چرا نمی‌توانیم از زیبایی‌های پاییز و زمستان شهرمان لذت ببریم؟
فصل طغیان زباله‌ها
زباله‌هایی که مردم در نهر خیابان ولی‌عصر عج رها می‌کنند عمده‌ترین علت آبگرفتگی و طغیان نهرهاست
زینب زینال زاده|خبرنگار
منطقه 6
خیابان ولی‌عصر(عج) با 18 کیلومتر طول و 24 هزار اصله درخت چنار باشکوه‌ترین و طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه است و روزانه بیش از هزاران نفر در آن تردد می‌کنند. وجود فضاهای فرهنگی و هنری، کافه‌های متعدد، مراکز خرید و بوستان‌های کوچک و بزرگ، در حاشیه این خیابان باعث شده شهروندان آن را برای پیاده‌روی انتخاب کنند. در فصل پاییز و زمستان وقتی قطرات باران به درخت‌های چنار می‌زند و آب در نهر این خیابان جاری می‌شود، زیبایی آن را دوچندان می‌کند و مردم را از خانه‌ها بیرون می‌کشد اما گاهی اوقات طغیان نهر همین خیابان لذت قدم زدن زیر باران را به کام اهالی تلخ می‌کند. طغیانی که نتیجه زباله‌های رها شده توسط خود شهروندان ایجاد می‌شود و در فصل بارش در بیشتر معابر اصلی منطقه شاهد آن هستیم.
آسمان ابری است که ناگهان باران می‌گیرد. شما کنار خیابان ولی‌عصر(عج) به انتظار ماشین ایستاده‌اید یا از پیاده‌راه می‌گذرید، خودروها با سرعت از کنارتان عبور می‌کنند و آب جمع شده حاشیه خیابان روی لباستان می‌پاشد. این صحنه را همگی دیده و تجربه کرده‌ایم. شاید وجود همین مشکلات است که دل خوشی از زمستان نداریم و به محض بارش باران زانوی غم بغل می‌گیریم. «مریم رضوانی» ساکن محله ولی‌عصر(عج) می‌گوید: «مشکل آبگرفتگی نهر خیابان ولی‌عصر(عج) مربوط به فصل پاییز و زمستان نیست و در طول سال به دلیل تجمع زباله‌ها در نهر مسیر آب مسدود می‌شود و طغیان به راه می‌افتد.» به گفته مدیران شهری منطقه، مردم در آبگرفتگی معابر اصلی مقصرند. «عبدالله میرزایی» شورایار محله ساعی می‌گوید: «خیابان ولی‌عصر(عج) از معابر اصلی منطقه و پایتخت است. نیروهای خدمات شهری مدام آن را پاکسازی می‌کنند اما برخی از کاسبان و حتی اهالی زباله‌هایشان را داخل نهر ولی‌عصر(عج) رها می‌کنند و همین کار باعث می‌شود در فصل بارندگی مسیر آب مسدود و آب به سطح خیابان سرریز شود.» کاسبان خیابان‌های انقلاب، ولی‌عصر(عج) و بلوار کشاورز هم از بی‌توجهی برخی از شهروندان گلایه دارند. «محمد رحمتی» کاسب خیابان انقلاب می‌گوید: «شهروندان این خیابان را با عنوان «معبر فرهنگی» می‌شناسند اما فعالیت برخی از کاسبان و بی‌احترامی آنها به قوانین شهروندی باعث مخدوش شدن وجهه فرهنگی آن شده است. اگر خودمان نظافت را رعایت کنیم بی‌شک در زمستان و سایر فصول سال مشکل آبگرفتگی نخواهیم داشت.»
