آیا تلاش‌ها برای احیای دریاچه ثمری دارد؟
دریاچه‌ای غرق در خشکی
نماینده استان‌های آذربایجان‌شرقی، غربی و کردستان از اقدامات اجرایی برای احیای دریاچه ارومیه می‌گویند
خدیجه نوروزی
مدت‌هاست که اخبار مربوط به دریاچه ارومیه، گاه مردم را امیدوار و گاه ناامید کرده است. بارها و بارها دلایل رسیدن به چنین وضعیتی را از زبان مسئولان شنیده‌ایم که می‌گویند بیش از حد مجاز آب برداشته شده و کشاورزی در حوضه توسعه یافته. در چنین شرایطی همه چشم‌ها به راهکارهایی است که در دست اجراست و مردم این منطقه می‌خواهند بدانند تا کی باید منتظر بمانند و آیا می‌توان چشم امیدی به احیای بزرگ‌ترین آبگیر دائمی در آسیای‌غربی داشت؟ حدود 4سالی می‌شود که کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه برای حل این بحران زیست‌محیطی وارد میدان شده تا با اجرای طرح‌های راهبردی اقداماتی را در جهت تثبیت وضعیت و جلوگیری از روند نابودی آن انجام دهد. دفاتر ستاد احیای دریاچه ارومیه در 3 استان آذربایجان‌شرقی، غربی و کردستان نقش نظارت و پایش پروژه‌هایی که توسط نهادها و سازمان‌های مربوطه ازجمله وزارت نیرو و سازمان آب منطقه‌ای، جهادکشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست در حال انجام است را برعهده دارند.
کردستان؛ پیشتاز در احیا
کردستان یکی از استان‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه در برنامه‌‌های احیا، فراتر از تعهداتش عمل کرده و کار عملیاتی انجام داده است. معاون استاندار کردستان با بیان این موضوع می‌گوید: وسعت حوزه دریاچه ارومیه در استان ما 5هزار و 200کیلومترمربع است و طبق وظایف ملی‌مان فقط 11درصد از سهم آبی که به دریاچه ارومیه سر ریز می‌شود را برداشت می‌کنیم. با اینکه سهم بیکاری در 2شهر سقز و دیوان‌دره که در کنار دریاچه هستند 7/13درصد است و کمترین درآمد سرانه کشور را دارند اما ما حاضر نشدیم از حقابه دریاچه به نفع خودمان بهره ببریم.
حسین فیروزی اظهار می‌کند: تنها خواهش ما از مسئولان وزارت نیرو و ستاد احیای دریاچه ارومیه این است که در احیا، منطق زیست‌محیطی را لحاظ کنند و اجازه دخالت‌های سیاسی ندهند و استان‌های همجوار را مجاب به رعایت سهم آورد کرده و از برداشت اضافه جلوگیری کنند. تمام زمین‌های اطراف دریاچه در محدوده ما کشت دیم است. ما حدود 4سال است که به‌دنبال تخصیص آب به یک گلخانه 100هکتاری در اطراف سد کاظمی سقز هستیم اما وزارت نیرو مخالفت می‌کند. 90درصد آورده این سد در کردستان و فقط 10درصد آن از بوکان تأمین می‌شود.
اقدمات مؤثر در آذربایجان شرقی
خلیل ساعی-دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی- معتقد است: اگر روند خشک‌شدن‌ها مانند گذشته ادامه داشت سالانه شاهد کاهش 40 تا 45سانتی‌متری تراز دریاچه بودیم. او می‌گوید: اما از سال 93 که ستاد احیا با همکاری 5دستگاه، 27راهکار برای احیا درنظر گرفت و اقدام به اجرای پروژه‌ها کرد توانسته‌ایم در حفظ تراز دریاچه موفق باشیم و آن را تثبیت کنیم.
