گزارش
چالش برنج
با وجود ممنوعیت کشت برنج در برخی نقاط استان، همچنان شاهد کشت این محصول هستیم
مرضیه قاسمی| کرمانشاه- خبرنگار:
چند سالی است که کشت وسیع برنج به علت بحران کم‌آبی در برخی نقاط استان با ممنوعیت‌هایی همراه شده است، اما برخی کشاورزان همچنان این محصول را کشت می‌کنند. این در حالی است که مسئولان آب منطقه‌ای استان طی اطلاعیه‌هایی کشت برنج در دهستان‌های دیره و گلین از توابع شهرستان گیلانغرب و در شهرستان‌های هرسین و صحنه را ممنوع اعلام کرده‌اند.
کشت برنج با جغرافیای استان سازگار نیست
یک کارشناس منابع آبی در این زمینه به همشهری می‌گوید: کشت برنج با محیط جغرافیایی کرمانشاه سازگار نیست و باعث تنش آبی در این استان می‌شود. «عباس رحیمی» می‌افزاید: علاوه بر این کشت برنج به کاهش شدید آب سفره‌های زیرزمینی و خشکی رودخانه‌ها منجر می‌شود.وی با اشاره به افزایش کشت برنج در شهرستان صحنه بیان می‌کند: روند افزایشی کشت برنج در صحنه باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و ایجاد مشکلاتی برای چاه‌های تامین آب آشامیدنی برخی روستاهای منطقه شده است.
این کارشناس ادامه می‌دهد: اگر شالیکاری با وضعیت فعلی ادامه یابد، بسیاری از روستاها با مشکل کم‌آبی مواجه می‌شوند و سطح آب‌های زیرزمینی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
تشویق بهتر از تنبیه است
این کارشناس منابع آبی مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی را امری ضروری می‌داند و می‌افزاید: در این بخش، سیاست‌های تشویقی بیش از سیاست‌های تنبیهی کارآمد و تاثیرگذار است.
رحیمی با بیان این‌که زمانی ممنوعیت یک کار اثربخش است که راهکارهای درمان به شکل اصولی و کارشناسی ارائه شود، اظهار می‌کند: ممنوعیت کشت برنج بدون راهکار کارشناسی شالیکاران استان را نگران کرده است و در حالی آنها از خدمات کشاورزی به دلیل کشت برنج محرومند که معیشتشان به این کشت وابسته است.
وی می‌افزاید: نبود نگاه کارشناسی و آموزش‌های بخش ترویج سازمان جهاد باعث ضرر کشاورزان شده است. از این رو، امسال شالیکاران بدون توجه به ممنوعیت کشت اقدام به کاشت برنج کرده‌اند. این مشکلات کشاورزان و برنج‌کاران کرمانشاهی را بیکار کرده است و در شرایط گرانی‌های افسارگسیخته اخیر، قیمت برنج مصرفی مردم قطعا با افزایش مواجه خواهد شد که هر دو مورد نگران‌کننده است.
منبع درآمدمان از بین رفته است
یکی از برنج‌کاران استان صحنه می‌گوید: هر سال در خرداد ماه برنج کشت می‌کردیم، اما چند سالی است با ممنوعیت کشت مواجه شده‌ایم و چون قطعات زمینمان کوچک است، امکان کشت‌های دیگر را نداریم.
«م. الف» با بیان این‌که کارشناسان کشاورزی به آنها اعلام کرده‌اند که نباید برنج کشت کنند، ادامه می‌دهد: اما ما چاره‌ای جز کشت برنج نداریم، چراکه کشاورزان این منطقه از طریق تولید برنج درآمد کسب می‌کنند. این کشاورز تصریح می‌کند: بیشتر مردم کرمانشاه از برنج محلی عنبربو استفاده می‌کنند. جایگزین کردن این برنج برای مردم بسیار سخت و دشوار است.
