کباب آهو و گوزن به چه قیمتی؟

اسدالله افلاکی/دبیر گروه زیست‌بوم

کدام آهو و گوزن زینت‌بخش منوی رستورانی در یزد شده است؟‌ آیا استفاده از گونه‌های حیات وحش در اسارت توجیهی دارد؟ این پرسش‌ها طی روزهای اخیر به دغدغه بسیاری از دوستداران حیات وحش کشور تبدیل شده است. ما درحالی بازمانده‌های حیات وحش کشورمان را در رستوران‌ها طبخ می‌کنیم که قوانین سختگیرانه شکار در اروپا، سبب‌شده شکارچیان اروپایی به‌رغم همه مشکلات، برای شکار به ایران سفر کنند تا به‌راحتی بتوانند در زیستگاه‌های حیات وحش ایران دست به شکار بزنند حالا اما حیات وحش کشورمان سر از منوی رستوران‌ها هم در‌آورده است.  ماجرا از آنجا آغاز شد که خبر طبخ گوشت آهو وگوزن زرد در رستورانی در یزد در فضای مجازی منتشر شد. «‌گونه‌های حیات وحش در مراکز تکثیر و پرورش به شکل مصنوعی و در یک فضای محدود فنس‌کشی‌شده رشد می‌کنند و تأمین پروتئین از این طریق باعث حفاظت گونه‌های رشدکرده در طبیعت نیز می‌شود.» این پاسخ مدیرکل حفاظت و مدیریت صید و شکار سازمان محیط‌زیست به منتقدان طبخ گوشت آهو و گوزن در رستوران است.

طبخ گوشت گوزن و آهو هیچ توجیهی ندارد
 اسماعیل کهرم، استاد برجسته حیات وحش اما در واکنش به خبر طبخ گوشت گوزن و آهو در یزد به همشهری گفت: پیش از هر چیز باید این نکته را درنظر گرفت که سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌دلیل صیانت از حیات وحش بنیان گذاشته شد و مهم‌ترین وظیفه این سازمان عریض و طویل که حدود 7هزار نیرو در اختیار دارد، حفظ گونه‌های حیات وحش کشور است؛ در واقع این سازمان علاوه بر وظایف دیگری که برعهده دارد، ملزم به حفظ حیات وحش کشور است.
این استاد دانشگاه افزود: با کدام توجیه و براساس کدام کار کارشناسی مجوز بهره‌برداری از حیات وحش کشور را به این شکل داده است؟ آن هم در شرایطی که کل جمعیت علفخواران قابل شکار کشور (بدون درنظر گرفتن گراز) به عدد نگران‌کننده 110هزار رأس رسیده است. این آمار بیش از هر چیز دیگری نشان می‌دهد که سازمان حفاظت محیط‌زیست باید با تمام وجود از علفخواران حیات وحش حفاظت کند آن وقت به جای حفاظت، ما ناگهان می‌شنویم که در رستورانی گوشت گوزن زرد و آهو عرضه می‌شود. کهرم گفت: مسئولی که گفته است این گوزن زرد اروپایی است، اگر منظورش این است که گوشت گوزن زرد اروپایی وارد می‌کنند و در رستوران طبخ می‌کنند، البته که مشکلی ندارد، اما اگر این گوشت به هر شکل و شیوه‌ای از حیات وحش کشور برداشت می‌شود و منظور این است که از سرمایه حیات وحش ایران یعنی با قرار دادن شوکا، مرال و آهو در منطقه محصور، از گوشت آنها برای رستوران استفاده می‌شود، این کار هیچ توجیهی نمی‌تواند داشته باشد.  وی با اشاره به اینکه در مواردی شنیده می‌شود که استادان دانشگاه بهره‌برداری از حیات وحش در تکثیر را تأیید می‌کنند و در اروپا این شیوه برداشت از حیات وحش مرسوم است، گفت: اینها آدرس‌های غلطی است که برای توجیه این اقدامات مغایر با معیارهای محیط‌زیست مطرح می‌کنند. خوب است بگویند کدام استاد دانشگاه و در کدام کشور اروپایی به این شکل با حیات وحش خود برخورد می‌کند؟
قرق‌های اختصاصی؛ بهانه‌ای برای تجارت، نه حفاظت
 کهرم از ایجاد قرق‌های ا ختصاصی هم به‌شدت انتقاد کرد و گفت: براساس این طرح، محدوده‌ای خارج از مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط‌زیست را محصور می‌کنند و با کوددادن به زمین، آهو، جبیر، «کل و بز» و «قوچ و میش» را جلب این منطقه می‌کنند بعد هم جواز می‌دهند تا در آنجا شکار کنند. این در واقع نوعی تجارت است که به هیچ‌وجه کمکی به جمعیت حیات وحش کشور نمی‌کند و تنها بستری است برای کسب درآمدهای آنچنانی. کهرم که در دولت یازدهم - در زمان ریاست معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت محیط‌زیست - درحالی‌که سمت مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست را برعهده داشت، به‌رغم موافقت ابتکار با اجرای طرح واگذاری جزیره آشوراده، به‌شدت با این طرح مخالفت کرد اکنون با انتقاد از سیاست‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست در حوزه حیات وحش می‌گوید: کسانی که درحوزه حیات وحش مسئولیت دارند و بر اجرای چنین طرح‌هایی صحه می‌گذارند، بدون‌شک در آینده از عملکرد خود نادم خواهند شد و آیندگان، آنها را به‌خاطر چنین عملکردی نخواهند بخشید. 

