تهران زیست‌پذیرتر می‌شود

پروانه بهرام‌نژاد-دبیر گروه شهری

«حقوق شهروندی با رویکرد نقش کارشناسان رسمی دادگستری» عنوان سومین همایش ملی بود که چهارشنبه در مرکز همایش‌های برج میلاد تهران برگزار شد.
این همایش که در 2نوبت صبح و عصر با حضور رئیس شورای اسلامی شهر تهران و جمعی از اعضای شورا و علی القاصی‌مهر، رئیس‌کل دادگستری استان تهران و گروهی از متخصصان حوزه مدیریت شهری و حوزه حقوق عامه و شهروندی برپا شد، دستاوردهای خوبی برای پایتخت‌نشینان داشت که یکی از آنها امضای تفاهمنامه همکاری بین دادگستری استان تهران و شورای شهر با رویکرد کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی و ارتقای فرهنگ عمومی بود. اما سومین همایش ملی حقوق شهروندی چطور برگزار شد و در این سمینار یک‌روزه چه گذشت؟

سومین همایش ملی حقوق شهروندی چه بخش‌هایی داشت؟
  سخنرانی‌های تخصصی

  رونمایی از رساله حقوق امام سجاد(ع) و پوستر نخستین جشنواره فرهنگی و هنری «سیر حق»
  معرفی: کتاب «رساله حقوق امام سجاد(ع)» رونمایی شد. این کتاب در ۷دسته، حقوق عامه و شهروندی را در قالب ۵۱مصداق بیان کرده است.

  امضای تفاهمنامه‌ای کلیدی میان شورای شهر و دادگستری تهران با هدف تقویت حقوق عامه و شهروندی
  معرفی: تفاهمنامه‌ای کلیدی میان شورای اسلامی شهر تهران و دادگستری استان تهران با هدف تقویت حقوق عامه و شهروندی امضا شد. تفاهمنامه امضاشده توسط چمران و القاصی‌مهر، بستری برای همکاری‌های مشترک در راستای ارتقای آگاهی و اجرای حقوق شهروندی فراهم می‌کند.

  رونمایی از کتاب «بررسی بیانات، رهنمودها و مطالبات امامین انقلاب اسلامی درخصوص حقوق عامه و حقوق شهروندی»
  معرفی: این کتاب که شامل بیانات و رهنمودهای امام‌خمینی(ره) و نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره مهم‌ترین موضوعات حقوق عامه و حقوق شهروندان است، به‌عنوان چراغ راه و سند چشم‌انداز شوراهای اسلامی شهر سراسر کشور قرار خواهد گرفت.

سخنرانان چه گفتند؟
مردم باید در اداره شهر دخالت مستقیم داشته باشند
  مهدی چمران-رئیس شورای اسلامی شهر تهران
صرف برپایی همایش کافی نیست، بلکه نتایج علمی و عملی آن مهم است که می‌تواند برای سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی ثمربخش و راه‌حلی برای حل مسائل باشد؛ چراکه نقش حقوق شهروندی، بسیار وسیع و گسترده‌ است و سال‌ها درخصوص آن گفت‌وگو و بحث شده است. تشکیل شورای شهر از مصادیق بارز حقوق شهروندی است و در آستانه نهم اردیبهشت ‌ماه و تشکیل شوراها به فرمان امام خمینی(ره) آن هم در روزهای نخستین انقلاب هستیم که حضرت امام در این تاریخ فرمان تشکیل شورا‌ها را چند روز پس از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صادر کردند؛ آن هم در شرایطی که مشکلات فراوانی کشور را احاطه کرده بود که بسیار قابل تامل است. حق مردم است که در اداره زندگی، محله و شهر خود دخالت مستقیم داشته باشند. در مورد مسائل داخلی، خود مردم در قالب شورای شهر باید تصمیم بگیرند و این یکی از اساسی‌ترین حقوق شهروندی است.

