نهادهایی که تا امروز باقی مانده‌اند

مرتضی کاردر/روزنامه نگار

نهادهای مربوط به کودکان و نوجوانان در ایران سابقه‌ای طولانی‌ دارند و در مقایسه با دیگر کشورها قدیمی‌تر و ریشه‌دارتر هستند. شکل‌گیری این نهادها مدیون کوشش‌های جمعی است که در دهه‌های 30 و 40 و 50 با شناخت درست از وضعیت ایران و آگاهی از روش‌های نوین آموزش و تعلیم و تربیت و فعالیت‌های فرهنگی برای کودکان در دنیا زمینه‌های شکل‌گیری چنین نهادهایی را فراهم کردند. بنیان درست این نهادها سبب شد که در سال‌های بعد نیز باقی بمانند و گذر ایام و حوادث گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نتوانند خلل چندانی به فعالیت آنها وارد کنند.

تلاش برای توسعه و ترویج کتابخوانی در میان کودکان،  رسیدگی به وضعیت آموزش و بهداشت کودکان،  به کارگیری شیوه‌های نوین آموزش و پرورش کودکان و.... زمینه‌ساز شکل‌گیری نهادهایی مثل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کانون اصلاح و تربیت،  سپاه دانش،  شورای کتاب کودک،  مدرسه‌هایی با شیوه‌های آموزشی نوین و... شد؛ نهادهایی که همه‌شان تا امروز باقی مانده‌اند.

مجموعه این تلاش‌ها دوره‌ای طلایی را برای ادبیات و فرهنگ و هنر کودکان و نوجوانان در آن سال‌ها رقم زد. در نتیجه همین تلاش‌ها بود که بسیاری از آثار مهم ادبیات کودکان و نوجوانان به فارسی ترجمه شد،  کتاب‌های درسی مدرسه‌ها اصلاح شد،  فن کتاب‌سازی کودکان و نوجوانان در ایران رونق گرفت،  سینمای کودکان و نوجوانان ایران یا آنچه بعدها به نام سینمای کانونی شناخته شد، شکل گرفت و سینماگران بسیار مهم و معتبری از این جریان برآمدند.

وجود الگوهای درست سبب شد که این نهادها در سال‌های بعد نیز به شکل‌های گوناگون بازتولید شوند و بارها به شکوفایی برسند و در جاهای دیگر نیز بارور شوند.در نتیجه همین تلاش‌هاست که ادبیات کودک و نوجوان ایران در دنیا شناخته‌شده‌تر از دیگر گونه‌های ادبیات ایران است و به دلیل همین تلاش‌هاست که تصویرگران کتاب‌های کودک ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی شناخته شده‌اند و توان هماوردی و رقابت با بزرگ‌ترین تصویرگران دنیا را دارند و برای همین است که وقتی سینمای کودک در دنیا بررسی می‌شود آثار سینماگران ایرانی مثل عباس کیارستمی،  امیر نادری،  ابراهیم فروزش و... به‌عنوان بخشی از تاریخ سینمای کودکان و نوجوانان در دنیا شناخته می‌شود.

لیلی ایمن (آهی) در 89سالگی درگذشت؛ بانویی که یکی از بنیانگذاران نهادهای کودک در ایران بود. او یکی از اصلی‌ترین شخصیت‌های اصلاح و بنیان نهادها در ایران به شمار می‌رفت. زنده‌یاد آهی از ویراستاران ارشد و مشاور بخش کتاب‌های کودک بنگاه ترجمه و نشر کتاب بود. وی در سال‌های دهه 40 به همراه جبار باغچه‌بان و زهرا خانلری کار ساماندهی کتاب‌های درسی ایران را بر‌عهده گرفت. در همان سال‌ها همراه با توران میرهادی، منوچهر انور، معصومه سهراب، یحیی مافی،  مهدی آذریزدی و... شورای کتاب کودک را بنیان‌ گذاشت و تا سال 1359دبیری آن را بر‌عهده داشت. تا زمانی که نهادهای کودکی در ایران باقی است نام او به‌عنوان یکی از بنیانگذاران این نهادها در ذهن کودکان ایران باقی خواهد ماند.