از باکو تا تل‌آویو

محمدعلی حسن‌نیا؛ روزنامه‌نگار

سفر احمد الشرع، رئیس دولت سوریه به جمهوری آذربایجان و دیدار وی با الهام علی‌اف حامل پیام‌های زیادی است. در پس این سفر کوتاه داستان‌های بسیاری نهفته است که باید در ماه‌های آینده درباره آن صحبت شود، اما این سفر را می‌توان در چارچوب موارد ذیل گنجاند.
منطقه غرب آسیا شاهد ایجاد یک محور جدید، آذری-ترکی-سوری است که با تقویت احتمال عادی‌سازی‌ روابط سوریه با اسرائیل باید محور عبری را هم به آن اضافه کرد.
ترکیه درصدد است که سوریه را به حیاط خلوت خود تبدیل کند یا در بهترین حالت نمونه‌ای باکویی از آن برای منطقه بسازد؛ مدلی که مانند ترکیه و آذربایجان رابطه خود را با اسرائیل عادی‌سازی‌ می‌کند و رابطه اقتصادی و امنیتی با تل‌آویو خواهد داشت.
سومین منطق سفر الشرع به باکو آن است که الهام علی‌اف میانجیگر بین این کشور و اسرائیل باشد. آذربایجان رابطه اقتصادی، امنیتی و انرژی با تل‌آویو دارد و درصدد است که کریدور مطلوب خود را باز کند و از باکو به تل‌آویو و حیفا متصل شود.
در دیدار الشرع و علی‌اف تأکید شد که پروژه صادرات گاز آذربایجان به سوریه از طریق خاک ترکیه در آینده نزدیک اجرایی خواهد شد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که آذربایجان خط لوله گازی ونفتی به نام باکو-تفلیس-جیهان دارد که به اسرائیل منتهی می‌شود و اگر سوریه به این روند اضافه شود کار برای باکو و تل‌آویو بسیار آسان خواهد شد.
نکته با اهمیت دیگر همکاری امنیتی آذربایجان با اسرائیل است که به‌نظر می‌رسد باکو علاقه دارد سوریه هم به این جرگه بپيوندد. زمینه‌ساز‌ این روند را هم باید دستگاه‌های امنیتی و مغز متفکر ترک‌ها یعنی کالین و فیدان دانست که درصدد تشکیل یک هلال یا کریدور ترکیسم در منطقه هستند.
این محور قصد دارد جایگزین محور مقاومت در منطقه شود و از سویی تهران را در محاصره امنیتی و کریدوری قرار دهد. از همین‌روست که تقویت اتحاد سه‌جانبه بین آذربایجان، اسرائیل و ترکیه، موازنه قدرت در غرب آسیا و قفقاز جنوبی را تغییر می‌دهد. محور آذربایجان-اسرائیل-ترکیه که توسط جاه‌طلبی‌های مهارنشده باکو تقویت می‌شود، چالشی چندبعدی برای جایگاه منطقه‌ای ایران است.
برای اسرائیلی‌ها، آذربایجان یک پایگاه استراتژیک در مرز شمالی ایران است. پست‌های نظارت الکترونیکی موساد - که از دهه ۱۹۹۰ فعال هستند - ایران را از خاک آذربایجان رصد می‌کنند و این موضوع نشان می‌دهد که اسرائیل می‌خواهد با گرفتن امتیاز سوریه وارد ضربه‌های بعدی علیه تهران شود.
درحالی‌که ترکیه و اسرائیل یک همکاری استراتژیک ناپایدار را حفظ کرده‌اند، باکو اغلب به‌عنوان واسطه عمل کرده است. 
روابط باکو-آنکارا همچنین از طریق کریدور بحث‌برانگیز زنگزور در حال تغییر است. آنها قصد دارند منطقه نخجوان آذربایجان را از طریق استان سیونیک ارمنستان به سرزمین اصلی آن متصل کنند. این کریدور مورد حمایت هر دو کشور است و با مخالفت کامل تهران روبه‌روست.