اکنون تنها منبع درآمد ما کشت برنج است که این را هم دولت ممنوع کرده است. وی می‌افزاید: در طول مدت ممنوعیت سختی زیاد کشیدم. به خاطر ممنوعیت بخش زیادی از منبع درآمدم از بین رفته است و برای امرارمعاش با مشکلات زیادی مواجه شده‌ام. تولید محصول ما به کمتر از نصف رسیده است و با وجود برنج‌های مشابه که از ایلام به کرمانشاه می‌آید، آن درصد کم هم فروش چندانی ندارد. این برنج‌کار با اشاره به این‌که شهرستان صحنه کارخانه یا شرکتی ندارد که مردم منطقه در آنجا مشغول کار شوند، بیان می‌کند: اغلب افرادی که در روستاها زندگی می‌کنند تنها از طریق کشاورزی می‌توانند گذران زندگی کنند. اگر قرار است کشت برنج به عنوان تنها درآمد مردم منطقه ممنوع شود، پس باید چه کاری انجام داد تا بتوان امرارمعاش کرد؟
4 سال ممنوعیت به بحران آب کمکی نکرد
یک کارشناس محیط زیست هم در این زمینه با اشاره به ناکارآمدی طرح ممنوعیت کشت برنج به همشهری می‌گوید: این طرح که از سال 93 برای مدیریت مصرف آب تصویب شد، نمی‌تواند راهکار مناسبی برای مدیریت صحیح آب باشد. ضمن این‌که اشتغال و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. «سعید یاوری» می‌افزاید: با وجود ممنوعیت، همچنان شاهد کم‌آبی در کشور هستیم و این اقدام راهگشا نبوده است. وی بیان می‌کند: متاسفانه این طرح بدون برنامه‌ریزی و کار کارشناسی بود و محصول جایگزین مناسبی برای کشت به کشاورزان معرفی نشد. درنتیجه آنان ترجیح دادند به کشت برنج که محصول اقتصادی‌تری است، ادامه دهند. چنین طرح‌هایی نه‌تنها نمی‌تواند نتایج مطلوبی به همراه داشته باشد، بلکه به بروز مشکلات بیشتری هم منجر می‌شود.
این کارشناس ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که ایران در کمربند خشک و بیابانی قرار دارد و هر سال شاهد افزایش روند خشکسالی در کشور هستیم، اجرای چنین طرح‌هایی نه‌تنها پاسخگو نیست بلکه در درازمدت باعث از بین رفتن زمین‌های مرغوب کشاورزی و تغییر کاربری آنها می‌شویم. در نهایت هم این مساله باعث فرسایش خاک و بیابان‌زایی خواهد شد.
یاوری می‌افزاید: 4 سال است که این طرح در کل کشور اعمال می‌شود؛ آیا تغییری در منابع آبی ما به وجود آمد؟ هدررفت 70 درصدی منابع آبی در این بخش در پی نبود تدبیر و مدیریت‌های درست اتفاق می‌افتد. مسئولان فقط ابراز نگرانی می‌کنند اما در عمل کار خاصی انجام نمی‌دهند و کار کارشناسی و حرفه‌ای در این بخش آن‌طور که باید انجام نمی‌شود.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به هدررفت بیشتر آب در بخش کشاورزی اظهار می‌کند: بیش از 60 درصد آب در بخش کشاورزی به هدر می‌رود که به دلیل عواملی همچون آبیاری سنتی و الگوی کشت نامناسب با شرایط منطقه است. متاسفانه برخی کشاورزان با شیلنگ‌های بزرگ آب را داخل زمین کشاورزی ساعت‌ها به حال خود رها می‌کنند و هیچ‌کس هم نیست که به آنها هشدار بدهد تا جلوی این کار گرفته شود. آنچه امروز کشور را با بحران بی‌‌آبی مواجه کرده، نبود آب و خشکسالی نیست، بلکه در درجه اول نبود مدیریت درست برای استفاده صحیح از منابع آبی کشور است؛ زیرا این بحران اکنون در مناطقی مانند شمال کشور با متوسط بارندگی 1200 میلیمتر و سیستان و بلوچستان و خوزستان با کمتر از 50 میلیمتر بارش وجود دارد.