برخورداری از هوای پاک؛ از مصادیق حقوق شهروندی
باید مردم را در اداره امور دخالت دهیم تا از این حقوق شهروندی برخوردار باشند که یکی از مصداق‌های بارز آن موضوع تنفس است که متأسفانه هم‌اکنون شاهد مشکلاتی در این مهم هستیم که مسبب آن خود ماییم.

تأثیر ترافیک در نقض حقوق مردم
یکی از راه‌هایی که می‌توانیم در این زمینه تلاش کنیم حل مسئله ترافیک است که نقش قابل‌توجهی در افزایش تولید ریزگردها دارد. تردد و حمل‌ونقل عمومی، فضای سبز و آب و هوای سالم نیازهایی است که باید در درجه اول برای مردم فراهم شود و این حق مسلم آنهاست. تهران ابتدا یک باغ‌شهر بوده و شاهان قاجار به‌دلیل مشکلات تنفسی به این شهر آمده و اقدام به احداث کاخ‌ها و ویلاهایی کرده‌اند، اما امروز با این تهران بسیار آلوده شاهد روی دیگری از این اصل هستیم.یکی از اقداماتی که می‌توان در راستای این حق عامه انجام داد، مدیریت ترافیک در کلانشهر تهران است. تلاش ما این است که وسایل نقلیه عمومی را افزایش دهیم؛ چراکه هر اندازه این حوزه تامین شود به تبع از بار ترافیک و آلودگی هوای شهر کاسته خواهد شد. در این زمینه تولید واگن داخلی و خریداری تعدادی واگن از شرکت‌های خارجی و نیز تاکسی‌های برقی و اتوبوس‌ها از اقدامات مهم انجام‌شده است که می‌تواند در تحقق این مهم مؤثر باشد. امیدواریم بتوانیم از حقوق شهروندی به‌خوبی و شایسته دفاع کنیم.

تعریف سرفصل‌هایی برای کاهش آلایندگی در پایتخت
  علیرضا زاکانی- شهردار تهران
حقوق شهروندی در اصول قانون اساسی به روشنی تعریف شده است. این سند، حمایت از کرامت انسانی، حقوق زنان، آزادی‌های مشروع، حق مسکن، اشتغال، تأمین اجتماعی و آموزش رایگان را تضمین می‌کند. بزرگ‌ترین منشور ما قانون اساسی است که همه دستگاه‌ها موظفند به آن پایبند باشند. حقوق شهروندی در حوزه شهری هم یعنی فراهم‌کردن امکان زندگی سالم، آرام و مطمئن برای مردم. در این زمینه، شهرداری تهران با رویکرد مشارکت‌پذیر و مسئولیت‌محور، همکاری با تمام نهادها را در اولویت قرار داده است.

نقش مدیریت شهری در تحقق حقوق شهروندی
وقتی پای خدمت به مردم در میان باشد، فرقی نمی‌کند کدام دستگاه مسئول است؛ مهم حل مشکل است. مثلا در موضوع آلودگی هوا با وجود ۲۳دستگاه مسئول، مردم نتیجه می‌خواهند؛ یعنی هوای پاک. از دیگر اولویت‌های مدیریت شهری رفع معضل ترافیک و مسکن تهرانی‌هاست؛ چراکه ۵۱درصد تهرانی‌ها مستأجرند و نگرانی از افزایش اجاره‌بها وجود دارد. طرح جامع تهران برای جمعیت ۱۰.۵ میلیونی طراحی شده، اما اکنون با‌۹.۷‌میلیون نفر درگیر ترافیک، آلودگی و کمبود مسکن هستیم. پیش‌بینی می‌شود تا‌سال‌۱۴۰۵، جمعیت استان تهران به‌دلیل رشد ۱۲درصدی در شهرهای اطراف مانند اسلامشهر و رباط‌کریم به مرز انفجار برسد.