در قالب طرح احیا قرار است دریاچه ارومیه ظرف مدت 10سال به سطح تراز اکولوژیک خود، یعنی هزار و 274متر از سطح آب‌های آزاد برسد. اما ساعی رسیدن به این مطلوب را مستلزم اعتبار می‌داند. او اظهار می‌کند: دریاچه در مدت 20سال خشک شده و به چنین وضعیتی رسیده و دولت مصمم است تا سال 1402قسمتی از آن را که نیاز است احیا کند. ستاد، سالانه بیش از 2هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد تا در کل حوضه هزینه کند اما با وضعیت موجود اقتصاد کشور، اعتبارات کمی تخصیص می‌یابد. البته دولت تمام تلاش‌ا‌‌ش را انجام می‌دهد تا بودجه‌های مورد نیاز تأمین شود. دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی همکاری مردم و کشاورزان را در کوتاه‌کردن زمان احیا بسیار مؤثر می‌داند و می‌افزاید: احیا نیازمند روی‌آوردن کشاورزان به استفاده از روش‌های آبیاری نوین مانند آبیاری تحت فشار بارانی و قطره‌ای است تا مصرف در این بخش کاهش یابد. هدف ما این است که هر ساله 8درصد از مصرف آب کشاورزی کم شود تا مازاد آن به نفع دریاچه رهاسازی شود. اگر آب مازاد بر نیاز شرب و صنعت، به پیکره دریاچه رهاسازی شود می‌تواند حقابه را تأمین کند که الحق و الانصاف مردم استان آذربایجان شرقی، به‌ویژه تبریزی‌ها در این موضوع پیشگام بوده و تاکنون همکاری خوبی داشته‌اند.
یکی از طرح‌هایی که در دستور کار ستاد احیا قرار دارد انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های حوضه آبریز به دریاچه است. بر همین اساس از ظرفیت مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب تبریز استفاده خواهد شد تا پساب‌های تولیدی تأمین‌کننده بخشی از آب مورد نیاز دریاچه باشد.
کشاورزان آذربایجان غربی تضمین می‌خواهند
حمیدرضا رزاقی -مسئول پایش ستاد احیای دریاچه در آذربایجان غربی- با اشاره به لزوم تغییر الگوی کشت می‌گوید: بارها جلسات توجیهی برای کشاورزان منطقه برگزار کرده‌ایم اما آنها هنوز اعتماد و اطمینان لازم را ندارند و برای تغییر الگوی کشت‌هایی مانند چغندر که آب‌بر هستند، تضمین می‌خواهند. البته حق هم دارند چون روزی‌شان از این راه تأمین می‌شود. وی ادامه می‌دهد: خرید تضمینی محصولات، تدبیری است که دولت باید برای ترغیب کشاورزان به تغییر الگوی کشت و کاهش مصرف آب به‌کار گیرد. همچنین هنوز بسیاری از باغ‌ها به‌صورت سنتی آبیاری می‌شوند حتی در اوایل بهار و زمستان‌ها که کشتی انجام نمی‌گیرد کشاورزان سرخود اقدام به باز‌کردن دهانه‌های آبگیر شبکه‌های آبیاری و زهکشی می‌کنند تا زمین‌هایشان تغذیه شود که با این کارشان حقابه‌ای به دریاچه نمی‌رسد. رزاقی معتقد است: با اجرای طرح‌های توسعه بوم‌گردی باید موجب تمرکززدایی اهالی منطقه در بخش کشاورزی شود. در همین راستا نیز روستاهای ممیند و یادگارلو در شهرستان نقده، روستاهای قره‌سقل، میرآباد و هق در شهرستان اشنویه و روستاهای عبدالله کُرده، قاضی‌آباد، خرخره و لج در شهرستان مهاباد برای بررسی ظرفیت‌های بوم‌گردی و ایجاد معیشت‌های پایدار مورد بررسی کارشناسان دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه قرار گرفته‌اند؛ رویدادی با که با استقبال اهالی بومی منطقه مواجه شده است. رزاقی به یکی دیگر از اقدامات ستاد احیا اشاره می‌کند و می‌افزاید: پروژه‌های طرح لایروبی و مسیرگشایی رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حال اجراست. رودخانه‌های استان در حال لایروبی است تا سرعت جریان آب ورودی به پیکره اصلی دریاچه افزایش یابد.
طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه نیز در حال اجراست.
در همینه زمینه :
