تخفیف یا فریب؟

احمد میرخدائی- روزنامه‌نگار

تبلیغات فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی و فرش بیداد می‌کند؛ «باکیفیت‌تر و ارزان‌تر از همه‌جا، اقساطی، بدون سود و بدون پیش‌پرداخت، حتی حمل و تحویل هم رایگان!» اما واقعیت ماجرا چیست؟ این موضوع با حضور اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی تهران، علیرضا قندی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی اصفهان و احسان فدایی، کارشناس صنعت لوازم‌خانگی در میزگرد اقتصادی تلویزیون همشهری به بحث گذاشته شد؛ میزگردی که درنهایت با یک هشدار بزرگ برای آینده نه‌چندان دور همراه بود.

 از تبلیغات تا درددل مردم
پازوکی: امروز هزاران میلیارد تومان فقط صرف تبلیغات فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی می‌شود و سؤال این است که این پول از جیب چه‌کسی خرج می‌شود؟ باید پاسخ این سؤال پیدا شود؛ این پول کلان که صرف تبلیغات فروشگاه‌های بزرگ فرش و لوازم‌خانگی می‌شود، از کجا می‌آید که با این وسعت به‌دنبال مجاب کردن خریدار برای خرید فقط از یک فروشگاه است؟ چرا کسی در دستگاه‌های نظارتی سؤال نمی‌کند که این پشتوانه مالی متعلق به  چه‌کسی است؟  
روش فروش کالا که اینها تبلیغ می‌کنند (بدون پیش‌پرداخت، بدون سود و ضامن و...) را ببینید، شکایت و درددل مردم را هم ببینید. براساس شکایات و اسنادی که به اتحادیه ما ارجاع شده، برخلاف تبلیغات، کالا را بالاتر از قیمت بازار، با 25درصد پیش‌پرداخت فروخته‌اند و حاضر به پس گرفتن کالای معیوب هم نبوده‌اند.
 
رد تئوری صفر و یک
فدایی: بحثی در اینکه در فعالیت فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی با بحران مواجه هستیم، وجود ندارد، اما نمی‌توانیم نگاه صفر و یک به اقتصاد داشته باشیم. باید ببینیم چرا این اتفاق رخ می‌دهد. وقتی موضوعی شکل گرفته که تمامی ذی‌نفعان صنعت از آن ناراضی هستند باید به آن رسیدگی کنیم. مصرف‌کننده، تولیدکننده و حتی دستگاه‌های دولتی و نظارتی از شیوه فعالیت فروشگاه‌های بزرگ ناراضی هستند. در دنیای امروز، شبکه فروشگاه‌ها و عرضه‌کنندگان بزرگ در حال شکل‌گیری و توسعه است و ما هم نمی‌توانیم جلوی این اتفاق را بگیریم. ما در بحث فروشگاه‌های بزرگ موادغذایی موفق عمل کرده‌ایم و فروشگاه‌های کوچک و تولیدکنندگان هم به مشکل نخورده‌اند، اما چرا در فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد؟ دلیل این اتفاق، فقدان عدالت اجتماعی است. درحقیقت سیاستگذار صنعتی و رگولاتور ما که موظف به نظارت بوده، خود را به جایگاه نظارت صرف تقلیل داده است.

تفاوت ایران و جهان
فدایی: در نسخه اصلی فروشگاه‌های بزرگ، همزمان تعدد فروشگاه‌ها زیاد است و رقابت هم دارند، اما در حوزه کالاهای ماندگار در کشور ما مثل لوازم‌خانگی و فرش، رقابت نیست و سیاستگذار فقط منتظر است که تخلفی ارجاع شود تا رسیدگی کند.  مشکل این است که تعدد ندارند و درون خود انحصار ایجاد می‌کنند.

تلاقی فروشگاه‌ها
پازوکی: ما در شهر تهران 2500فروشگاه مجاز داریم. تنوع کالا در این فروشگاه‌ها بیشتر است یا در یک فروشگاه بزرگ؟ بنکداران ما، سرمایه‌گذاران در تولید بوده‌اند و تسهیلاتی را که از بانک دریافت کرده‌اند به تولید برده‌اند؛ چون فروش آن را داشته‌اند. سال 96ما 200میلیون دلار صادرات داشتیم، درحالی‌که امروز که تولید لوازم‌خانگی ما حدود 70درصد رشد کرده، صادرات ما فقط به 400میلیون دلار رسیده است که در قیاس با ارزش تولید لوازم‌خانگی کشور هیچ است. با این افزایش تولید، تولیدکننده فشار می‌آورد که چگونه بفروشد و از همین‌جا، ظهور فروشگاه‌های بزرگ، دریافت تسهیلات کلان، خرید عمده از کارخانه‌ها و تبلیغات اغفال‌کننده و نادرست برای جلب مشتریان آغاز می‌شود.

