جامعه امروز
سقایی ادامه دارد
چشم‌ها در جست‌و‌جوی آبسردکنهای کنار خیابان برای جرعه‌ای خنکا هستند
محمد سرابی- روزنامه‌نگار
دمای هوا به 40درجه رسیده است. زیر سایه هم گرم است چه برسد به خیابان‌هایی که تابش خورشید، سنگ و سیمان و آسفالت آن را هم برشته کرده است. کنار خیابان، بین پیاده‌رو و سواره‌رو، بدنه فلزی یک آبسردکن برق می‌زند و عابران را به سمت خود می‌کشد. آب‌معدنی‌های داخل مغازه‌ها و آبسردکن بانک‌ها نجات‌بخش هستند اما دیدن یک آبسردکن که خیری کنار پیاده‌رو برپا کرده، نشانه‌ای از تداوم نیکوکاری و نوع‌دوستی در شهر است.
سقاخانه‌ها تا امروز
در سال‌های دور قبل از اینکه آسفالت و بتن شهر را بپوشانند، تهران قدیم سقاخانه داشت. آبخوری‌های سنتی با نشانه‌های مذهبی تزئین می‌شدند و پناهگاه رهگذران تشنه بودند. با این حال گرمای هر سال تابستان رسم سقایی را زنده نگه‌داشته است. اول مخزن‌‌های بزرگ فلزی ساخته شدند که چند شیر و چند کاسه برنجی زنجیر‌شده به آنها داشتند. بعضی از این مخزن‌ها هنوز در مناطق مرکزی تهران دیده می‌شود. نسل بعدی، آبسردکنهای برقی بودند که ماجرای آنها هنوز هم ادامه دارد. یکی دو دهه قبل شهرداری تهران آب‌خوری‌هایی در کنار معابر ساخت که الگویی شبیه سقاخانه‌ها و البته با یاد شهدا که درون آنها یک آبسردکن نصب شده بود و حالا هم آب‌خوری‌هایی از این دست هنوز پابرجا مانده است. در کنار میدان فاطمی، روبه‌روی مسجد نور، یکی از این آب‌خوری‌ها همچنان پابرجاست. رانندگان تاکسی میدان فاطمی این آب‌خوری را می‌شناسند و بطری‌های پلاستیکی درون صندوق عقب را از شیر‌های آن پر می‌کنند.
آبسردکن استیل
یک آبسردکن با مخزن داخلی 40-30 لیتری، عایق‌بندی فوم تزریقی، لوله‌کشی داخلی مسی، با 2شیر خروجی از حدود 20-15میلیون شروع می‌شود و تا 30میلیون تومان هم می‌رسد. انواع 4شیر که در مساجد و مدارس استفاده می‌شوند هم از همین گروه هستند. میزان مصرف برق این آب‌سرد‌کن‌ها به تنهایی زیاد نیست و شاید کمتر از 50هزار تومان در‌ماه به قبض برق اضافه کند. اگر سیم برق به ساختمانی وصل باشد که در حال مصرف بی‌رویه است، محاسبه قیمت تصاعدی می‌شود و هزینه را افزایش می‌دهد. بعضی از کسبه خیابان کریمخان این سنت نیک را زنده‌نگه داشته‌اند. نگهداری از آب‌سرد‌کن‌ها یک مسئولیت دائمی است.
کلمن پلاستیکی
در خیابان مصطفی خمینی، قبل از امیرکبیر و مقابل ابزار‌فروشی‌ها کلمن آبی‌رنگ بزرگی را روی پایه قرار داده‌اند و هر چند دقیقه یک نفر مقابل آن می‌ایستد تا گلویی تازه کند. قبلا کاسه‌های برنجی سقاخانه‌ای یا لیوان‌های پلاستیکی با زنجیر باریکی به پایه این کلمن‌ها وصل بود ولی حالا کیسه لیوان‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف از کنار آن آویزان است. هر بسته 500عددی لیوان یک‌بار مصرف حدود 150هزار تومان قیمت دارد. قیمت هر کلمن با ظرفیت بیشتر از 30لیتر هم از یک‌میلیون تومان می‌گذرد.
پویش آبسردکن
گذر از خیابان‌های داغ تابستانی زیانبار است، توان جسمی را کاهش می‌دهد و سلامت را به خطر می‌اندازد. نذر آب را با پویش‌های بزرگ آبرسانی و زیرساخت‌ها‌ی آب آشامیدنی می‌شناسیم اما آب‌رساندن به عابران تشنه در خیابان‌های شهر هم سنت ارزشمندی است که می‌توان آن را در قالب پویش‌های مردمی به جریان انداخت. شراکت چند نفر از کسبه یک محله، مغازه‌‌داران یک پاساژ یا مدیران واحد‌های یک ساختمان اداری برای نصب و نگهداری یک آبسردکن، تداوم رسم سقایی در شهر امروزی ما خواهد بود.