آب ماندگی در کوچه‌ها
نابرابری در شیب معابر منطقه باعث شده رد پاییز و زمستان معضل آب ماندگی نمود بیشتری داشته باشد. «احمد مؤمنی» از اهالی محله امیرآباد با گلایه از آب ماندگی‌های متعدد در کوچه‌ها می‌گوید: «منطقه شیب دارد و در برخی از قسمت‌ها شیب کوچه‌ها و خیابان‌ها با هم یکسان نیست و به همین دلیل در محله‌ها با مشکل آب ماندگی مواجه هستیم.» در تأیید حرف‌های این شهروند «شایان مستوفی‌زاده» شورایار محله بهجت‌آباد هم می‌گوید: «اهالی بیش از هر چیز با معضل آب ماندگی مواجه هستند تا آبگرفتگی. شیب برخی از کوچه‌ها و حتی خیابان‌های اصلی و پر تردد محله‌ها تند است و در یک نقطه که به معابر اصلی متصل می‌شوند با هم برابری ندارند و همین امر باعث ایجاد گودال می‌شود که در زمستان به محض بارش باران، آب ماندگی ایجاد می‌کند و عبور و مرور اهالی سخت می‌شود.» گویا این موضوع بارها در جلسات به گوش مسئولان شهری رسیده است و آنها هم قول مساعد داده‌اند. مستوفی‌زاده می‌گوید: «کارهایی در مورد کاهش معضل آب ماندگی انجام شده است اما برخی از چاه‌ها جذبی گنجایش حجم زیاد آب را ندارند و لازم است چاه‌های دیگری حفر شود.»
لایروبی 28 کانال
رود فصلی یا مسیل همان مسیری است که در فصول بارندگی آب در آنها جاری می‌شود. به گفته «حمیدرضااردوئی» با توجه به موقعیت جغرافیایی و شیب معابر، در منطقه مسیل وجود ندارد. بنابراین آب باران و نزولات جوی علاوه بر قنات از طریق 28 کانال هدایت می‌شود. رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه با نشان دادن کانال بهجت‌آباد می‌گوید: «کانال‌های منطقه در معابر اصلی مانند فاطمی، زرتشت، ولی‌عصر(عج)، کشاورز، کردستان و مدرس قرار دارد که آب‌های سطحی از طریق آنها به کانال‌های اصلی تهران یعنی خیام و نواب می‌ریزد و بنا به هر دلیلی اگر یکی از آنها مسدود شود و آب طغیان کرده و به سطح خیابان سرریز می‌شود.» طبق آخرین بررسی‌های انجام شده، همین تعداد کانال برای هدایت آب‌های سطحی و نزولات جوی کافی است و شهرداری برنامه‌ای برای افزایش کانال در منطقه ندارد. او با تأیید وجود معضل آبگرفتگی در خیابان ولی‌عصر(عج) می‌گوید: «این مشکل از یک سو به دلیل اختلاف سطح نهر و تفاوت در ارتفاع پل‌های نصب شده و از سوی دیگر هم رها کردن زباله توسط شهروندان و کاسبان ایجاد می‌شود که با همت همگانی می‌توان آن را رفع کرد.»
حفر 300 حلقه چاه جذبی
چاه جذبی گزینه مناسبی برای رفع مشکل آب ماندگی در محله‌هاست. اردوئی می‌گوید: «به دلیل اختلاف شیب در معابر منطقه وجود دارد و در فصل زمستان مدام با معضل آب ماندگی مواجه هستیم، حدود 300 حلقه چاه جذبی حفر کرده‌ایم. آب در این چاه‌ها به‌لایه‌های زیرین نفوذ می‌کند و نیاز به لایروبی ندارند. البته برخی از این چاه‌ها به مرور زمان قدرت نفوذشان کم می‌شود یا کارآیی لازم را از دست می‌دهند که در این وضعیت چاه را مسدود و چاه جذبی دیگری حفر می‌کنیم.»
