نگاه
ساخت ابر رایانه عزم‌ملی و دولتی می‌طلبد
رضا منصوری | فیزیکدان و استاد دانشگاه شریف
سخنان اخیر وزیر ارتباطات درباره سوپرکامپیوترها مرا به فکر فرو برد. ایشان از سوپرکامپیوتر دانشگاه امیرکبیر گفتند که در سال 90ساخته شده و در آن زمان یکی از 500سوپرکامپیوتر برتر دنیا بود. اما به‌دلیل عدم‌توسعه، جایگاهش را از دست داده و از این فهرست بیرون رفته است؛ آن هم درحالی‌که نیاز ما به سوپرکامپیوترها بیشتر شده است.
واقعیت این است که در سال‌های گذشته و حتی همین الان، در بین مسئولان کشور کمتر کسی است که به نیاز فوری ایران به ابررایانه باور داشته باشد. عده‌ای اینطور فکر می‌کنند که ابررایانه یک دستگاه محاسباتی پیشرفته است و فقط در کشورهای پیشرفته به‌کار می‌آید؛ درصورتی که مطلقا چنین نیست. این طرز فکر، ناشی از غلوهایی است که برخی رسانه‌ها می‌کنند و طرز فکر بسیار اشتباهی است. به اعتقاد من، ابررایانه نه‌تنها برای کشور ما لازم است بلکه یک نیاز فوری محسوب می‌شود.
ابر رایانه‌ها فقط مخصوص رشته‌های فیزیک و ریاضی نیستند. به‌طور کلی در پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌های کشور در تمام رشته‌هایی که به نوعی با محاسبه سروکار دارند، کاربرد جدی دارند. دانشجویان دوره دکتری ما بدون دسترسی به ابررایانه‌ها عملا نمی‌توانند بخش‌های مهمی از محاسبات‌شان را انجام بدهند.
شغل‌ها و صنایع مهمی نیز به‌وجود این شبکه‌های پردازنده قدرتمند نیاز دارند. طراحی خودرو بدون وجود آنها بسیار دشوار است. پژوهش‌های اقلیم‌شناسی و پیش‌بینی‌های هواشناسی به جایی نمی‌رسد و عملا بخش مهمی از کارهای کشور که به محاسبه ربط پیدا می‌کند، در نبود ابرکامپیوترها دچار مشکل می‌شود.
ابررایانه بنا به نیازی که قرار است برطرف کند، می‌تواند بسیار ساده باشد و به‌راحتی نیز ساخته می‌شود؛ تا جایی که هم‌اکنون در دنیا یک دانشگاه می‌تواند به‌طور مستقل ابررایانه بسازد یا چند دانشگاه با وصل کردن امکانات‌شان به یکدیگر یک دستگاه با سرعت پردازش بالاتر و توانایی ذخیره اطلاعات بیشتر بسازند. خلاصه اینکه، ابررایانه نیاز هر دانشگاهی است؛ کشور که جای خود دارد. صادقانه بگویم، بدون ابررایانه زندگی کردن در یک کشور بسیار دشوار است.
در مورد ساخت ابررایانه، هیچ چالش پیچیده‌ای وجود ندارد؛ به‌خصوص در مورد سامانه‌های اولیه‌ای که کشور ما به آن نیاز دارد، پیچیدگی خاصی برای ساخت ابررایانه‌ها نداریم. چنانکه دانشگاه‌های شریف، صنعتی اصفهان و پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیشتر از 10 سال است از انواع ابررایانه‌ها در ابعاد کوچک‌تر استفاده کرده‌اند و تا حدی به نیاز صنعت و دانشگاه پاسخ داده‌اند.
مانع اصلی در ساخت و توسعه سوپرکامپیوترها نبود عزم ملی است؛ در بخش دولتی کشور، عزم ملی برای کارهای جدی کمتر می‌بینیم وگرنه مانع مالی یا فناورانه در این‌باره نداریم؛ حتی تحریم‌ها نیز در این زمینه تأثیری ندارد. انجام این کار از سدسازی که یک صنعت خیلی قدیمی است، دشوارتر نیست اما وقتی پای سدسازی می‌رسد، پول و امکانات فراهم است و صحبت ابررایانه که می‌شود، می‌گویند نیاز نداریم و بودجه‌ای نیز وجود ندارد.
دشواری در مورد ابررایانه‌ها زمانی ظاهر می‌شود که قرار باشد روی کلان‌داده‌ها و هوش مصنوعی کار کنیم چون در آن زمینه دانشگاه‌های ما به اندازه کافی آمادگی ندارند. بر فرض اگر قرار باشد یک شبیه‌سازی پیچیده، مثل شبیه‌سازی انسان با ابررایانه‌ها را اجرا کنیم، چالش داریم چون هنوز مراحل مقدماتی پژوهشی درباره آن را طی نکرده‌ایم. راه‌اندازی سیستمی که بتواند محاسبات پیچیده را انجام بدهد، چالش نیست و فقط عزم ملی
دولتمردان را می‌طلبد.