چه برنامه‌هایی داریم؟
۱۱سرفصل برای مقابله با آلودگی هوا و ترافیک تعریف کرده‌ایم. نخستین گام، کاهش منابع آلاینده است. علاوه بر این، با جلوگیری از سیاست‌های نادرست گذشته مانند «گران کردن تهران» که به گرانی کل کشور انجامید، تلاش می‌کنیم با مدیریت یکپارچه و همکاری بین‌دستگاهی، تهران را به شهری زیست‌پذیر تبدیل کنیم.

بهبود کیفیت حمل‌ونقل عمومی
متروی تهران اکنون به بالغ بر ۳۰۰ کیلومتر طول با ۱۶۰ایستگاه رسیده است. امسال نیز به این آمار بخش قابل‌توجهی اضافه می‌شود. در حوزه اتوبوسرانی نیز بیش از ۱۵۰۰دستگاه اتوبوس جدید وارد ناوگان شده است..پروژه‌های عمرانی روان‌سازی ترافیک درحال اجراست؛ به‌طوری‌که از ۹۸اصلاح تقاطع تا سال گذشته ۳۵تقاطع تکمیل و تحویل مردم شد. امسال امیدواریم حدود ۲۰ تقاطع دیگر هم به بهره‌برداری برسد. در زمینه توسعه فضای سبز هم سرانه فضای سبز تهران را از ۱۵.۷ مترمربع به ۱۷مترمربع افزایش داده‌ایم.
آلودگی هوا و ترافیک 2روی یک سکه‌ هستند. یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا توسعه حمل‌ونقل عمومی کارآمد و کاهش وابستگی به‌خودروی شخصی است. در این مسیر تلاش می‌کنیم با افزایش ناوگان مترو و اتوبوس گام مؤثری برداریم.


ریشه‌های تهران در خطر است
  مهدی عباسی-رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران
حفاظت از باغ‌های موجود تهران برای گسترش فضای سبز اولویت دارد و تحقق این هدف نیازمند فرایندهای هوشمند، مشارکت مردمی و همکاری دستگاه‌های حاکمیتی است. تدوین طرح‌های حفاظت از باغ‌ها آسان است، اما اجرای آن با پیچیدگی‌ها و چالش‌های فراوانی مواجه است. برای تبدیل مفاهیم به واقعیت، نیاز به پیوست‌های متنوع، تحقیقات جامع و سیاستگذاری‌های دقیق داریم.  نتایج مطالعات نشان می‌دهد که حفاظت از باغ‌های موجود تأثیر بیشتری نسبت به توسعه فضای سبز دارد. سرانه فضای سبز تهران از یک‌مترمربع در دهه‌60 به حدود 17مترمربع رسیده که بخش عمده آن مرهون حفاظت است که بدون حفاظت هوشمندانه، حتی توسعه گسترده نیز نمی‌تواند جبران‌کننده تخریب باغ‌ها باشد. دراین میان  نقش مردم به‌عنوان بازیگران اصلی حفاظت از حقوق عامه، بسیار اهمیت دارد و کنشگری و مطالبه‌گری شهروندان، پیش از وقوع تخریب‌ها، بارها مانع آسیب رسیدن به باغ‌ها شده است. فرهنگسازی و آموزش فراگیر لازمه تقویت مسئولیت اجتماعی است و هرچه حس مسئولیت اجتماعی در جامعه ارتقا یابد، تصمیم‌گیری‌ها در صحنه عمل مؤثرتر خواهد بود.