قنات‌ها پاکسازی شده‌اند
حمیدرضا اردوئی|رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات
حدود 14 قنات در منطقه وجود دارد که «حمیدرضا اردوئی» رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه درباره وضعیت آنها می‌گوید: «به 5 قنات عباس‌آباد، یوسف‌آباد، بهجت‌آباد، روسیه و ولی‌عصر(عج) دسترسی داریم و می‌توانیم از آنها بهره‌برداری کنیم اما از 9 قنات دیگر که از منطقه ما می‌گذرند امکان بهره‌برداری نداریم.» به گفته اردوئی، قنات‌ها تأثیر زیادی در جمع‌آوری نزولات جوی ندارند اما وقتی آب قنات روی زمین جاری می‌شود و به‌صورت برکه درمی‌آید بی‌شک با آب باران و نزولات جوی تلفیق می‌شود و کنترل نکردن آن باعث طغیان آب و ایجاد مشکلات متعدد برای شهروندان می‌شود. رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه، قنات عباس‌آباد که به نهر سنگی معروف است را نشانمان می‌دهد و می‌گوید: «قنات‌های منطقه ارتفاع کمی دارند و نیروها به سختی توانستند با قرار دادن سازه‌ها بتونی آنها را مقاوم کنند. آب این قنات در حاشیه بزرگراه مدرس به سطح زمین می‌رسد و در طول مسیر هرآنچه باشد می‌شوید و با خودش پیش می‌برد. برای پاکسازی زباله‌های آن در اواسط مسیر آب قنات حوضچه‌ای تعبیه کرده‌ایم که نیروها با لباس‌ها و تجهیزات مخصوص وارد آن می‌شوند و نظافت می‌کنند.» به گفته اردوئی اگر این کار مداوم و مستمر انجام نشود سطح آب قنات بالا می‌آید و به داخل بزرگراه مدرس سرریز می‌شود و عبور و مرور خودروها را با مشکل مواجه می‌کند.
لایروبی کانال‌ها با 10 نیرو
حسن شاهسوار| پیمانکار لایروبی نهرها و کانال‌های منطقه
لایروبی کانال‌ها و نهرها و حتی قنات‌ها باید مداوم و مستمر و منظم انجام شود. «حسن شاهسوار» پیمانکار لایروبی نهرها و کانال‌های منطقه در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «لیستی از کانال‌های منطقه تهیه کرده‌ایم که به‌صورت هفتگی و مرتب توسط 10 نیروی متخصص لایروبی و پاکسازی می‌شود.» به گفته وی 5 نیرو شیفت روز و 5 نیرو هم شیفت شب مشغول کار هستند. او می‌گوید: «در 6 ماه اول سال با جدیت کارهای لایروبی کانال‌ها و نهرها را پیگیری می‌کنیم و در 6 ماهه دوم سال نیروها آماده‌باش هستند تا در زمان مسدود شدن کانال‌ها اقدام کنند.» شاهسوار با نشان دادن داخل کانال بهجت‌آباد می‌گوید: «به دلیل شیب منطقه، آب با سرعت زیادی در کانال‌ها جریان دارد و مسدود شدن آن توسط زباله‌ها موجب می‌شود در مدت زمان کوتاهی آب بالا بیاید و در سطح زمین جاری شود.»
رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه 12:
قنات‌های تاریخی جان می‌گیرند
حمیدرضا بوجاریان|خبرنگار
منطقه 12
شیب مناسب و یکنواخت برای عبور آب‌های زیرزمینی سبب شده است، کانال‌های قلب تاریخی تهران نقش محوری برای انتقال آب‌های سطحی از مناطق شمالی پایتخت به جنوب شهر ایفا کنند. برای آشنایی بیشتر با قنات‌ها و کانال‌های ساخته شده منطقه با «مرتضی مرادی» رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری قلب تاریخی طهران، منطقه 12، همصحبت شده‌ایم.
