حذف 4صفر از پول ملی تا آخر سال

رضا کربلائی- روزنامه‌نگار

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی از تصمیم برای حذف 4صفر از پول ملی خبر داده و می‌گوید: امسال حتما حذف صفر را دنبال می‌کنیم. سؤال مهم این است که آیا این اقدام پس از سال‌ها انتظار و توقف رسیدگی به لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی عملیاتی می‌شود؟
 به گزارش همشهری، رئیس‌کل بانک مرکزی دیروز اعلام کرد: این تجربه تقریبا در۷۰ کشور امتحان شده و کشورهایی از قبیل روسیه، ترکیه، آلمان و سایر کشورها دوره‌هایی از این کار را انجام داده‌ و از آن نتیجه گرفته‌اند و این سیاست اگر در موقع درستی انجام شود، سیاست خوبی است.

رونمایی از لایحه خاک خورده
پیشنهاد اصلاح قانون پولی و بانکی سال‌هاست که مطرح می‌شود و 28مرداد 1398حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت ایران با ارسال لایحه‌ای به مجلس، خواستار تغییر واحد پول ملی ایران از ریال به تومان شد که براساس آن قرار بود هر تومان برابر با 10هزار ریالی فعلی و معادل 100 پارسه شود. لایحه‌ای که البته در مجلس وقت تصویب شد، اما به سد شورای نگهبان برخورد کرد و تاکنون هم بایگانی شده است. حالا به‌نظر می‌رسد مسعود پزشکیان درصدد است دوباره رسیدگی به این لایحه را در دستور کار مجلس قرار دهد. براساس لایحه پیشنهاد شده، یک دوره‌گذار برای استفاده همزمان ریال و تومان تعیین شده  و  به‌تدریج اسکناس‌ها و سکه‌های ریالی از چرخه خارج و پس از آن واحد پول تومان می‌شود و اسکناس‌های جدید با حذف 4صفر توزیع خواهد شد.

چرا صفرها حذف می‌شوند؟
استدلال بانک مرکزی این است که وجود تورم مزمن و کاهش قدرت خرید واحد پول ملی در یک دوره زمانی بلندمدت، سبب شده ریال کارایی‌اش را از دست بدهد و مشکلاتی چون استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات روزمره، افت حیثیت ظاهری پول ملی در مقایسه با سایر ارزهای خارجی و بزرگ شدن ارقام متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی، نقدینگی و بودجه را ایجاد کرده است. از سوی دیگر، سرانه اسکناس در کشور افزایش یافته و مسکوکات نیز به مرور از جریان پرداخت نقدی خارج شده است.

مخالفت شورای نگهبان
لایحه یادشده هرچند در 15اردیبهشت سال 1399به تصویب مجلس رسیده اما شورای نگهبان آن را مبهم دانست و به مجلس برگرداند و حتی با اصلاحاتی که در کمیسیون اقتصادی مجلس صورت گرفت با پایان دوره مجلس وقت، این لایحه هم به بایگانی فرستاده شد. افزون بر اینکه مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی اعلام کرد تصویب این لایحه و تغییر واحد پول ملی و حذف صفر‌ها، تأثیری بر متغیرهای کلان اقتصادی ندارد و اولویت نخست را باید به اصلاحات ساختاری داد.

موافقان چه می‌گویند؟
موافقان می‌گویند حذف صفرها باعث کوتاه‌تر شدن اعداد در فاکتورها، صورت‌های مالی، نرم‌افزارهای مالی و حسابداری می‌شود و کار با اعداد را برای مردم، کسب‌وکارها و دولت آسان‌تر می‌کند. افزون بر اینکه حجم اسکناس در گردش کمتر می‌شود، اسکناس‌ها ارزش اسمی بیشتری خواهند داشت و هزینه چاپ، انتقال، نگهداری و امحای آنها کاهش می‌یابد. آنها تأکید دارند که حذف 4صفر از نظر روانی، اعتماد عمومی به ارزش پول ملی را تا حدی تقویت کند و یک تصویر رسمی‌تر و باثبات‌تر از اقتصاد ارائه دهد. به‌ویژه اینکه در حال حاضر مردم در محاورات روزمره از «تومان» استفاده می‌کنند، نه «ریال». به باور برخی اقتصاددانان، این اقدام گام نخست برای اصلاحات عمیق‌تری در ساختار پولی و بانکی کشور خواهد بود.

مخالفان چه می‌گویند؟
منتقدان و مخالفان می‌گویند حذف صفر هیچ‌گونه تأثیری در بهبود شاخص‌های اقتصادی نظیر تورم، رشد اقتصادی یا بیکاری ندارد و تنها ظاهر اعداد را تغییر می‌دهد. افزون بر اینکه این اقدام نیازمند بازطراحی اسکناس‌ها، به‌روزرسانی نرم‌افزارها، آموزش کارکنان، تغییر تابلوها و سامانه‌ها‌ و اطلاع‌رسانی گسترده است که میلیاردها تومان هزینه خواهد داشت. برخی از کارشناسان اقتصادی تأکید دارند: تغییر واحد پول و حذف صفر، باعث سردرگمی مردم و زمینه‌ساز سوءاستفاده برخی فروشندگان و افزایش قیمت‌های کالاها شود. به باور برخی اقتصاددان‌ها، با توجه به چالش‌های بزرگ‌تر مانند تورم، تحریم‌ها، کسری بودجه و مشکلات نظام بانکی، این طرح نباید در اولویت باشد و نوعی اتلاف منابع است.