فصلی تازه در حذف فساد

حامد فوقانی | خبرنگار:

1- زمانی که برلوسکونی، نخست‌وزیر سابق ایتالیا به اتهام فساد اداری و پرداخت رشوه برای خرید و فروش سناتورها در دادگاه حاضر شد، شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که چند شهردار کوچک و بزرگ و بعد هم شهروندانی از شهر میلان پای‌شان به میان کشیده شود. ماجرا از آن قرار بود که سناتورها از شهرداران برای سوءاستفاده از املاک عمومی بهره گرفته بودند و شهرداران نیز به ناچار و تحت فشار، چند شهروند در همسایگی املاک مورد نظر را خریده بودند. شاید همین عوامل باعث شد تا دادگاه حکم به جاروکشی برلوسکونی به‌مدت 4ساعت در هفته برای یک‌سال دهد. این مسئله در مورد سیاستمدار بزرگ هم‌دوره برلوسکونی در فرانسه یعنی ژاک شیراک به شکلی دیگر رخ داد. آن زمان شیراک، رئیس‌جمهور پیشین فرانسه در مارس 2011(اسفند 89) متهم شد که به ‌صورت غیرقانونی، مبالغی را در اختیار حزب محافظه‌کار قرار داده و مرتکب اختلاس شده است. این اتهام باعث شد تا حتی اتهامات دیگری از او هنگامی که در سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۵ شهردار پاریس بود، مطرح و بررسی شود. اگرچه این بخش از اتهامات به نتیجه‌ای نرسید اما نشانه‌هایی از ارتباط مستقیم زیردستان شیراک و مدیران رده عملیاتی (رده پایین) و کارکنان شهرداری پاریس با شهروندان برای اخذ رشوه دیده می‌شد. نکته قابل اهمیت در پرونده هر دو سیاستمدار بزرگ نه‌چندان سال‌های دور اروپا، به این بازمی‌گشت که آنها درخصوص اتهامات مدیریت شهری، خودشان در نوک پیکان قرار نداشتند و به‌احتمال فراوان دخالتی متوجه‌‌شان نبود و از فسادهای مربوطه در چنین حوزه‌ای تا حد زیادی تبرئه شدند؛ یعنی فساد اصلی به افرادی باز‌می‌گشت که در رده‌های پایین بودند و از ارتباط چهره به چهره با مردم بهره می‌بردند.

2- مدیران رده بالای شهرهای اروپایی و دیگر شهرهای توسعه‌یافته جهان برای اینکه در مخمصه‌های اخذ رشوه توسط رفتار غیراخلاقی برخی از کارکنان‌ رده پایین نیفتند،طی سال‌های اخیر سعی کرده‌‌اند تا استفاده از فناوری و IT را فقط برای حمل‌ونقل آسان‌تر، ترافیک‌روان‌تر و کسب درآمد به‌کار نگیرند؛ بلکه از زیرساخت‌های ایجاد شده، حداکثر بهره را در راستای مبارزه با فساد در بدنه شهرداری‌ها ببرند. دلیل هم مشخص بود؛ اول اینکه تبانی و اختلاس دیگران متوجه آنها نمی‌شد، دوم همه‌‌چیز ثبت می‌شود و سوم اینکه هزینه‌ها کاهش می‌یابد. مورد آخر را می‌توان به نوعی افزایش درآمد هم دانست.

3- بررسی دوره‌های اخیر مدیریت شهری تهران و کلانشهرهای کشور ایران نشان از این دارد که کمتر تلاشی برای استفاده از فناوری‌ در جهت کاهش فساد انجام شده است. درحالی‌که اساسا مبارزه با فساد در شهرداری‌ها مطالبه عمومی بوده و هست. به همین‌خاطر است که شهردار تهران همچنان بر افزایش شفافیت تأکید می‌کند.

4- اگر امروزه دفاتر ثبت اسناد کمک بزرگی به دستگاه قضایی به‌حساب می‌آیند تا مردم از مراجعه حضوری به دادسراها و نهادهای قضایی برای خیلی از امور بپرهیزند، به همین فناوری اطلاعات برمی‌گردد. البته که تهران و خیلی از کلانشهرهای دیگر بسترهای لازم را در این خصوص دارند؛ از فیبرنوری گرفته تا دیتاسنترها و دیسپاچینگ‌ها و سوئیچ‌ها. بنابراین باید از فرصت ایجاد‌شده نهایت بهره را برد.

5- شورای پنجم شهر تهران در سال نخست فعالیت خود، پروژه سامانه شفافیت را برای بارگذاری قراردادهای بالای یک‌میلیارد تومان در فاز اول به سرانجام رساند. حالا در فصلی تازه به‌نظر می‌رسد که برای مبارزه با فساد و افزایش شفافیت، رویکرد هوشمندسازی در راستای کاهش ارتباط چهره به چهره را دنبال کند؛ مسئله‌ای که باید پیش از اینها به سرانجام می‌رسید. در گام نخست همانطور که سیدمحمدعلی افشانی، شهردار تهران گفته، می‌توان کل فرایند صدور پروانه را مکانیزه کرد. رفت‌وآمدهای متقاضیان بین شهرداری‌های نواحی و دفاتر خدمات الکترونیک شهر از این منظر تا حدودی حذف شده و رانت‌ها و فسادهای احتمالی از بین می‌رود. صدالبته که حذف ارتباط چهره به چهره به ‌معنای بسته‌شدن درب اتاق مسئولان به روی مردم و ایجاد سیستم هوشمند و دقیق برای برقراری ارتباط بین شهروندان با شورای شهر نیست.