این محله ...
کوچه‌های خراسان تو را می‌شناسند
سیدسروش طباطبایی‌پور
تهرانی‌هایی که یکهو دلشان می‌گیرد و هوای زیارت امام رضا(ع) به سرشان می‌زند و هوس می‌کنند با خودروی شخصی راهی استان خراسان رضوی و مشهد مقدس شوند، بهترین راهشان عبور از میدان خراسان است؛ میدانی که از آنجا یا هرجای دیگر می‌شود به‌سوی شرق ایستاد و به امام غریبان سلام کرد؛ میدانی که اکنون در جنوب تهران و در میانه خیابان 17شهریور واقع شده است. امروز و در این لحظه سری به کوچه‌های خراسان می‌زنیم و گذشته‌اش را مرور می‌کنیم.
تاریخش
تولد میدان خراسان به حدود دهه 20 خورشیدی می‌رسد؛ روزگاری که در محله‌های اطرافش تا چشم کار می‌کرد زمین‌هایی برای کشت و زرع بود، اما در گذشته‌های دورتر زمین‌های این محله بخشی از محله چال‌میدان بود و به آن خیابان خندق می‌گفتند. وقتی خندق‌ها را پر کردند خیابان خندق به خیابان شهباز تغییر نام داد؛ خیابانی که بعد از انقلاب، 17شهریور نام گرفت و در ضلع شمالی میدان خراسان قرار دارد.
شاید یکی از دلایل شکل‌گیری میدان خراسان و آبادانی آن کشیده‌شدن برق از کارخانه برق میدان شهدا در شمال میدان خراسان تا کارخانه سیمان در جنوب این میدان بود که باعث شد این محله نسبتا نوپا به سرعت آباد شود.
مسجدهایش
محله خراسان، 17شهریور و خیابان‌های اطرافش محله‌ای مذهبی‌نشین است و نشانه‌اش مسجد‌ها و هیئت‌هایی است که در کوچه پس‌کوچه‌های آن جا خوش کرده‌اند. یکی از معروف‌ترین مساجد این محل مسجد لرزاده است؛ مسجدی واقع در خیابانی اعیان‌نشین که به خواست شیخ علی‌اکبر برهان ساخته شد و حسین لرزاده، از معماران برجسته ایرانی در دهه 20شمسی، آن را به سبک دوره قاجار طراحی کرد. یکی از مهم‌ترین وقایع مربوط به انقلاب اسلامی تحصن مردم در این مسجد بعد از وقایع 15خرداد قم بود. اگر در شب‌های قدر، ایام محرم و البته شب نیمه شعبان به این محله و میدان بیایید، حس و حال معنوی این محله را
به خوبی تجربه خواهید کرد.
ماشین دودی
قبل از اینکه میدان خراسان چهره خود را به پایتخت‌نشینان نشان دهد، این ایستگاه ماشین دودی پایتخت بود که در این محله‌جا خوش کرد. اگر بخواهید محل دقیق ایستگاه ماشین دودی را بدانید، باید به پارک کوثر در تقاطع خیابان خراسان و خیابان ری سری بزنید؛ قطاری که در همان روزهای اول وقتی حرکت می‌کرد دودی غول‌آسا از دودکشش بیرون می‌زد و پایتخت‌نشینان را با ترس و لرز به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهر ری می‌رساند. ایستگاه نخستین اتوبوس‌های 2 طبقه پایتخت هم در این محله بود؛ اتوبوس‌هایی که مسافرانش را در هر 2 طبقه، به میدان امام حسین(ع) کنونی می‌رساند و دوباره به خراسان باز می‌گرداند.
مشاهیرش
یکی از خیابان‌های نزدیک به میدان خراسان خیابان طیب است. طیب مردی لوطی بود که برای مدتی در محله میدان خراسان زندگی می‌کرد و در زورخانه‌های اطراف این میدان میل می‌زد و کباده می‌کشید. خانه ادیب‌الممالک فراهانی، شاعر و روزنامه‌نویس نامدار عصر مشروطه هم در این محله بود.
اکنونش
این محله و میدان اکنون از مناطق شلوغ و پرتردد پایتخت است و در آن مراکز خرید و فروشگاه‌های ریز و درشت زیادی وجود دارد. در وسط میدان هم سازه‌ای با 2 حجم بیضی‌شکل هست که درهم فرو رفته‌اند و گنبدی را به نمایش می‌گذارند.
