اعتماد ویژه به آقای رئیس

می‌توان عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی را یک چهره خاص قلمداد کرد؛ کسی که از زمان پذیرش مسئولیت یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین سکان‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری آن هم در شرایط خاص پولی و ارزی و تهدیدهای بیرونی موفق شده اختیارات ویژه‌ای بگیرد و اعتماد سران قوای سه‌گانه را برای پیشبرد برنامه‌هایش به‌دست آورد. تردیدی نیست که تأخیر و تعلل او برای اجرای برنامه‌هایش در عرصه نظام بانکی بیمار می‌تواند به پاشنه آشیل همتی تبدیل شود. او می‌داند سرعت تحولات اقتصادی به‌گونه‌ای است که امکان تصمیم‌گیری را در شرایط عادی می‌گیرد و شاخص‌های اقتصادی نگران‌کننده ازجمله شکننده‌بودن ثبات ارزی ایجادشده و چندنرخی رانت‌زای ارزی، روند فزاینده نرخ تورم، پایه پولی و نقدینگی و کندتر شدن و حتی احتمال منفی‌شدن نرخ رشد اقتصادی همه و همه نشان می‌دهد که او فرصت چندانی برای پاسخ‌دادن به اعتماد ویژه‌ای که به او شده را ندارد. هرچند از سکاندار بانک مرکزی انتظار نمی‌رود که شتابزده عمل کند، اما انفعال احتمالی، تهدید‌کننده پست مسئولیت‌اش خواهد بود.

شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی که در آن سران قوای مجریه، قضاییه و مجلس حضور دارند، از زمان انتصاب همتی نه‌تنها به او اختیارات ویژه‌ای برای مدیریت بازار ارز، استفاده از عملیات بازار باز پولی و انتشار اوراق ریالی و ارزی داده، که همین دیروز این شورا تصمیم گرفت تا به برنامه بانک مرکزی برای اصلاح نظام بانکی پاسخ مثبت دهد. هرچند جزئیاتی از این تصمیم تاکنون منتشر نشده، اما روشن است با این تصمیم طرح پیشنهادی تعدادی از نمایندگان مجلس برای تغییر در ساختار تصمیم‌گیری و ارکان مدیریتی بانک مرکزی، قرار نیست مبنای تصمیم‌گیری مجلس باشد و نمایندگان چشم‌ به راه لوایح پیشنهادی بانک مرکزی هستند.

تجربه نشان داده که آثار تصمیم‌‌های پولی و ارزی در میان‌مدت و بلندمدت نمایان می‌شود اما واقع ماجرا این است که انتظارات عمومی از اثر این تصمیم‌ها در کوتاه‌مدت به‌گونه‌ای است که انتظار می‌رود سکاندار بانک مرکزی به استقلال این نهاد اهمیت دهد و تحت فشار دولتی‌ها و غیردولتی‌ها قرار نگیرد. تجربه اخیر مداخله حداقلی بانک مرکزی در بازار ارز پس از شکل‌گیری موج هیجان ارزی نشان داد که بانک مرکزی به کوتاه‌مدت و رضایت سیاستمداران نمی‌اندیشد که اگر غیر از این بود وقتی محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور از دلار 7500تومانی سخن می‌گوید، این خطر را تقویت می‌کرد که گویا بانک مرکزی قرار است بله‌قربان‌گوی دولت باشد. اما سکوت همتی و اجرای سیاست اعلام‌نشده بانک مرکزی مبنی بر مداخله در بازار ارز در سطوح قیمتی نزدیک به بازار آزاد، نشانه امیدوارکننده‌ای بود که حکایت از بی‌توجهی به پالس‌های قیمتی برای ارزان‌سازی شکننده و تصنعی بازار ارز دارد.

پیشنهاد می‌شود که همتی به همان میزان که تلاش دارد تا در سایه اعتماد سران قوا، اختیارات و تضمین‌های ویژه بگیرد، می‌تواند بدنه کارمندگرا و کم‌تحرک بانک مرکزی را به بدنه کارشناس‌محور و پویاتری تبدیل کند و با به‌روز کردن آمارهای اقتصادی و شاخص‌های کلان و کلیدی و گفت‌وگوی صریح و صادقانه با مردم، اعتماد تضعیف شده مردم به بانک مرکزی را برگرداند. لازم نیست که زیاد سخن بگوید و هر هفته در رسانه‌ها ظاهر شود، اما می‌تواند راه را برای گفت‌وگوی کارشناسی و نقادانه هموارتر سازد.

باید منتظر ماند و دید آیا اختیارات ویژه به بانک مرکزی که بخش زیادی از آن جزو ماموریت‌ها و وظایف آن بوده که بر اثر تحولات خاصی محدود شده بود، می‌تواند اقتدار عمل و استقلال رأی را به یکی از مهم‌ترین اضلاع راهبری اقتصاد ایران برگرداند؟