زنان؛ رکن توسعه شهری و روستایی

نرگس معدنی‌پور؛  رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران

روز نهم اردیبهشت، روز ملی شوراها که امسال با میلاد پربرکت حضرت فاطمه معصومه(س) و روز دختر همزمان شده، فرصتی مغتنم برای بازخوانی اهمیت حضور و مشارکت زنان در عرصه‌های تصمیم‌سازی و مدیریت کلان به‌ویژه در سطوح شهری و روستایی فراهم آورده است. این تقارن فرخنده، یادآور نگاه عمیق اسلام به جایگاه زن و تأکید بر بهره‌مندی از نگاه و توانمندی‌های او در مسیر تعالی جامعه است. قرآن کریم، کتاب هدایت و حکمت، با تأکید بر اصل بنیادین مشورت در امور («وَ أَمْرُهُمْ شُوری‌ بَینَهُمْ» - شوری: ۳۸) و فرمان مستقیم به پیامبر گرامی اسلام(ص) برای رایزنی با مردم («وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ» - آل عمران: ۱۵۹) مسیر مشارکت همگانی اعم از زن و مرد را گشوده است. در همین آیه شریفه، خداوند پیامبرش را به سبب رحمت و نرم‌خویی در برخورد با مردم می‌ستاید و تأکید می‌کند که اگر تندخو و سخت‌دل بود، مردم از گرد او پراکنده می‌شدند. این آیه، نقشه راهی است برای امروز ما؛ مشورت، همراه با رحمت و مهربانی، گذشت و خیرخواهی.
تاریخ صدر اسلام نیز گواه روشنی بر نقش‌آفرینی زنان برجسته‌ای چون حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه زهرا(س)، حضرت زینب(س) و حضرت معصومه(س) در تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی است. این میراث گرانبها، پشتوانه محکمی برای لزوم بهره‌مندی از ظرفیت عظیم بانوان در مدیریت امروز جامعه است.
با تأسیس شوراهای اسلامی شهر و روستا در سال ۱۳۷۷، دریچه‌ای نو به‌سوی تحقق اصل مشورت و سپردن امور مردم به‌دست خودشان گشوده شد. در این مسیر، شاهد افزایش تدریجی مشارکت زنان بوده‌ایم. این روند افزایشی، نشان‌دهنده رشد تمایل زنان برای حضور در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و افزایش اعتماد جامعه به توانمندی‌های آنان است.
چرا حضور زنان در مدیریت شهری و روستایی ضروری است؟
پژوهش‌های علمی و تجربیات عملی، ضرورت و دستاوردهای مثبت حضور زنان در مدیریت کلان اجتماعی را تأیید می‌کنند. زنان با نگاه دقیق و حساسیت‌های ویژه خود، اولویت‌های متفاوتی را در مدیریت شهری و روستایی دنبال می‌کنند:
  تمرکز بر مسائل اجتماعی و رفاهی: زنان مدیر اغلب توجه بیشتری به مسائل رفاهی، بهداشت، آموزش، امنیت فضاهای عمومی و نیازهای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان و خانواده‌ها دارند.
  نگاه جامع و جامعه‌محور: زنان با تعامل مستقیم‌تر با بطن جامعه و خانواده‌ها، سیاست‌هایی فراگیرتر و مبتنی بر نیازهای واقعی مردم طراحی و اجرا می‌کنند. سبک رهبری آنان اغلب مشارکتی و مبتنی بر همدلی است که به بهبود ارتباط با شهروندان کمک می‌کند.
  خلاقیت و انضباط مالی: برخی مطالعات نشان می‌دهد زنان در مدیریت منابع دقت بیشتری دارند و در شرایط بحرانی، تاب‌آوری و نوآوری قابل‌توجهی از خود نشان می‌دهند.
  دستاوردهای ملموس: نمونه‌های موفقی از مدیریت زنان در ایران وجود دارد. در روستای بشاره، زنان عضو شورا بهبود چشمگیری در زیرساخت‌ها ایجاد کردند. در سرکان، عضو زن شورا پیگیر تأسیس مراکز بهداشتی برای زنان بود. در روستای افضل‌آباد خاش، اعتماد کامل اهالی به زنان، منجر به تشکیل شورای صددرصد زنانه و تغییر نگرش‌های اجتماعی شد.
این تجربیات همسو با یافته‌های جهانی است که نشان می‌دهد حضور زنان در مدیریت محلی به بهبود خدمات عمومی، مانند تأمین آب در هند یا حمایت از کودکان در نروژ، منجر می‌شود.
تقارن روز شوراها و روز دختر، فرصتی برای تأکید دوباره بر این حقیقت است که توسعه پایدار و متوازن شهری و روستایی، بدون بهره‌مندی کامل از استعدادها، توانمندی‌ها و نگاه منحصربه‌فرد نیمی از جامعه، یعنی زنان، ممکن نخواهد بود. همانگونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز تأکید داشته‌اند، زن می‌تواند «عفیف، محجبه و شریف باشد، اما درعین‌حال، در متن و مرکزتحولات جامعه  حضور یابد». الگوی سوم زن مسلمان، راهی برای تحقق این حضور فعال و سازنده، به دور از افراط و تفریط‌های شرقی و غربی است.
باید با اعتماد به توانمندی بانوان و رفع موانع فرهنگی و ساختاری، زمینه را برای نقش‌آفرینی هرچه بیشتر آنان در شوراهای شهر و روستا و دیگر عرصه‌های مدیریتی فراهم آوریم. امید است با همدلی و هم‌افزایی و با تکیه بر اصل مشورت، شاهد شکوفایی روزافزون ایران اسلامی با مشارکت فعال و مؤثر تمامی شهروندان، به‌ویژه دختران و زنان فرهیخته این سرزمین باشیم.