شکوفایی پس از برجام

نیلوفر جلالی

وقتی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در تیرماه 1394 برداشته شد، اروپا خیلی سریع ارتباطات اقتصادی خود را با ایران احیا کرد. تجار اروپایی برای دنبال کردن رابطه تجاری‌شان با ایران بعد از توافق هسته‌ای، پیشگام شدند. تا جایی که صادرات محصولات پتروشیمی کشور در 6‌ماه نخست سال 2017، رشدی 70درصدی نسبت به سال‌های گذشته داشت. البته در نیمه نخست سال شمسی جاری صادرات ایران به کشورهای اروپایی با کاهش مواجه شده است. آخرین آمار ماهانه سازمان توسعه تجارت ایران که در سایت رسمی آن منتشر شده است، می‌گوید که صادرات ایران به اتحادیه اروپا 2درصد و واردات کشور از این اتحادیه ۱۹ درصد کاهش یافته است. صادرات ایران به اروپا در 6ماه اول امسال ۶۳۶ میلیون دلار و واردات ایران از این اتحادیه 4میلیارد و ۴۷۳ میلیون‌دلار بوده است. به غیر از اتریش، سوئیس و اسپانیا، واردات ایران از همه کشورهای عمده اروپایی طرف تجاری تهران کاهش یافته است.

طبق آمار منتشرشده از گمرک ایران، کالاهایی که از ایران به اروپا صادر شده‌اند، بیشتر شامل محصولات پتروشیمی همچون گرید فیلم، تست‌لاین و پلی‌استیرن غیرقابل انبساط بوده است. همچنین میله‌ای از فولاد، شمش از آهن، شیشه‌های فلو، ساییده و صیقل شده، مصنوعات چدن و کفپوش از دیگر اقلامی هستند که اروپایی‌ها در 6‌ماه نخست امسال از ایران خریده‌اند.

رشد 94درصدی تجارت مواد غذایی

بعد از برداشته شدن تحریم‌ها، ایران توانست علاوه بر محصولات پتروشیمی، روی صادرات کالاهای دیگر به اروپا نیز حساب باز کند. علاوه بر صادرات خرما و زعفران که جزو کالاهایی هستند که همواره به سراسر دنیا صادر می‌شوند، حجم صادرات هندوانه و آب سیب به قاره سبز نیز قابل‌توجه بوده است.

 فیل هوگان، رئیس کمیته کشاورزی اتحادیه اروپا که نمایندگی یک هیأت 70نفره از 19کشور اروپایی را بر عهده داشت، برای گسترش ارتباطات تجاری به ایران آمد تا همکاری برای تبادلات در زمینه لبنیات، گوشت، سبزیجات، شکلات، روغن‌های گیاهی و... را بیشتر کنند. قرار شد صادرات پسته، زعفران، هشت‌پا، ماهی قزل‌آلا و اسب از ایران به اتحادیه اروپا بیشتر شود و از آن طرف واردات دانه‌های گیاهی، گوشت گوسفند و گاو، لبنیات، روغن زیتون و میوه‌های خارج فصل از اروپا به ایران بررسی شود. به گفته هوگان، از زمان انجام توافق هسته‌ای، تجارت مواد غذایی میان ایران و اتحادیه اروپا 94درصد افزایش یافته است. به‌طور کلی نیز روابط تجاری میان 28کشور اتحادیه اروپا و ایران هر سال به‌طور میانگین 220درصد افزایش داشته است.

ایران در پی بازارهای جدید در اروپا

بعد از این دوره شکوفایی تجارت با اروپا، با وجود سیاست‌های ضد‌ایرانی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و خروج آمریکا از برجام که سایه‌ای از ابهام و عدم‌اطمینان را بر سر قرارداد هسته‌ای گذاشت، همچنان خیلی از شرکت‌های اروپایی به تعهد خود در زمینه برجام پایبند ماندند. اروپا امروز برای ادامه تبادلات تجاری با ایران به‌دنبال راه‌های جایگزین که شامل تحریم‌های آمریکا نشود،  است. اگر چه که تهدیدهای آمریکا قبل از شروع تحریم‌های رسمی در آبان‌ماه باعث شده است بعضی شرکت‌های بزرگ مثل توتال، زیمنس، پژو و رنو، تجارت با ایران را ترک کنند، اما آمار و ارقام حکایت از این دارد که روابط تجاری ایران و اروپا در ماه‌های اخیر نه‌تنها کاهش نیافته ، بلکه با رشد فزاینده‌ای نیز مواجه بوده است.

کل صادرات ایران در 6‌ماه نخست سال گذشته 56میلیون تن بود که از لحاظ ارزشی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 13درصد رشد داشته است. با وجود فشارهای آمریکا مبنی بر کاهش مبادلات تجاری و روابط بازرگانی با جمهوری اسلامی ایران، حجم صادرات غیرنفتی ایران به سوی اروپا از نظر ارزشی بیش از 26درصد و از نظر وزنی 112درصد افزایش پیدا کرده است.

ایتالیا، آلمان، بلژیک، اسپانیا، هلند، فرانسه، انگلستان، یونان، لهستان، اتریش، اسلواکی، پرتغال، دانمارک، کرواسی، سوئیس و جمهوری چک 16کشور اروپایی هستند که در فهرست 100کشور مقصد کالاهای صادراتی ایران قرار دارند ضمن آنکه ایالات متحده آمریکا و مکزیک نیز در مدت یادشده از مقاصد اصلی صادرات کالاهای ایرانی بوده‌اند.

بررسی جداول گمرک بیانگر این است که واردات کشورهای دانمارک، مکزیک، اتریش و فرانسه از ایران در نیمه نخست امسال در مقایسه با پارسال از نظر ارزشی و وزنی تغییر محسوسی نداشته اما کرواسی، انگلستان و آلمان کشورهای اروپایی‌ای بودند که بیشترین واردات از ایران را داشتند.

مقایسه آمار صادرات نیمه نخست امسال و سال گذشته نشان می‌دهد، بیشترین رشد صادرات در بین کشورهای اروپایی مربوط به کرواسی است که 6942تن کالا به ارزش 3میلیون و 237هزار و 294دلار از ایران وارد کرده است؛ واردات کرواسی از ایران از لحاظ وزنی 1121درصد و از لحاظ ارزشی 557درصد رشد داشت.

صادرات به انگلستان در نیمه نخست امسال از نظر وزنی 246درصد رشد اما از نظر ارزشی 13درصد کاهش داشت. در این بازه زمانی 19هزار و 186تن کالا به این کشور صادر شده که 18میلیون و 730هزار و 879دلار ارز به‌دست آمده است.

آلمان دیگر کشوری است که بیشترین رشد واردات را در 6ماهه نخست 1397نسبت به 6ماهه نخست پارسال داشت و صادرات به آن از نظر وزنی 205درصد و ارزشی 4درصد رشد داشت. از صادرات 60هزار و 940تن کالا به آلمان 137میلیون و 627هزار و 224دلار ارز به‌دست آمد.

شواهد نیز نشان می‌دهد که اروپا در کنار روسیه و چین به‌دنبال فراهم کردن مکانیزم‌هایی است که به وسیله آن تحریم‌های دونالد‌ترامپ را دور بزند تا شرکت‌‌های اروپایی همچنان بتوانند روابط تجاری خود را با ایران ادامه دهند.