشکه بزرگ‌ترین حجم نفت ذخیره‌شده در جهان را در اختیار دارند.

دوراندیشی نفتی تنها به ذخیره‌سازی فیزیکی نفت برای روزهای بحرانی محدود نمی‌شود. دولت نروژ از محل فروش نفت و گاز خود، صندوقی مستقل ایجاد کرده‌است که تا سال 2017، سهم هر نروژی در این صندوق 191هزار دلار بود. این صندوق مستقل که از سال 1998 از درآمد حاصل از صنایع نفت و گاز این کشور تاسیس شده‌ است، امروزه از محل سرمایه‌گذاری‌های خود تا حدی به درآمدزایی رسیده‌است که سود حاصل از آن بیشتر از درآمد بخش انرژی کشور نروژ است.

این صندوق تاکنون در 9146شرکت از 72کشور مختلف جهان سرمایه‌گذاری کرده‌است و براساس آمار بانک مرکزی نروژ، ارزش دارایی کنونی این صندوق حدود 8373میلیارد کرون نروژ، ‌یعنی چیزی بیش از 989میلیارد دلار است. این صندوق به خواست شهروندان نروژی ایجاد شد؛ نروژی‌ها با آگاهی از این موضوع که منابع نفت و گاز ابدی نیستند از دولت درخواست کردند بخشی از درآمد حاصل از فروش نفت و گاز کشور را برای نسل‌های آینده ذخیره کند. اکنون نروژ علاوه بر پس‌انداز برای نسل‌های آینده، با سرمایه‌گذاری از محل این صندوق تلاش دارد نسل‌های بعدی کشور را از سود حاصل از پولی که در این صندوق دارند نیز بهره‌مند سازد.