کودهای شیمیایی در کمین امنیت غذایی

مریم جباری| اراک- خبرنگار:

مرکزی یکی از 10 استان نخست کشور در حوزه کشاورزی است و محصولات باغی، زراعی و گلخانه‌ای این استان نقش استراتژیکی در حوزه کشاورزی کشور دارند. اما به همان اندازه که کشاورزی و باغداری در استان جایگاه ویژه‌ای دارد، مصرف کود و سموم شیمیایی نیز محیط زیست و سلامت غذایی استان را تهدید می‌کند و این موضوع موجب نگرانی کارشناسان و فعالان این حوزه شده است.

در چند دهه اخیر استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی و باقی ماندن سموم آن در خاک و محصولات کشاورزی و باغی، امنیت غذایی را به خطر انداخته است. هر چند استفاده از کود در چند سال گذشته با فرهنگسازی در میان کشاورزان به 50 درصد کاهش پیدا کرده، اما کودهای شیمیایی همچنان سلامت غذایی جامعه را تهدید می‌کند و فعالان استان در صدد جایگزینی کودهای طبیعی به جای شیمیایی در حوزه کشاورزی و باغداری هستند. 


استفاده از کود سبز به جای کود شیمیایی

یک فعال محیط زیست در استان می‌گوید: یکی از مشکلات موجود بخش کشاورزی در کشورهایی همچون ایران که کشاورزی به شکل سنتی در آن انجام می‌شود، استفاده از کودهای شیمیایی است. 
«محمود کلنگری» به همشهری بیان می‌کند: در سال‌های گذشته استفاده از «ورمی‌ کمپوست‌ها» به عنوان جایگزین کودهای شیمیایی در میان کشاورزان و باغداران استان فرهنگسازی شد و تا حدودی کشاورزان مجاب به استفاده از این نوع کود طبیعی شدند، اما با این حال هنوز هم برخی از کشاورزان از کودهای شیمیایی برای پرورش محصولات باغی، زراعی و گلخانه‌ای استفاده می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: مصرف کودهای شیمیایی در زراعت و کشت غلات بسیار زیاد است. این کودها بیشتر ازت، فسفات و پتاس هستند و با توجه به ماندگاری آنها در خاک و تاثیرات شیمیایی، باید بتوانیم کودهای غیر شیمیایی که این مضرات را ندارند، جایگزین آنها کنیم. کلنگری اظهار می‌کند: البته در یک بازه زمانی کودهای مایع وارد کشور شد که مورد استقبال کشاورزان نیز قرار گرفت، اما به دلیل وجود محصولات مشابه داخلی که کیفیت بسیار پایینی داشتند، کشاورزان به این نوع کود بی‌اعتماد شدند.

وی با اشاره به ضرورت جایگزینی کودهای مناسب در بخش کشاورزی می‌گوید: در زمینه تولید محصولات، کشاورزان نباید کمیت تولید محصول را فدای کیفیت کنند. در شرایط کنونی که نظارت بر تولید محصول سالم وجود ندارد، سودمحوری حاکم بر این حوزه است. در کشورهای پیشرفته تولید با نظارت کارشناسان همراه است و در محل فروش محصولات کشاورزی دستگاه‌هایی به منظور اندازه‌گیری میزان سموم وجود دارد و محصولاتی که دارای سموم بیشتر از حد استاندارد باشند، معدوم می‌شوند، بنابراین کشاورز برای اینکه محصولش به هدر نرود این نکته مهم را در زمان کودپاشی رعایت می‌کند.

کلنگری ادامه می‌دهد: مورد دیگری که سبب افزایش استفاده از کودهای شیمیایی توسط کشاورز می‌شود، تناوب کشت در یک زمین زراعی است که مواد غذایی خاک را کاهش می‌دهد و کشاورز مجبور می‌شود مصرف کود را افزایش دهد. کودهای شیمیایی به دلیل وجود نیترات باعث بروز بیماری‌هایی از جمله سرطان در انسان می‌شوند. علاوه بر آن کودها آب‌های سطحی و زیرزمینی را نیز آلوده می‌کنند همچنین در رودخانه‌ها گیاهان و جلبک‌ها را افزایش می‌دهند که منجر به خفه شدن آبزیان می‌شود. این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: در برخی از تالاب‌ها از جمله تالاب میقان به دلیل وارد شدن فاضلاب شهری به این بخش شاهد افزایش نیزارها و جلبک‌ها هستیم که خفگی اکوسیستم‌های آبی را به همراه دارد. در تمامی دنیا برای رفع این مشکل این گیاهان برداشت مکانیکی می‌شوند و حتی به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این فعال محیط زیست اظهار می‌کند: بقایای گیاهی مانند کاه و کلش گندم و برخی از غلات یا حتی برگ درختان در فصل پاییز می‌تواند به عنوان کود سبز استفاده شود که این مهم نیز نیاز به فرهنگسازی دارد. احیای کبوترخانه‌ها نیز می‌تواند در زمینه افزایش استفاده از کودهای حیوانی (همان‌گونه که در گذشته این گونه بوده) موثر باشد. در صورت تحقق این مهم بخش بزرگی از نیاز کشاورزان استان به کودهای شیمیایی رفع و کودهای حیوانی جایگزین خواهد شد.


استفاده از کودهای ماکرو در کشاورزی 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در این باره می‌گوید: مصرف کودهای شیمیایی با توجه به مضراتی که دارد در استان روند رو به کاهش دارد. به گونه‌ای که در سال‌های قبل میزان مصرف کودهای شیمیایی 100 هزار تن در سال بود و هم‌اکنون کاهش چشمگیری پیدا کرده است و تقریبا به نصف رسیده است.
«مجید آنجفی» بیان می‌کند: با اقدامات انجام‌شده در تولید محصولات کشاورزی استان بهره‌گیری از کودهای طبیعی به جای کودهای شیمیایی در دستور کار قرار گرفته و کشاورزان از کودهای ماکرو در این بخش استفاده می‌کنند. با توجه به ظرفیتی که در بخش کشاورزی استان وجود دارد در کشت‌های باغی مصرف انواع سموم در سال 450 تن است، همچنین مصرف سم فرموله شده در تولید محصولات کشاورزی یک کیلوگرم در هکتار است.
وی می‌افزاید: با اقدامات انجام‌شده شاهد کاهش 50 درصدی استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی استان هستیم که تلاش‌های لازم به منظور کاهش بیشتر استفاده از این کودها انجام می‌شود. آنجفی اظهار می‌کند: در این زمینه باید آموزش‌های لازم به کشاورزان داده شود.