مهمان ناخوانده چرنوبیل

زهرا خلجی | روزنـامه‌نگـار

سـال ۱۹۹۱ گــروهـی از دانشمندان هنگام بررسی خرابه‌های رآکتور شماره ۴ چرنوبیل، با موجودی روبه‌رو شدند که انتظارش را نداشتند: نوعی قارچ سیاه‌رنگ که نه‌تنها در محیط شدیدا آلوده زنده مانده بود، بلکه به‌نظر می‌رسید با تابش رادیواکتیو بهتر رشد می‌کند. این قارچ که عمدتاگونه‌هایی مانند Cladosporium sphaerospermum را شامل می‌شود، روی دیوارهای بتنی، لوله‌های فلزی و حتی بخش‌هایی از «پوشش محافظ» رآکتور دیده شد. ساختار آن سرشار از ملانین است؛ همان رنگدانه‌ای که در پوست انسان نیز وجود دارد. همین ملانین، کلید رفتار عجیب قارچ است: استفاده از تابش برای تولید انرژی؛ فرآیندی شبیه «فتوسنتز»، اما به‌جای نور خورشید با رادیو اکتیو.

ماهیت قارچ سیاه
قارچ‌های رادیوتروف، یعنی قارچ‌هایی که می‌توانند از تابش یونیزان (مثل پرتو گاما) به‌عنوان منبع انرژی استفاده کنند. بررسی‌ها نشان داد این قارچ‌ها نه‌تنها در برابر دوزهای بسیار بالای پرتو گاما زنده می‌مانند، بلکه به‌نظر می‌رسد به سمت منبع تابش جذب می‌شوند و به طرف آن رشد می‌کنند؛ پدیده‌ای که به آن رادیوسنتز می‌گویند. این پدیده‌ می‌تواند در آینده مسیر تازه‌ای برای حفاظت از انسان‌ها در برابر تشعشعات هسته‌ای یا استفاده از قارچ‌ها در سفرهای فضایی باز کند. در آزمایش‌های ناسا، قارچ در ایستگاه فضایی هم رشد موفق داشته و نشان داده که تابش کیهانی را نیز تحمل می‌کند.