ظهور ناگزیر فروشگاه‌های بزرگ
قندی: ما در سال 1395و قبل از اینکه فروشگاه‌های بزرگ فرش و لوازم‌خانگی در استان  اصفهان ظهور کنند، با همکاری سازمان مشاغل اصفهان پیشنهاد کردیم شهرک لوازم‌خانگی ایجاد کنیم تا همه فروشگاه‌های صنف لوازم‌خانگی اصفهان وارد این شهرک شوند، اما با تغییر مدیریت سازمان مشاغل اصفهان عملی نشد و بعد از آن 2فروشگاه بزرگ فرش و لوازم‌خانگی به اصفهان آمدند و در همان مکان مورد توافق ما مستقر شدند.
آینده متعلق به فروشگاه‌های بزرگ است، اما مشروط به اینکه امتیاز فروشگاه‌های بزرگ و مجموعه خرده‌فروشی یکسان باشد.

دلیل رونق فروشگاه‌های بزرگ
پازوکی: برای جولان فروشگاه‌های بزرگ باید به این سؤال جواب داد که چرا تولیدکننده ترجیح می‌دهد محصولاتش را به فروشگاه‌های بزرگ بفروشد نه ما؟ نکته قابل‌توجه این است که تا چند سال پیش منابع بانکی در قالب تسهیلات و به شکل تأمین مواداولیه، ال‌سی و... به تولید تزریق می‌شد، اما امروز این منابع در حال تزریق به شبکه تولید است. آن فروشگاه بزرگ با بانک همکاری می‌کند و تسهیلات بسیار کلان می‌گیرد. تولیدکننده هم نیازمند پول نقد است جنسش را به همین فروشگاه بزرگ می‌فروشد و خرده‌فروش در این فضای کاملا غیررقابتی خلع سلاح است.

اصول پیدایش فروشگاه‌های بزرگ
فدایی: واقعیتی که وجود دارد، فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی در فضای نابسامان اقتصادی ما، روی 2اصل بنا شده‌اند و منفعت برده‌اند؛ یکی فقر مصرف‌کننده که مدام قدرت خریدش پایین آمده و طالب خرید قسطی و شرایطی است و دیگری رکود عجیبی که تولیدکننده را تحت‌فشار قرار داده و فقط به فکر فروش است.
از این دو فضا سوءاستفاده شده و حجم عظیمی از تسهیلات به این فروشگاه‌های بزرگ تزریق شده و به وقوع یک بی‌عدالتی اقتصادی و قضایی منجر شده است؛ به‌گونه‌ای که فقط برای یک مجموعه بزرگ لوازم‌خانگی در شهر قم 17هزار پرونده قضایی ثبت شده و کسی با این مجموعه کاری ندارد، اما اگر یک فروشگاه یکی از این تخلفات را انجام دهد یا مثلا برخی سراها منجر به ترافیک سنگین در یک محدوده شوند، بلافاصله با آنها برخورد خواهد شد.

طالع‌بینی فروشگاه‌های بزرگ
فدایی: وقتی می‌گویند تضمین کف قیمت، دلیلش این است که تسهیلات عظیم در اختیار دارند، از فعال صنعتی کل محصول را می‌خرند و شرط می‌گذارند که این کالا به بازار تزریق نشود و همین انحصار، تضمین کف قیمت را تضمین می‌کند. 
نکته قابل‌تأمل اینکه امروز با این روند، انحصار در فروش داریم، اما در آینده انحصار در خرید خواهیم داشت و تولیدکننده فردا هم مثل توزیع‌کننده امروز در فشار قرار می‌گیرد. در آن زمان فروشندگان محدود در لیست خرید فروشگاه‌های بزرگ قرار می‌گیرند و باید محصولاتی را تولید کنند که آن فروشنده بزرگ می‌خواهد.