مرتضی مرادی|رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات
منطقه 12 قلب تاریخی طهران محسوب می‌شود. ساخت قنات در ایران زمین هم قدمتی طولانی دارد. آیا به همان اندازه که بناهای تاریخی در منطقه داریم، قنات تاریخی هم داریم؟
در منطقه ما 24 رشته قنات به طول 26 هزار‌متر وجود دارد که عمر برخی از قنات‌ها به دست‌کم 500سال می‌رسد. قنات‌هایی مانند «مهرگرد» و «سنگلج» از مهم‌ترین قنات‌های منطقه هستند که در کنار قنات‌های «امین‌الملک»، «حاج علیرضا» و «امیرنظام» هنوز آب در آنها جریان دارد. مابقی قنات‌ها به دلیل ساخت‌وسازها، جریان آب از منشأ اصلی آنها قطع و متروکه شده‌اند.
گفته می‌شود برخی قنات‌های منطقه با وجود پرآب بودنشان در بخش‌هایی خشک شده و آب ندارد. دلیل آن چیست؟
قنات مهرگرد یکی از این قنات‌هاست. اکنون دبی ورودی آب این قنات 200 لیتر در ثانیه است. به دلیل ساخت زهکش مترو در بخشی از مسیر این قنات، از طول 7 هزار متری قنات مهرگرد، تنها 2 هزار و 500متر آن در منطقه است که در آن آب جریان دارد. از سوی شهرداری برای احیای این قنات و تقویت دبی آب قنات سنگلج، که اکنون 6لیتر آب در ثانیه دارد، برنامه‌ای در دستور کار قرار گرفته است.
از قنات‌ها که بگذریم، به نظر می‌رسد کانال‌های زیادی در منطقه وجود دارد.
بله. حدود 27 هزار و 500متر کانال اصلی و فرعی در منطقه ساخته شده است. کانال شهرداری مهم‌ترین کانال جمع‌آوری و هدایت آب در منطقه است که شروع احداث آن از چهارراه استانبول وارد منطقه شده و با عبور از خیابان‌هایی مانند مصطفی خمینی«ره» و انبارگندم در تقاطع شوش از منطقه خارج و وارد منطقه 15 و 16 تهران می‌شود. کانال‌های 17 شهریور، وحدت اسلامی و شهرداری از کانال‌های اصلی منطقه‌اند. کانال‌های دیگری مانند سعدی و فردوسی نیز آب سطحی مناطق بالایی را به کانال شهرداری منتقل می‌کنند.
پیش‌بینی می‌شود زمستان امسال، بارش‌های جوی خوبی در پایتخت داشته باشیم. نگران نیستید کانال‌ها قادر به هدایت این آب‌ها نباشند؟
کانال شهرداری همواره پرآب است. در گذشته دبی ورودی آب به این کانال بیشتر از امروز بود و بنابراین، نگران این نیستیم که کانال‌های موجود نتوانند آب‌های سطحی ناشی از ریزش‌های جوی را از خود عبور دهند. البته کانال‌ها نباید دچار گرفتگی شوند. در صورت بروز این مشکل، عبور آب غیر‌ممکن شده و امکان دارد آبی که از مناطق بالای شهر وارد کانال‌های منطقه می‌شود، پس زده و این پس‌زدگی نقاط مختلف پایتخت را با مشکل روبه‌رو کند.
با وجود قنات‌ها و کانال‌های زیاد، مشکل آب‌ماندگی در برخی محله‌های منطقه جدی است. برای جلوگیری از بروز این مشکل، چه اقداماتی در دستور کار است؟
منطقه ما بالاترین تعداد چاه‌های جذبی را دارد. این چاه‌ها برای جمع‌آوری آب‌های سطحی حفر می‌شود. براساس آمارهای موجود، اکنون 2 هزار و 250 چاه جذبی در محله‌های منطقه داریم. مشکل آبگرفتگی بیشتر در ناحیه 3 منطقه و محدوده بازار و محدوده سنگلج وجود دارد. در صورت بروز هرگونه آب‌ماندگی، مسئولان مربوطه با حفر چاه‌های جذبی و هدایت آب، مشکل را برطرف می‌کنند.
در همینه زمینه :
