«ماهی کور» لرستان، در معرض انقراض

فاطمه حافظی| خرم آباد - خبرنگار: 


ماهی کور از گونه‌های نادر و کمیاب جانوری در جهان است که زیستگاه آن در لرستان قرار دارد. این گونه اندمیک در دل ارتفاعات زاگرس در یک غار زندگی می‌کند. لرستان به دلیل برخورداری از شرایط خاص طبیعی تنوع زیستی متنوعی دارد و همین باعث شده است 2 گونه کمیاب ماهی کور و سمندر خالدار لرستانی در این محدوده همچنان به حیات خود ادامه دهند. این 2 گونه جانوری در سطح جهانی دارای شهرت و آوازه هستند. ماهی کور زیستگاهی زیرزمینی اطراف خرم‌آباد دارد و در جهان به نام لرستان شناخته می‌شود به همین دلیل صیانت و جلوگیری از انقراض آن ضروری است. 


گونه‌های کمیاب جانوری و گیاهی

یک کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: لرستان به واسطه بهره‌مندی از رشته‌کوه‌های مرتفع و آب‌ فراوان، زیستگاه بسیاری از گونه‌های نادر و کمیاب جانوری و گیاهی است که برخی از آنها آوازه جهانی دارند. 
«مهدی جوادی» می‌افزاید: زمانی که رشته‌کوه زاگرس تشکیل شده، ماهیانی که بومی این منطقه بوده‌اند در دل غاری حبس شده‌اند و ارتباطشان با رودخانه‌ها قطع شده است. این ماهیان به ماهی کور مشهورند. 

وی عنوان می‌کند: چند هزار سال حبس در غار، این ماهیان را به گونه‌ای خاص و منحصر به فرد تبدیل کرده است. آنها در دهه 30 توسط محققان انگلیسی و دانمارکی کشف شدند. 
این کارشناس با بیان این‌که این گونه ماهی از برخی ساختارهای جسمی بی‌بهره ‌است، ادامه می‌دهد: ساختارهایی از جمله چشم و فلس‌های این ماهی‌ها به مرور زمان از بین رفته است. 

این کارشناس محیط‌زیست بیان می‌کند: این گونه ماهی در معرض خطر انقراض است. متاسفانه خلأ اطلاع از وضعیت تنوع زیستی استان به‌ویژه گونه‌های اندمیکی نظیر ماهی کور دیده می‌شود و پژوهش چندانی درباره این گونه نادر جهانی که خاستگاه آن در لرستان است، صورت نگرفته است. 
وی ادامه می‌دهد: باید تحقیقات و مطالعات در خصوص این گونه‌های کمیاب در دستور کار قرار گیرد زیرا اطلاع‌رسانی و آگاهی از وضعیت تنوع زیستی استان و پژوهش در این خصوص می‌تواند آنها را از خطر انقراض نجات دهد. 


زیستگاهی منحصر به فرد
 
مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان نیز در گفت‌وگو با همشهری بیان می‌کند: گونه کم‌نظیر ماهی کور در دل غاری به همین نام در روستای لون بخش پاپی زندگی می‌کند. 

«مهرداد فتحی بیرانوند» با بیان این‌که غار ماهی کور یکی از منحصر به فردترین زیستگاه‌های آبی زیرزمینی در ایران و جهان است، ادامه می‌دهد: لرستان سازه‎هایی در رشته‌کوه زاگرس دارد و وجود حفره‌های زیرزمینی مرتبط با این سازه‌ها آن را به زیستگاهی برای تکامل و زندگی موجودات غارزی تبدیل کرده است. 

این مسئول می‌گوید: مراحل مقدماتی ثبت غار ماهی کور سال 82 از سوی اداره‌کل محیط‌زیست لرستان به عنوان اثری طبیعی و ملی در قالب تهیه یک طرح انجام شد. این غار پس از 2 سال از سوی شورای عالی حفاظت محیط‌زیست با مصوبه شماره 262 به عنوان اولین اثر طبیعی ملی لرستان ثبت شد. 
وی اظهار می‌کند: این گونه‌ کمیاب در غار ماهی کور برای اولین بار سال 1937 توسط 2 محقق خارجی کشف شد و این غار تا 2 سال پیش تنها زیستگاه 2 گونه اندمیک از ماهی کور بوده
 است. 


کشف گونه جدید ماهی کور 

مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان می‌گوید: کپورماهی و سگ‌ماهی 2 گونه نادر و منحصر به ‌فرد از ماهیان کور لرستان هستند که در هیچ کجای دنیا مشابه آنها دیده نشده است. اخیرا گونه سومی هم کشف شده است. 
فتحی بیرانوند با بیان این‌که گونه سوم با گونه‌های دیگر تفاوت‌هایی از لحاظ ظاهری دارد، می‌افزاید: این گونه را محیط‌بان «عیدی حیدری» کشف کرده است. 

محققان محیط‌زیست به پاس زحمات او، این گونه را که در واقع گونه سوم موجود در غار ماهی کور است، با نام علمی «عیدی نیماچیلوس» نامگذاری کرده‌اند. 
این مسئول عنوان می‌کند: احتمال دارد گونه‌های دیگری نیز در این غار وجود داشته باشند که در صورت کشف مورد مطالعه و شناسایی قرار می‌گیرند و به عنوان یک ذخیره باارزش ژنتیکی به دنیا معرفی می‌شوند. 


مشخصات ماهی کور 

فعال زیست‌محیطی بیان می‌کند: گونه سوم ماهیان کشف شده در غار ماهی کور لرستان هیچ‌گونه فلسی روی بدنش ندارد و یک گونه زیبا و منحصر به فرد به شمار می‌رود. ماهی کور بسیار مقاوم است و می‌تواند یک سال و نیم تا 2 سال در شرایط آزمایشگاهی به حیات خود ادامه دهد. 
«رضا جودکی‌نژاد» ادامه می‌دهد: برخی اعتقاد دارند محصور شدن این گونه‌ها در غار باعث شده است آنها چشم خود را از دست بدهند و برخی نیز دلیل آن را فعال شدن یک نوع ژن در بدن این ماهی‌ها می‌دانند. 
وی می‌گوید: دسته اخیر معتقدند ماهی کور در مراحل نخست جنینی چشم دارد اما با فعال شدن ژنی خاص در آن شبکیه، مردمک و عدسی چشمش تحلیل می‌رود و حفره و کاسه چشم با بافت‌های اطراف پر می‌شود.