چالش تنش‌های آبی در تهران
اگر تأمین آب باغ‌های ارزشمند مانند باغ‌های کن تضمین نشود، به‌صورت قهری شاهد نابودی فضای سبز خواهیم بود. از دستگاه قضایی می‌خواهیم با نظارت بر اجرای تکالیف دستگاه‌ها، در این مسیر همراهی کند. باغ‌های ارزشمند پایتخت، مانند باغ‌های 500هکتاری کن، 300هکتاری خرمالو و 180هکتاری کشت اجباری، اگر زنجیره تأمین آب‌شان تضمین نشود در معرض خطر نابودی هستند. دستگاه قضایی به‌ویژه دادستانی محترم، می‌تواند با نظارت بر اجرای تکالیف دستگاه‌ها نقش مؤثری ایفا کند. در همین راستا از تلاش‌های دستگاه قضایی و مدیریت شهری در حمایت از حفاظت باغ‌ها و صیانت آن قدردانی می‌کنم. مشکلاتی مانند آلودگی هوا و ریزگردها فراتر از مرزهای جغرافیایی و نیازمند همکاری ملی و بین‌المللی است. همچنین جایگزینی نگرش منطقی به‌جای نگاه احساسی، کلید تحقق حقوق شهروندی است. امیدوارم با همکاری مردم و حاکمیت، باغ‌های تهران به‌عنوان ریه‌های پایتخت برای نسل‌های آینده حفظ شود.

پیگیری پرونده ترک فعل‌کنندگان در قانون هوای پاک
  علی القاصی‌مهر- رئیس‌کل دادگستری استان تهران
حقوق عامه و حقوق شهروندی هم با یکدیگر همپوشانی دارند و هم در بخشی مجزا بررسی می‌شوند. مبنای حقوق شهروندی در نظام سیاسی دولت بر این است که هر فردی که تابعیت آن نظام را می‌پذیرد، در قالب آن وظایفی را عهده‌دار و حقی بین شهروند و دولت در این راستا ایجاد می‌شود. حقوق عامه از این جهت که گستره مخاطبان آن گروهی از جامعه است، برخلاف حقوق شهروندی که می‌تواند محدود به فرد باشد، تفاوت‌هایی دارد. ما در مجموعه دستگاه قضا محورهایی از حقوق عامه و شهروندی را پیگیری می‌کنیم. تامین این2 حق، زمانی محقق می‌شود که هماهنگی و در‌عین‌حال همکاری بین‌بخشی به‌درستی عملیاتی شود.

گسترش آموزش حقوق شهروندی
برای تامین حقوق شهروندی و عدالت، وظایفی در شوراها و شهرداری‌ها پیش‌بینی شده است و برای تامین آن، الزامات متعددی وجود دارد. با وجود قوانین و ضمانت اجرایی کافی باز هم شاهد نادیده گرفتن حقوق شهروندان و نقض آن هستیم. علت نقض و استمرار آن دارای اهمیت است و باید به آن توجه کرد. یکی از مواردی که در تهران نقض می‌شود، سلامت مردم و حق حیات و تنفس است. مسئله زیست و برخورداری از تنفس طبیعی و امنیت جانی برای شهروندان به مخاطره افتاده و در روزهایی از سال ادامه زندگی با دشواری همراه است. این موارد را باید در ترک فعل‌ها در انجام وظایف جست‌وجو کرد.

اجرای قانون هوای پاک
برای اجرای قانون هوای پاک دستگاه‌های مختلفی وظیفه دارند و براساس برنامه زمانبندی شده باید اقدام کنند، اما اجرایی نشده است. قوه قضاییه به این موضوع ورود کرده و دستگاه‌های متولی به جلسات کارشناسی دعوت شده‌اند. ماموریت‌های لازم به سازمان بازرسی داده شده که به روند اجرای قانون نظارت کند تا درصورت تخلف برخوردهای لازم صورت بگیرد. دستگاه‌هایی که موجب ترک فعل شده‌اند بعضا محدودیت کیفری پیدا کرده‌اند؛ کمااینکه هم‌اکنون نیز پرونده‌هایی در راستای عدم‌اجرای قانون هوای پاک در دستگاه قضایی در حال پیگیری است .ما باید در برابر حقوق عامه و شهروندان پاسخگو باشیم؛ چراکه کوتاهی‌هایی در این زمینه صورت گرفته است. قوانین کافی در این زمینه وجود دارد و آنچه مغفول واقع شده اراده مسئولان است و ترک فعل‌هایی شاهد هستیم که باید جبران شود .