کوک سازها در دستگاه نبرد

‎محمدرضا نوتاش: زینُ بَرگم بَوَنیت واوُ مادیونم ‎(زین و برگم را به مادیانم ببندید) / ‎خَوَرِم بوُریتو سی هالوُونم ‎(خبر مرا برای دایی‌هایم ببرید) / ‎دایه دایه وقت جنگه ‎(مادر، مادر هنگام جنگ است)...
هرگوشه و کناری زیر هجوم قوای روس و انگلیس قرار گرفته و چکمه‌های بیگانه خاک میهن را لگدمال می‌کرد. دستان پلید مشغول‌‌ دزدی ارزاق و منابع برای مایحتاج قشون استعمار در جنگ جهانی اول بود. ایران آن زمان با وجود اعلام بی‌طرفی در جنگ از چپاول و دست‌اندازی به آب و خاک و منابع مصون نماند. ظلم اربابان و والیان مناطق، قحطی، بیماری و شکاف طبقاتی حاکم بر جامعه از یک‌سو و خاک وطن که به‌دست قوای بیگانه افتاده بود و رمقی برای مردم باقی نگذاشته بود. هرکدام از اقشار جامعه می‌کوشید با حرکات خودجوش نسبت به وضع موجود اعتراض و تا حد ممکن مبارزه کند. آن روزگار نوایی شورانگیز و حماسی در قوم مبارز و قهرمان لُر شکل گرفت که سرشار از غرور، زمزمه‌وار دهان ‌به ‌دهان و سینه ‌به ‌سینه روایت شد و تمام اقوام ایرانی حتی ناآشنا با گویش لری روایتگر آن شدند. تصنیف «دایه‌دایه» روایتگر صادق آنچه به مام میهن رفت و سند معتبر از تأثیر شگرف موسیقی بر ایجاد روحیه مقاومت و شجاعت در افراد جامعه بود. کمتر ایرانی است که ابیات ابتدایی تصنیف دایه‌دایه را نشنیده باشد. همان که در ٨سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به کرات شنیده ‌شد و کارستان به پا می‌کرد. این تصنیف حماسی قصه مادرانی‌ است که هنگام وداع واپسین، بغض و گریه را در سینه حبس می‌کردند، مبادا قلب دلیر مردان اعزامی به نبرد، بلرزد. تأثیرگذاری هنر و موسیقی ایرانی به این دلیل است که از دل همین فرهنگ و مردمان برآمد.