قوانین سختگیرانه در اروپا 
 اکبر همدانیان، کارشناس پرسابقه حیات‌وحش که برحسب اتفاق ساکن یزد است، در واکنش به طبخ گوشت آهو و گوزن در رستورانی دریزد به همشهری گفت: فردی که گوشت گوزن و آهو در یزد عرضه می‌کند، از سال‌ها پیش به‌دنبال راه‌اندازی مرکز تکثیر حیات‌وحش بود و حالا براساس بازدیدی که از این مرکز داشته‌ام، بیش از 200رأس آهو و گوزن در این مرکز وجود دارد اما اینکه این گوزن‌ها متعلق به کجاست، پرسشی است که پاسخ آن را هنوز پیدا نکرده‌ام. همدانیان که بیشتر به‌خاطر انتقال موفق 6 رأس گورخر وحشی از پارک ملی توران به سایت یزد (سال 1376) شهرت دارد و این اقدام او سبب شد تا شبکه سی‌ان‌ان هم مستندی دراین باره تهیه کند، می‌گوید: فارغ از نقد و نظرهای موافقان و مخالفان این شیوه بهره‌برداری از حیات‌وحش کشور، آنچه مسلم است این است که اوضاع حیات‌وحش کشور به‌شدت نگران‌کننده است. 
در چنین شرایطی بدیهی است که این شائبه پیش می‌آید وقتی در یزد در یک رستوران گوشت گوزن و آهو عرضه می‌شود، پس این کار قبحی ندارد و درنتیجه ممکن است در سایر نقاط کشور هم ما شاهد عرضه گوشت حیات‌وحش باشیم، به‌خصوص که اهرم‌های نظارتی ضعیف است. این بدعتی ناگوار است که به‌طور یقین به حیات‌وحش کشور خسارات جبران‌ناپذیری وارد می‌کند. این منتقد واگذاری قرق‌های اختصاصی  در واکنش به این موضوع که گفته می‌شود در اروپا چنین شیوه‌هایی رایج است، گفت: ‌اگر در اروپا این شیوه رایج باشد، آنجا باتوجه به شرایط حیات‌وحش و براساس ضوابط خاصی این کار را انجام می‌دهند. ضمن آنکه در آنجا فرهنگ خاص خودشان را دارند و به قوانین احترام می‌گذارند، اما تا آنجا که من اطلاع دارم، در اروپا قوانین شکار به‌قدری سختگیرانه است که شکارچیان اروپایی ترجیح می‌دهند با پرداخت هزینه‌های قابل توجه برای شکار به ایران سفر کنند زیرا در آنجا وقتی مجوز شکاری هم صادر می‌شود، نوع شکار را تعیین می‌کنند و شکارچی حق ندارد به جز حیوان مورد نظر که شرایط شکار‌شدن آن (بیمار‌بودن، سن بالا و...) احراز شده، حیوان دیگری را شکار کند؛ در واقع شکارچی حق انتخاب ندارد اما در کشور ما این محدودیت‌ها وجود ندارد.  همدانیان تأکید کرد: سازمان حفاظت محیط‌زیست با توجه به شرایط ناگوار حیات‌وحش کشور باید بیش از پیش روی حفاظت از آخرین بازمانده‌های حیات‌وحش متمرکز شده و مانع از سوء‌استفاده‌های احتمالی شود.

دیدگاه متفاوت سازمان حفاظت محیط‌زیست 

مدیرکل حفاظت و مدیریت صید و شکار سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه تأمین پروتئین از گونه‌های حیات‌وحش در «مراکز تکثیر و پرورش» صورت می‌گیرد، نه «قرق‌های اختصاصی»، گفت: گونه‌های حیات‌وحش در مراکز تکثیر و پرورش به شکل مصنوعی و در یک فضای محدود فنس‌کشی‌شده رشد می‌کنند و تأمین پروتئین از این طریق باعث حفاظت گونه‌های رشد کرده در طبیعت نیز می‌شود. علی تیموری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ویژگی‌های مراکز تکثیر و پرورش با بیان اینکه هم‌اکنون بیش از ۵۰ مرکز تکثیر و پرورش در کشور وجود دارد که در زمینه پرورش قوچ، میش، کل، بز، آهو، قرقاول و کبک فعالیت می‌کنند، گفت:  این گونه‌های تکثیریافته در مراکز تکثیر و پرورش حتی در صورت بومی‌بودن قابلیت رهاسازی در طبیعت را ندارند. وی همچنین در پی انتشار تصویر منوی رستورانی در یزد که فهرستی از کباب آهو و گوزن ارائه داده بود، خاطرنشان کرد: تامین پروتئین از گونه‌های حیات‌وحش تکثیریافته در مراکز تکثیر و پرورش هیچ ایرادی ندارد و جزو یکی از اهداف این مراکز به‌حساب می‌آید. اگر جمعیت گونه‌های حیات‌وحش در مراکز تکثیر و پرورش در محدوده‌های بسته رشد پیدا کرد، صاحبان این مراکز می‌توانند با هماهنگی ادارات کل محیط‌زیست استان‌ها نسبت به تعدیل جمعیت اقدام کنند. حتی قانون جامع دامپروری به وزارت جهادکشاورزی اختیار می‌دهد که به‌منظور تکثیر گونه‌های حیات‌وحش با هدف تامین پروتئین از طریق استعلام از محیط‌زیست مجوز صادر کند. مدیرکل حفاظت و مدیریت صید و شکار سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: آهو در مراکز تکثیر و پرورش وجود دارد که هر 2 یا 3‌ماه یک‌بار می‌توان با توجه به جمعیت گونه‌های رشدیافته در مرکز، نسبت به تأمین پروتئین اقدام کرد. گوزن ذکرشده در منوی رستوران هم گوزن زرد اروپایی بوده است.