اس -400؛ سلاح مرگبار روسی علیه اتحاد آمریکایی

جواد نصرتی/ خبرنگار
مانورهای جنگی وستوک2018 که بزرگ‌ترین تمرین‌های نظامی تاریخ روسیه بود، علاوه بر فرصتی برای انجام تمرین‌های نظامی، نمایشی تبلیغاتی برای تسلیحات ساخت روسیه به شمار می‌رفت.

به‌گزارش الجزیره، در این مانورها که نزدیک به 300هزار نفر از روسیه ، چین و مغولستان در آن شرکت داشتند، روسیه سیستم دفاع موشکی هوایی پیشرفته خود، اس -400 را به نمایش گذاشت. این سامانه دفاع هوایی ‌که نسخه پیشرفته‌تر سیستم اس-300 است، یکی از پیشرفته‌ترین و پرمشتری‌ترین سیستم‌های تسلیحاتی روسیه است.

اس-400 به‌خاطر توانایی‌های بی‌نظیرش که آن را به رقیبی برای سیستم‌های دفاعی غربی تبدیل کرده، مشتری‌های متنوعی همچون چین، عربستان سعودی، ترکیه، هند و قطر دارد. با این حال همه دولت‌هایی که برای خرید این سیستم ابراز تمایل کرده‌اند، با خطر تحریم‌ها و تنبیه‌های آمریکا مواجه هستند.

اس-400 نه‌تنها فناوری بسیار پیشرفته‌ای دارد که در بلندمدت حتی می‌تواند به اتحاد واشنگتن و برخی هم‌پیمانانش ضربه وارد کند و به همین‌خاطر آمریکا نسبت به فروش گسترده آن حساسیت نشان می‌دهد.

سیمئون وزمان، پژوهشگر ارشد مؤسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم، درباره توانایی‌های این سامانه می‌گوید: «اس-400  یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی هوایی موجود در دنیاست که با بهترین نمونه‌های غربی برابری می‌کند. رادارها و دیگر سنسورهای آن، در کنار موشک‌ها، فضایی بسیار گسترده را پوشش می‌دهند؛ رادار این سامانه دست‌کم 600کیلومتر برد شناسایی دارد و برد موشک‌های آن نزدیک به 400کیلومتر است. این سامانه دقیق است و می‌تواند تعداد بسیار زیادی هدف، ازجمله اهداف رادارگریز را  شناسایی و ردیابی کند.»
دیگر مزیت این سامانه دفاعی، ساختار ماژولار (چندتکه‌ای) و قابلیت بالای تحریک آن است؛ این یعنی سامانه خیلی زود تنظیم می‌شود، شلیک می‌کند و چند دقیقه بعد محل شلیک را ترک می‌کند.

یکی از بزرگ‌ترین خریداران این سامانه، ترکیه، ‌یکی از اعضای ناتو است. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه همین تابستان اعلام کرد که کشورش مایل است هرچه زودتر این سامانه را دریافت کند و روس‌ها گفته‌اند احتمالا موعد تحویل، سال2019 خواهد بود.

این تمایل شدید ترکیه، البته متحدان آنکارا در ناتو را به‌خاطر دلایل فنی و سیاسی نگران کرده است. اس-400 از نظر فنی می‌تواند گامی به جلو برای ترکیه باشد اما اضافه کردن یک سیستم روسیه به ساختار دفاعی ناتو، می‌تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد. سیستم دفاعی در ناتو در واقع شبکه‌ای گسترده از انواع تسلیحات است و در این شرایط، یک مشکل می‌تواند عدم‌تطابق داده‌های اس-400 با این شبکه گسترده‌تر باشد.

اما آنطور که کوین برند، تحلیلگر نظامی همکار با شورای روابط خارجی آمریکا می‌گوید، مسئله دیگر، نیات احتمالا پنهانی روسیه است؛ «آیا نیروهای پشتیبانی روسیه، ‌به اطلاعات ناتو دسترسی خواهند داشت؟»

هند، عربستان سعودی و قطر، قطعا چنین نگرانی‌های فنی‌ای نخواهند داشت اما چنین کاری از سوی آنها، می‌تواند پیامدهای سیاسی و اقتصادی از سوی آمریکا به همراه داشته باشد.
در سال2017، آمریکا در واکنش به دخالت روسیه در انتخابات سال پیش از آن، قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم (کاتسا) را تصویب کرد. براساس این قانون، آمریکا می‌تواند علیه افراد، شرکت‌ها و کشورهایی که «امنیت جهانی را مختل می‌کنند» اقدام کند. آمریکا با استناد به همین قانون اعلام کرد که خرید هواپیماهای جنگنده سوخو-35 و سامانه دفاع موشکی اس-400 از روسیه توسط چین نقض قانون است و درباره هند هم هشدار مشابهی داد. با وجود این، هفته گذشته نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، قرارداد خرید این سامانه را با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه امضا کرد. مودی بعد از امضای این توافق 5میلیارد دلاری به پوتین گفت: «برای هند، روابط با روسیه اولویت بالایی دارد.»

با وجود خرید اس-400 از سوی هند، احتمال تحریم کردن این کشور از سوی آمریکا کم است. وزمان در این‌باره به الجزیره می‌گوید: «تحریم‌ها اتوماتیک نیستند و برخی معافیت‌ها ممکن است. در مورد هند و برخی کشورهای دیگر، اعمال تحریم غیرمحتمل است چون این کشورها شرکای مهم نظامی و سیاسی آمریکا هستند. حتی تحریم‌های محدود هم این کشورها را عصبانی خواهد کرد.» فروش چنین تسلیحات پیشرفته و حساسی، ‌نشانه‌ای از همکاری‌های گسترده سیاسی بین دو طرف است و این مغایر با تلاش‌های آمریکا برای ایزوله کردن روسیه است و می‌تواند ناراحتی واشنگتن را به همراه داشته باشد.

پس چرا کشورهایی مانند هند و ترکیه ریسک ناراحت کردن آمریکا را قبول می‌کنند؟

هند مشخصا تمایل ندارد تنها از یک فروشنده خرید کند و به آن وابسته باشد و از نظر ژئوپولتیک منطقی است که همچون گذشته، باز هم از روسیه خرید کند.

مسئله دیگر، تبادل فناوری‌های نظامی است، کاری که روسیه برخلاف آمریکا، حاضر به انجام آن است.

برای ترکیه اما اس-400 به مسئله‌ای حیثیتی تبدیل شده است. وزمان می‌گوید: «سر خم نکردن برابر آمریکا و ناتو نشان می‌دهد که ترکیه رئیس خودش است و می‌تواند برابر آمریکا و ناتو هم ایستادگی کند.»